گزارش
نویسندگان و سازندگان از توافق و تعامل برای موفقیت آثار تلویزیونی می‌گویند
مناقشه بی‌پایان
سریال در حال پخش شرم و سریال در پیش‌تولید حضرت موسی ع آخرین نمونه‌های بحران فیلمنامه‌نویسی تلویزیونی هستند
فهیمه پناه آذر_روزنامه نگار
رعایت حقوق فیلمنامه‌نویس از سوی سازندگان سریال‌های تلویزیون گاهی تبدیل به مناقشه‌ای می‌شود که با رسیدن به مرحله تولید و پخش دیگر هیچ راه‌حلی برای آن وجود ندارد. بارها و بارها فیلمنامه‌نویسان از عدم‌رعایت حقوق معنوی خود از سوی سازندگان سریال‌های تلویزیونی و حتی فیلم‌های سینمایی گله‌مند شده‌اند. گله‌مندی‌ای که با توجه به نبودن یک قانون و چهارچوب مشخص، راهکارش می‌تواند تعامل و توافق اولیه میان فیلمنامه‌نویس و سازندگان سریال باشد.
اعتراض سعید فرهادی، نویسنده سریال «شرم» و اظهار نگرانی فرزندان مرحوم سلحشور از فیلمنامه «موسی» که اخیرا ابراهیم حاتمی‌کیا مشغول بازنویسی کامل آن است ازجمله مسائلی است که اخیرا در سیما اتفاق افتاده و نمونه‌های اینچنینی در تلویزیون کم نیست. هر چند سعید فرهادی هنگام ساخت سریال «تا ثریا» نیز از اعمال سلیقه و یا حذف برخی موارد فیلمنامه‌اش گله‌مند بوده. حسن وارسته، فیلمنامه‌نویس به همشهری می‌گوید:«یادمان نرود در کشوری زندگی می‌کنیم که در صنعت سریال‌سازی نسبت به دیگر کشورها عقب‌تر است. همچنین با توجه به شرعیات و عرفیات موجود؛ حضور ناظر کیفی و فیلترهای موجود وقتی کار و سفارشی را برای نوشتن می‌پذیریم باید خودمان نیز از متن نگهداری کنیم.»
جهانی که خلق می‌کنیم، جهانی که ساخته می‌شود
یکی از نویسندگان مجموعه «پایتخت» توضیح می‌دهد:«گاهی این موضوع پیش می‌آید که نویسنده در جهان خود داستان و شخصیت‌هایی را خلق می‌کند و اتفاقاتی را در ذهنش رقم می‌زند اما وقتی آن داستان در واقعیت و براساس آنچه وجود دارد، ساخته می‌شود؛ نویسنده رضایت کافی از نتیجه را ندارد. می‌بیند بخش‌های بنیادی با آنچه در قصه است مغایرت دارد. با توجه به شرایط موجود فیلمنامه‌نویس اگر می‌خواهد کارش بدون دخل و تصرف باشد باید بنشیند رمان یا داستان بنویسد و اگر قرار است کار تصویری شود باید انتظار تغییراتی داشته باشد چرا که کارگردان نیز خواه ناخواه سلیقه چند درصدی‌اش را اعمال می‌کند.» نویسنده سریال «علی‌البدل» یادآور می‌شود: «بهترین راه این است که نویسنده سریال با سازندگان بتواند تعامل داشته باشد و یا اینکه وقتی پروژه را قبول می‌کند تعامل و توافق اولیه را داشته باشد. تعامل می‌تواند کمترین سوءتفاهم‌ها را به‌وجود آورد.»
