سربازی در اطراف مستطیل سبز

لیلی خرسند_روزنامه نگار

خدمت دوساله سربازی یکی از مقاطع سخت و البته تأثیرگذار در زندگی هر مرد ایرانی است. این دوران برای ورزشکاران و به‌خصوص فوتبالیست‌ها البته، شکل و شمایل متفاوتی دارد. برای برخی از آنها سربازی تبدیل به یک دست‌انداز در مسیر پیشرفت ورزشی می‌شود و اوج‌گیری آنها را مدتی مختل می‌کند و برای برخی دیگر این فرصتی برای بروز استعدادهای ورزشی در قالب تیمی نظامی است. اما در مجموع، بازیکنان جوان چندان دل خوشی از دوران سربازی ندارند، چون یا باید به‌اجبار پیراهن یکی از تیم‌های نظامی را بپوشند یا مدتی از فوتبال حرفه‌ای فاصله بگیرند و پیراهن مقدس سربازی را برتن کنند،  به همین دلیل حتی در مقاطعی دیده‌شده بسیاری از فوتبالیست‌های جوان دنبال راهی‌ می‌گردند تا به هر قیمتی شده از سربازی معاف شوند؛ کارت جعلی پایان خدمت بگیرند، خودشان را مددجوی کمیته امداد معرفی کنند یا برای همیشه از ایران بروند! در همه این‌ سال‌ها که فوتبال ایران حرفه‌ای شده، سربازی دغدغه اصلی مسئولان هم بوده است. چنان که باشگاه‌ها، فدراسیون فوتبال و وزارت ورزش یا درگیر پرونده‌های بازیکنان در دادگاه‌ بوده‌اند یا درگیر حل مسئله خروج آنها از کشور.

باشگاه‌های حاضری‌‌خور
  باشگاه‌های سازنده‌ای که در کنار تیم‌داری، بازیکنان جوان هم به فوتبال معرفی می‌کردند، سال‌ها با یک مشکل مشترک روبه‌رو بودند؛ اینکه آنها از رده نونهالان و نوجوانان روی بازیکنان سرمایه‌گذاری می‌کردند، اما درست زمانی که می‌توانستند از این بازیکنان در لیگ‌ برتر استفاده کنند، آنها را از دست می‌‌دادند، چراکه باید به تیم‌های نظامی می‌رفتند تا دوران سربازی‌شان را پشت سر بگذارند. بعضی از باشگاه‌های نظامی، خودشان هم بازیکنان جدید رو می‌کردند، اما 2باشگاه به باشگاه‌های حاضری‌خور معروف بودند. تیم تراکتور در سال‌های اخیر چند فصلی را زیر پوشش سپاه پاسداران سپری کرد و در این مدت توانست بازیکنان بزرگی را به بهانه خدمت سربازی با کمترین قیمت جذب کند. در سال‌های دورتر تیم ابومسلم مشهد نیز چنین شرایطی داشت و چون تحت پوشش نیروی انتظامی قرار گرفته بود، به‌راحتی چند ستاره حاضر و آماده را به‌رایگان جذب کرد. به‌عنوان نمونه ستاره‌هایی نظیر مجتبی جباری، آندرانیک تیموریان و خسرو حیدری در باشگاه استقلال بازیکن شدند، اما برای گذراندن سربازی مجبور شدند 2سال برای ابومسلم بازی کنند. تراکتورسازی هم بیشتر چهره‌های سرشناس‌ تیم‌های لیگ برتر را جذب کرد؛ امید عالیشاه، احمد نوراللهی، سروش رفیعی، دانیال اسماعیلی‌فر، مهدی‌ مهدی‌پور، احسان پهلوان، بختیار رحمانی، شجاع خلیل‌زاده، مهدی شریفی و... ستاره‌های گران‌قیمتی بودند که در شرایط عادی هر تیمی توان خریدن آنها را نداشت، اما تراکتور به بهانه خدمت سربازی توانست بدون دردسر این بازیکنان را به خدمت بگیرد.

بادکش کن،  معافیت بگیر
  گرفتن معافیت پزشکی هم یکی از راهکارهای بازیکنان فوتبال برای فرار از سربازی بوده و اهالی فوتبال در این زمینه داستان‌های عجیبی تعریف می‌کنند. یکی از روایت‌ها این است که حدود 10سال پیش پزشک یکی از تیم‌های لیگ برتر، با روش عجیبی کمک می‌کرد تا بازیکنان بتوانند بدون دردسر معافیت پزشکی بگیرند. این پزشک یکی از اعضای بدن بازیکنان را بادکش می‌کرد و پزشکان سازمان وظیفه تأیید می‌کردند که آنها مشکل پزشکی دارند و نمی‌توانند به سربازی بروند! بازیکنان برای اینکه بعدا از نظر جسمانی به مشکل نخورند دوباره باید بادکش می‌کردند و البته مبلغ زیادی هم به‌عنوان دستمزد به پزشک می‌دادند.

یا لیگ یک یا لیگ2
 هم‌اکنون بازیکنانی که می‌خواهند هم فوتبال بازی کنند و هم دوران سربازی‌شان را پشت‌سر بگذارند، باید از خیر بازی در لیگ برتر بگذرند. در حال حاضر هیچ تیم لیگ برتر نمی‌تواند بازیکن سرباز داشته باشد. ملوان انزلی، نیروی زمینی و فجر سپاسی تنها باشگاه‌هایی هستند که اجازه دارند بازیکن سرباز داشته باشند. نیروی زمینی در لیگ2 بازی می‌کند و ملوان و فجر هم لیگ‌یکی هستند.

