وارونگی آب و هوا

 محمد سرابی
   
در سال1366 نخستین آثار وارونگی هوا (وارونگی دما) در تهران بروز کرد. در نیمه دی‎‌‎ماه، روابط‎‌‎عمومی شهرداری اعلام کرد که با استقرار یک توده هوای سرد و سنگین روی شهر تهران و سکون و حالت فرونشینی آن، هوای تهران آلوده‎‌‎تر خواهد شد و از شهروندانی که بیماری‎‌‌‎های قلبی و تنفسی دارند خواست از تردد در خیابان‎‌‎های مرکزی خودداری کنند. یک‎‌‎ماه بعد، در بیست‌وششمین جلسه شورای‎‌‎عالی فضای سبز تهران هشدار داده شد که درصورت ادامه پیدا کردن آلودگی هوا حتی درختان و فضای سبز به‎‌‎زودی نابود می‎‌‎شوند. یکی از نکات بیان‌شده در این نشست آلودگی جوی‎‌‎های خیابان ولیعصر در اثر ورود فاضلاب‎‌‎های منازل بود. سیل مشهور پایتخت هم در مرداد این سال رخ داد.
با این حال مشکلات پایتخت و شهر‎‌‎های بزرگ بیش از آلودگی و وارونگی آب‌وهوا بود. بی‎‌‎نظمی در زمینه مسکن و ساخت‎‌‎وساز باعث سوءاستفاده‎‌‎های فراوان شده بود. ابتدای این سال مهلت اجرای قانون اراضی شهری سال1360 تمام و صدور پروانه ساختمانی که قبلا محدود بود، دوباره شروع شد. شهردار تهران اعلام کرد مالکان اراضی دایر، بایر و موات که از مزایای قانون قبلی استفاده نکرده باشند می‎‌‎توانند به شرط سپردن تعهد به شهرداری مبنی بر نداشتن مسکن مناسب، حداکثر تا هزار مترمربع پروانه ساختمانی دریافت کنند.
در همین ایام، دادسرای عمومی تهران اعلام کرد یک شبکه بزرگ جعل سند برای املاک وابستگان به رژیم سابق کشف شد که اراضی ممنوع‌المعامله را در مناطق حکیمیه، تهرانپارس، شمس‎‌‎آباد و نیاوران به فروش می‎‌‎رساندند. در این پرونده 40نفر دستگیر و 200برگ سند مربوط به 130هزار مترمربع زمین و 12کارخانه کشف شد. این شبکه جواز ساختمان هم تهیه می‎‌‎کرد و ساخت‎‌‎وساز با روش‎‌‎هایی مانند تعاونی انجام می‎‌‎شد.
مدتی بعد، احکام شرکت زیست‌خاور که از سال1364 به‎‌‎دلیل سوءاستفاده مالی در حال رسیدگی بود، صادر شد. این شرکت که از سال54 در حال ساخت بنای 16طبقه‎‌‎ای در مشهد بود بعد از انقلاب با پرداخت حدود 20میلیون تومان رشوه به بانک 300میلیون تومان وام گرفته بود. نزدیک به 30نفر بازداشت شدند و تخلف‎‌‎هایی کشف شد که یک سند جعلی 7میلیون‌ تومانی کمک به جبهه یا سند جعلی دیگری درباره ساخت یک مسجد در میان آنها قرار داشت. متهمان به انفصال از خدمت، زندان و استرداد اموال محکوم شدند.
با ادامه یافتن مشکل ترافیک در شهر‎‌‎ها، وجود یک سازمان تخصصی مرتبط احساس می‎‌‌‎شد. سازمان ترافیک شهرداری تهران و اصفهان تشکیل شد و شهر‎‌‎های مشهد، ارومیه و همدان نیز درصدد تشکیل سازمان ترافیک بودند. نخستین کار این سازمان در تهران برگزاری سمینار و بعد تلاش برای تشکیل دوره کارشناسی‌ارشد مهندسی حمل‎‌‎ونقل و برنامه‎‌‎ریزی شهری بود.
در تهران 15هزار انواع تاکسی، 7هزار مینی‎‌‎بوس و 1200اتوبوس حرکت می‎‌‎کردند که تعداد اتوبوس‎‌‎ها به نسبت نیاز کم بود، زیرا به‎‌‎گفته مدیرعامل سازمان ترافیک، در سال57 نیمی از مردم از حمل‎‌‎ونقل عمومی استفاده می‎‌‎کردند که در سال66 به 80درصد رسید.
بیشتر شدن حملات موشکی به شهر‎‌‎ها باعث شد که شورای‎‌‎عالی شهرسازی و معماری ایران در‎‌‎ ماه مرداد، ساخت پناهگاه در ساختمان‎‌‎های مسکونی و عمومی شهری را الزامی کند. این پناهگاه‎‌‎ها باید در مقابل بمب‎‌‎های انفجاری معمولی مقاومت می‎‌‎کردند و تعیین جزئیات فنی در مدت 3‎‌‎ماه به وزارت مسکن سپرده شد. این وزارتخانه در همین سال طرح 2ساله‌ای برای آماده‎‌‎سازی‎‌‎ 16هزار هکتار زمین در شهر‎‌‎های مختلف ارائه کرد که در آن به 400هزار خانوار، زمین همراه با آب، برق، آسفالت و فاضلاب داده می‎‌‎شد.