کماندار

  علی‌اکبر شیروانی  
 
مرتضی سرهنگی، روزنامه‎‌‎نگار روزنامه جمهوری اسلامی، توأمان با شروع جنگ ایران و عراق کارش را با گزارش و مصاحبه و یادداشت درباره جنگ و دفاع آغاز کرد و عمده کارهای روزنامه‎‌‎نگاری‎‌‎اش در دهه60 منتشر شد. نخستین کتاب او سال66 با نام «اسرار جنگ تحمیلی به روایت اسرای عراقی» شروعی بود بر جریانی که بعدها نام‎‌‎های مختلفی گرفت؛ ادبیات جنگ، تاریخ جنگ، ادبیات پایداری، ادبیات دفاع‎‌‎مقدس، تاریخ شفاهی جنگ و تاریخ دفاع. سرهنگی در دهه70 هم با نشریه کمان و هم با کتاب‎‌‎هایی در «دفتر ادبیات و هنر مقاومت»، راهش را در ادبیات جنگ ادامه داد. نثر و زبان سرهنگی، به اقتضای پیشینه‎‌‎اش در مطبوعات و تلاش‌اش بر واقع‎‌‎نمایی، سرد و بی‎‌‎ارائه است و لحن گزارشی در زبانش غلبه دارد و همین خصلت آثارش را به تاریخ نزدیک و از ادبیات دور می‎‌‎کند. هر دو، تاریخ و ادبیات جنگ و دفاع، در سال‎‌‎های بعد از سرهنگی یادگارهایی دارد. «ارتشی که به ضرب تبلیغ و رجزخوانی فتح سه‌روزه خوزستان آنطور به حرکت درآمده بود بعد از عملیات شکستن محاصره آبادان رشته کار را از دست داد و به طرز چشمگیری تمهیدات صدامیان را عقیم گذاشت. دیگر تبلیغات کمتر در ذهن نظامیان عراقی اثر داشت زیرا آنها به‎‌‎طور روزمره شاهد افول و تحلیل رفتن باقیمانده ارتش خود بودند و اخبار و جنجال‎‌‎های تبلیغاتی در مطبوعات دنیا و روی امواج کوتاه و بلند رادیوها را که توسط حزب بعث پراکنده می‎‌‎شد با این واقعیت‎‌‎ها مقایسه می‎‌‎کردند. نظامیان کادر عراقی که وفادار به صدام حسین بودند وادار شدند که بیندیشند و پی به ماهیت این جنگ ببرند و در نهایت خود را در دام حزب بعث گرفتار ببینند ـ ضمن اینکه تماس نظامیان وظیفه و احتیاط که اغلب از ذهن روشن‎‌‎تری برخوردار بودند در کم اثر کردن تبلیغات گوبلزی صدام حسین نمی‎‌‎توانست بی‎‌‎تأثیر باشد.»