امام خمینی ره قبل از 42

  سید محمد حسین محمدی  

امامی که می‌شناسیم، امام سال‌های 42تا 68 است؛ بسیاری از ایرانیان امام را با اعتراض به لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی شناختند درحالی‌که سال  42نقطه آغاز ماجرا نبود؛ برای شناخت کسی که نقطه عطف تاریخ ایران معاصر محسوب می‌شود، باید کمی به عقب‌تر برگشت و افق نگاه را به نقطه دورتری برد؛ به سال‌هایی که امام (ره) وارد حوزه علمیه قم شد.
ورود امام‌خمینی‌(ره) و آیت‌الله شیخ عبدالکریم حائری به قم، همزمان بود. پیش از آن، هر دو برای مدت کوتاهی در اراک بودند؛ آیت‌الله حائری در جایگاه یکی از علمای طراز اول شیعه وارد حوزه اراک شده و به حوزه اراک رونق داده‌بود، امام‌خمینی(ره) نیز در جایگاه طلبه‌ای جوان که آواز رونق حوزه اراک را شنیده بود از خمین به اراک مهاجرت کرد. با مهاجرت مرحوم مؤسس به قم، امام‌خمینی(ره) نیز به قم رفت. سال‌های اولیه تأسیس حوزه قم، سال‌هایی بود که کم‌کم نام امام‌خمینی(ره) به‌عنوان یکی از فضلای حوزه از زبان‌ها شنیده‌می‌شد. پس از وفات آیت‌الله حائری و با روی کار آمدن مراجع‌ثلاث، امام‌خمینی(ره) با وضعیت حوزه زاویه پیدا کرد؛ حوزه قم، پس از مرحوم مؤسس چند دسته شده بود و از فقر مدیریت واحد رنج می‌برد. گاه‌وبیگاه نیز اختلافاتی میان طرفداران مراجع‌ثلاث پیش می‌آمد. فضای چندگانه حوزه، سبب شد تا برخی از فضلا، آیت‌الله بروجردی را به قم دعوت کنند. پس از ورود آیت‌الله بروجردی حوزه تا اندازه‌ای سروشکل پیدا‌کرد، شرایط حوزه به قدری بهتر شد که امام‌خمینی(ره) گفته بود: «ای‌کاش آیت‌الله بروجردی بیست‌سال زودتر به قم آمده بود». در سال‌های حضور آیت‌الله بروجردی در قم، امام‌خمینی(ره)، نامی آشنا برای طلبه‌ها بود. 
در حوزه قم ایشان را به‌عنوان یکی از علمای مطرح می‌شناختند و درس و بحث امام (ره) نیز به راه بود. رابطه میان امام‌خمینی (ره) و آیت‌الله بروجردی نیز بسیار عالی بود. تا جایی که پس از واقعه ابرقو (کشتار یک زن و 5فرزندش توسط بهائیان)، این امام‌خمینی (ره) بود که به‌عنوان نماینده آیت‌الله بروجردی با محمدرضا پهلوی دیدار کرد. با این حال نگاه امام (ره) در مواجهه با حکومت چندان با روش و منش آیت‌الله بروجردی سنخیت نداشت و از این‌رو در زمان حیات آیت‌الله بروجردی، امام به سکوت ایشان احترام می‌گذاشت. پس از وفات آیت‌الله بروجردی، امام‌خمینی‌(ره) توانستند مسیر دیگری را آغاز کنند؛ مسیری که حتی با ارتحال ایشان در سال1368نیز بسته نشد و همچنان امتداد دارد.