انعطاف‌پذیری مهم است
به‌گفته وارسته، در پروسه نگارش فیلمنامه و تولید سریال انعطاف‌پذیری و قبول صحبت یکدیگر بسیار مهم است. هر چند هر دو طرف باید چهارچوب رفتاری خود را بشناسند اما اگر نویسنده بسیار حساس است باید از متن خود مراقبت کند. این مراقبت از نگاه وارسته تعامل و حضور نویسنده در هنگام تولید سریال است. نویسنده سریال «بچه مهندس» توضیح می‌دهد: «اینطور نباشد که نویسنده متن را به سازندگان تحویل دهد و دیگر خبری از او نباشد. اگر کارگردان نیاز به همفکری داشت حتی باید در صحنه فیلمبرداری حضور داشته باشد و اگر قرار است فیلمنامه بازنویسی داشته باشد این حق را به کارگردان داده و در بازنویسی حضور داشته باشد. گاهی حتی اتفاق می‌افتد که برای یک دیالوگ بازیگر با تجربه‌ای دارد وارد تعامل با نویسنده متن می‌شود. صحبت‌ها شنیده می‌شود و در نهایت تصمیم به تغییر یا حذف دیالوگ می‌گیریم. حالا که قوانین وجود ندارد این تعامل و داشتن اعتماد می‌تواند بسیار کمک کند.» نویسنده سریال «دیوار به دیوار» اضافه می‌کند: «نویسنده با توجه به پیشنهاد فقط نمی‌تواند داستان را بنویسد و دیگر حضور نداشته باشد. یا اینکه تعصبات نابجا روی متن خود داشته باشد و هیچ‌چیز را برنتابد.»
به روایت کارگردان
شرایطی که در تولید تحمیل می‌شود
مسعود آب‌پرور، کارگردان سریال‌های تلویزیونی نیز تا حدود زیادی با صحبت‌های وارسته موافق است. او در توضیح بیشتر به همشهری می‌گوید: «این مناقشه همیشه وجود داشته و دارد. دلیل عمده این است که کارگردان و نویسنده حدود خود را نمی‌شناسند. ابتدا تلاش می‌کنند به هر قیمتی پروژه را به‌دست آورند و توافقات اولیه و لازم را انجام نمی‌دهند و همین محل ایجاد اشکال در میانه تولید پروژه و یا پایان کار می‌شود.»
کارگردان سریال «هوش سیاه» ادامه می‌دهد: «در پروسه تولید، کارگردان تا نکته‌ای را متوجه نشود نمی‌تواند به خوبی کار کند. در اصول نانوشته نیز تقریبا 20درصد از اختیارات را برای اعمال سلیقه دارد چرا که خالق جهانی است که خود باید اول آن را باور کند. اگر نوشته‌ها در دنیای بیرونی باورپذیر نباشند و یا اگر شرایط تولید متفاوت باشد می‌تواند اعمال‌نظر کند و این باید در توافقات اولیه باشد.» این کارگردان که سری سوم «عملیات125» را هم در کارنامه خود دارد اضافه می‌کند: «برای مثال، گاهی در یک سریال لوکیشن‌های زیادی وجود دارد. این لوکیشن‌ها با توجه به شرایط موجود دیر به دست سازندگان می‌رسد. کارگردان با توجه به این موضوع و شکل دادن به سریال تصمیم‌هایی را می‌گیرد چرا که کارگردان پاسخگوست و با شرایط تولید دست به گریبان است. اگر اعتماد میان نویسنده و سازنده سریال وجود نداشته باشد به‌طورحتم نتیجه کار خوب نمی‌شود.»
این کارگردان حضور نویسنده سریال در سر فیلمبرداری و تعامل با وی در طول ساخت را مهم خوانده و ادامه می‌دهد:«من از این موضوع همیشه استقبال کرده و می‌کنم. تعامل اگر وجود داشته باشد و نویسنده پای کار باشد، نتیجه کار به بهترین شکل ممکن خواهد بود. چرا که این تعامل و همفکری می‌تواند خالق بهترین‌ها بدون هیچ مناقشه‌ای باشد.»
عدم‌تعامل و مشکلات اینچنینی در طول سال‌ها در سیما دیده شده و حتی گاهی برخی از سریال‌ها به‌خاطر نبود تعامل نتوانستند به مرحله تولید برسند و یا در نیمه راه تولیدشان متوقف شده است. مشخص شدن اختیارات کارگردان و هویت قائل شدن برای فیلمنامه‌نویس می‌تواند تا حدی مشکلات را حل کند.
در همینه زمینه :
