کاکتوس 100میلیونی

بهنام سلطانی

برای رسیدن به بزرگ‌ترین مجموعه کاکتوس‌های کمیاب در ایران باید از پیچ‌و‌خم‌های شهرهای کوچک اطراف کرج بگذریم تا به گلخانه پروپیمان مهرداد ارمگان برسیم؛ مجموعه‌دار با ذوقی که حدود 50سال از عمرش را صرف جمع‌آوری گونه‌های مختلف گیاهی کرده تا مجموعه متنوع و کم‌نظیر کاکتوس‌ها را سر و شکل بدهد. انبوه کاکتوس‌های بعضا نایاب مثل قطعات پازل کنارهم چیده شده‌اند و تماشای 3هزار گونه کاکتوس در یک گلخانه هوش را از سر هر بیننده‌ای می‌برد. مهرداد ارمگان گاهی دراین گلخانه با کاکتوس‌ها صحبت و گاهی آنها را نوازش می‌کند. او می‌گوید از پنج‌دهه قبل و همزمان با شروع ورزش، نخستین کاکتوس‌ها را جمع کرده و در این سال‌های طولانی، جسم و روحش را توأمان جلا داده است. 

بذر مجموعه داری
جمع‌آوری کاکتوس در ابتدای دهه50 بیشتر شبیه یک ماموریت غیرممکن بود، چراکه در آن سال‌ها کاکتوس یکی از ناشناخته‌ترین گونه‌های گیاهی بود و کمتر کسی برای خرید یک گلدان کاکتوس به صرافت می‌افتاد. مهرداد ارمگان درست در همان روزها و با خرید یک «اچینوبسیس» وارد دنیای رنگی کاکتوس‌ها شد. او می‌گوید جمع‌آوری کاکتوس در آن سال‌ها یکی از سخت‌ترین کارهایی بود که به سرانجام رساند؛ «کاکتوس در آن سال‌ها، کمیاب و گران‌قیمت بود. آن موقع بذر کاکتوس فقط از آلمان وارد می‌شد، اما حالا این گیاه طرفداران زیادی پیدا کرده و بیشتر کشورهای دنیا صاحب بذر شده‌اند.» کاکتوس‌ها را می‌توان جزو گونه‌های شگفت‌انگیز گیاهی دانست که بالغ بر 50هزار گونه دارد و نوع دفرمه و ابلق آن، تنوع گونه‌ها را بیشتر می‌کند. کلکسیونر کرجی، تنوع گیاهی کاکتوس را با هیچ گیاه دیگری قابل قیاس نمی‌داند؛ «یکی از دلایلی که مرا به مجموعه‌داری کاکتوس علاقه‌مند کرد، تنوع بالای این گیاه است. به‌طور کلی تنوع در هر مجموعه‌ای جذاب است و حرف اول و آخر را می‌زند.»

کاکتوس 45ساله
اغراق نیست اگر مهرداد ارمگان را پدر کاکتوس ایران بدانیم، چراکه بذر بیشتر کاکتوس‌ها و بسیاری از گل‌هایی که در ایران رشد کردند و تکثیر شدند را برای نخستین بار وارد کشور کرده و به قول خودش خاک کار گلخانه‌داری و مجموعه‌داری را خورده است. ارزش مجموعه ارمگان وقتی دوچندان می‌شود که بدانیم رشد کاکتوس به این آسانی هم نیست و در برخی موارد چنددهه زمان می‌برد. او رشد دیرهنگام بیشتر گونه‌های کاکتوس را خاصیت این گیاه می‌داند؛ «هر چیز خاصی که در طبیعت کم تولید می‌شود کمیاب است. کاکتوس هم از این قانون پیروی می‌کند. در این گلخانه «اولدمن» یا همان پیرمرد را داریم که عمرش به 20سال می‌رسد. عمر این گیاه 60سال تخمین زده می‌شود و تا 3متر رشد می‌کند. گل«اچینو» داریم که 45سال سن دارد و از نسل اول کاکتوس‌هایی است که جمع‌آوری کردم. آریو کارپوس‌های ما بین 25تا 30سال عمر دارند و در این سال‌های طولانی مثل فرزند از آنها مراقبت کرده‌ام.» آنطور که مجموعه‌دار کرجی می‌گوید در این 50سال، بارها جابه‌جا شده و برخی از کاکتوس‌هایی که مثل اچینوها و آریو کارپوس‌ها را با خودش حمل کرده، حالا به تکه‌ای از وجودش بدل شده‌اند.

خرید گلدان با پول پراید
بخشی از گلخانه به جایی برای کاشت بذر و پرورش کاکتوس اختصاص داده شده و بخشی دیگر محل نگهداری کاکتوس‌های رشد‌یافته است اما قسمت شمالی گلخانه توجه هر تازه‌واردی را جلب می‌کند، چراکه مجموعه مهرداد ارمگان بعد از چندین‌بار جابه‌جایی، اینجا آرام گرفته‌اند و به زینت گلخانه بدل شده‌اند. او از معدود مجموعه‌داران کاکتوس است که در زمینه تهیه بذر به خوکفایی رسیده و به جای وارد کردن بذر از کشورهای مختلف، در همین گلخانه به‌اصطلاح «خزانه‌کاری» می‌کند؛ «این مجموعه شامل 10هزار دسته گلدان است، اما تنوع گونه‌های کاکتوس به حدی بالاست که هنوز دنبال گونه‌های جدید هستم. قیمت برخی از کاکتوس‌ها ارزان نیست. بارها پیش آمده که برای خرید وسایل شخصی پول کنار گذاشته‌ام، اما در نهایت آنها را صرف خرید کاکتوس‌های جدید کرده‌ام. وقتی پراید 4میلیون تومان قیمت داشت، یک گونه از آریو کارپوس را که از ژاپن آمده بود به 4.5 میلیون تومان خریدم.»

صبر ایوب دارم
آریو کارپوس‌ها را می‌توان باارزش‌ترین گونه گیاهی مجموعه مهرداد ارمگان دانست؛ گل‌هایی که شاخ و برگ آنچنانی ندارند و در نگاه اول چندان باارزش به نظر نمی‌رسند اما جزو خاص‌ترین گونه‌های گیاهی به‌شمار می‌روند و قیمت برخی از آنها سرسام‌آور است. مجموعه‌دار کرجی کاشت بذر آریو کارپوس‌هایش که عمر برخی از آنها به 45سال رسیده را نوعی سرمایه‌گذاری هم می‌داند؛ «قیمت یکی از گونه‌های آریو کارپوس‌های من دست‌کم 100میلیون تومان است، اما برای رشد آن باید صبر ایوب داشته باشید. در این مجموعه کاکتوس‌های 50 و70 میلیون تومانی هم دارم که قیمت آنها براساس سن‌شان تعیین می‌شود. برخی از این گلدان‌هایی که می‌بینید سالی یک یا دو سانتی‌متر رشد می‌کنند و به همین دلیل با قیمت‌های گزاف خرید و فروش می‌شوند.» آنطور که مجموعه‌دار کرجی می‌گوید نگهداری کاکتوس جای وسیع می‌خواهد و به‌دلیل نداشتن جای ثابت، تاکنون چندین‌بار برای فروش کاکتوس‌ها به صرافت افتاده، اما حالا همه آنها را در این گلخانه که به یکی از دوستانش تعلق دارد نگهداری می‌کند.

مرد چند میلیارد تومانی
مجموعه کاکتوس‌های مهرداد ارمگان برای علاقه‌مندان به گل و گیاه و همه کسانی که در این زمینه تحقیق و پژوهش می‌کنند یک گنجینه گرانبهاست، اما آنطور که باید مورد توجه محققان قرار نگرفته است. مجموعه‌دار کرجی به همین دلیل تا‌کنون چندبار تا آستانه فروش مجموعه‌اش پیش رفته، اما دلبستگی‌اش به کاکتوس‌ها در حدی است که جدایی از آنها را غیرممکن می‌داند؛ «وقتی تصمیم گرفتم عطای مجموعه‌داری کاکتوس را به لقایش ببخشم، 3میلیارد تومان روی آن قیمت گذاشتم، اما مذاکرات به مرحله نهایی نرسید. در بیشتر کشورهای دنیا به مجموعه‌دارها که نگهبان‌های میراث ملی به‌شمار می‌روند کمک می‌کنند، اما در کشور ما هیچ حمایتی صورت نمی‌گیرد. مجموعه‌داری کاکتوس کار بدی نیست، اما جوان‌ها تصور نکنند که می‌شود یک گل را مثلا به 100هزار تومان خرید و چند روز بعد به 200هزار تومان فروخت. مجموعه‌داری کاکتوس درآمد آنچنانی ندارد، اما مملو از عشق است. شما با همه این گل‌ها می‌توانید ارتباط برقرار کنید و از همنشینی با آنها لذت ببرید.»

تنها با گل‌ها 
مجموعه‌دار کرجی بذر بسیاری از گونه‌های کمیاب کاکتوس را برای نخستین بار کاشته و در این کار تبحر خاصی دارد. مثل آریو کارپوس‌هایی که برای نخستین بار بذر آنها را در ایران کاشت و حالا 70گونه از این گیاه را در مجموعه‌اش نگهداری می‌کند. ارمگان، پرورش کاکتوس را برای خودش فراتر از یک شغل می‌داند و می‌گوید در 70سالگی دغدغه‌ای جز همنشینی با گل‌هایش ندارد؛ «خیلی‌ها از من می‌پرسند چگونه می‌شود پیش گل‌ها نشست و با آنها حرف زد. کسی که با گل محرم شود می‌تواند با آن ارتباط برقرار کند. اگر کسی به من بگوید گلدانش رشد نمی‌کند نخستین سؤالی که می‌پرسم این است که با آن ارتباط هم برقرار می‌کند یا نه؟ گیاه هم مثل هر موجود زنده‌ای به توجه نیاز دارد. من خیلی اوقات با این گل‌هایی که می‌بینید حرف می‌زنم و به‌گفته دوستانم گل‌های این گلخانه طراوت بیشتری دارند.» بزرگ‌ترین اچینوهای ایران که به‌تنهایی قابل حمل نیستند در بهترین جای گلخانه آرام گرفته‌اند و آریو کارپوس‌های کمیاب هم ارزش افزوده مجموعه مهرداد ارمگان به‌شمار می‌روند اما او آینده چنین مجموعه با ارزشی را مبهم می‌داند؛ «ما مجموعه‌داران زیادی داشتیم که رفتند و گلخانه‌شان هم بعد از آنها رفت. این سرنوشت محتوم مجموعه‌هایی است که از جانب هیچ سازمان و ارگانی حمایت نمی‌شوند، درحالی‌که می‌شود مثل بسیاری از کشورهای جهان، مجموعه‌هایی از این دست را در معرض دید عموم قرار داد و حتی برای آنها ورودی تعیین کرد.»