قانون 28و 30
 2سال پیش یکی از مسئولان فدراسیون فوتبال به بازیکنان تیم ملی وعده داده بود اگر تیم قهرمان جام‌ ملت‌های 2019 شود، همه بازیکنان از سربازی معاف می‌شوند. البته سردار موسی کمالی، رئیس وقت اداره سرمایه انسانی ستاد کل نیروهای مسلح، این ادعا را رد کرد، اما همان روزها قانونی تصویب شد که به‌نظر می‌رسید به نفع همه ورزشکاران است. طبق این قانون، ورزشکاران ملی‌پوش تا سن 30‌سالگی و ورزشکاران تیم‌های لیگ برتر تا سن 28‌سالگی فرصت دارند خدمت وظیفه‌شان را به تأخیر بیندازند. اما این قانون نقطه‌ضعف‌‌هایی دارد؛ اینکه اگر بازیکنی امسال عضو تیم ملی باشد، ولی سال آینده به تیم ملی دعوت نشود، مجبور است به سربازی برود؟ یا اگر یک فصل بدون تیم بماند، چه اتفاقی برایش می‌افتد؟ هرچند اتفاقاتی که در این یکی دوسال برای بازیکنان در لیگ برتر افتاده، نشان داده که این قانون حداقل برای بعضی از بازیکنان اجرا نشده است.

جنجال بیرانوند
 علیرضا بیرانوند به‌واسطه اینکه یکی از دروازه‌بان‌های اصلی تیم ملی است، توانسته از ایران خارج و لژیونر شود. او در لیگ شانزدهم قصد داشت به تراکتورسازی برود و فوتبال و سربازی‌اش را آنجا بگذراند. بیرانوند در پایان یکی از بازی‌‌های لیگ در میکسدزون این خبر را داد، اما واکنش هواداران پرسپولیس به‌قدری تند بود که او را از تصمیمش منصرف کرد.

کریم مشکل بینایی دارد؟
 اینکه کریم انصاری‌فرد کارت پایان خدمت دارد یا نه مشخص نیست. سال1391، وقتی او به پرسپولیس آمد، شایعه شد که کریم کارت پایان خدمت ندارد. بعضی‌ها گفتند او به‌خاطر کفالت مادر، معافیت دارد، اما کریم برادر بزرگ‌تر دارد و این کفالت منطقی به‌نظر نمی‌رسد. شایعه دیگری هم درباره او مطرح است که به‌خاطر بینایی کم معافیت پزشکی گرفته است؛ یعنی مهاجمی که نقطه قوتش بینایی است، می‌تواند به این بهانه از سربازی معاف شود؟!

لک در پادگان
 حامد لک که امروز دروازه‌بان شماره‌یک پرسپولیس است، برای گذراندن دوران سربازی به تراکتورسازی رفته بود. در لیگ سیزدهم وقتی که تراکتور 3 بر2 از فولاد خوزستان شکست خورد، رسول خطیبی، سرمربی تیم، برای جریمه، لک را به پادگان فرستاد تا خدمتش را به‌جای تیم، آنجا ادامه دهد! البته محسن دلیر و شهریار شیروند دیگر بازیکنان سرباز تراکتور هم در این جابه‌جایی لک را همراهی کردند.

پرسپولیسی‌هایی که بد آوردند
 امید عالیشاه و احمد نوراللهی هم خاطره خوشی از حضور در تراکتورسازی ندارند. وقتی آنها به‌خاطر گذراندن دوران سربازی موقتا از پرسپولیس به تراکتورسازی رفتند، با بدشانسی روبه‌رو شدند. تراکتور از پنجره نقل‌وانتقالات محروم شد و آنها یک نیم‌فصل نتوانستند بازی کنند. گفته می‌شد آنها بخشی از این مدت را برای گذراندان سربازی به پادگان رفته‌اند.

پولادی و رحمانی؛ حذف‌شده‌ها
مهرداد پولادی و بختیار رحمانی می‌توانستند از ستاره‌های فوتبال ایران باشند، اما هر دو به‌خاطر سربازی فوتبالشان نابود شد. پولادی که زمانی بازیکن تیم ملی بود، حالا بین لیگ تایلند و لیگ2 قطر در رفت‌وآمد است. او برای همراهی تیم ملی در جام‌جهانی مشکل داشت و بعد از اعتراضات کارلوس کی‌روش، سرمربی تیم ملی، وزارت ورزش اجازه خروج این بازیکن را گرفت. اما پولادی بعد از اینکه از ایران رفت، دیگر حاضر نشد برگردد. بختیار رحمانی هم جوان‌ترین کاپیتان تیم قهرمان لیگ برتر بود. او از بازیکنان فولاد بود و بعد از اینکه مشخص شد کارت پایان خدمتش جعلی‌ است به تراکتورسازی رفت. در همان لیگ چهاردهم بختیار تبدیل به بازیکن دیگری شد و رفتن او به استقلال و ذوب‌آهن هم دردی را دوا نکرد. بختیار حالا در لیگ آذربایجان بازی می‌کند.

اگر فروش آزاد بود...
 در مدت‌زمانی که فروش خدمت سربازی قانونی شد، خیال خیلی از بازیکنان راحت بود که دیگر سربازی نمی‌روند. این بازیکنان اگر خیلی معروف بودند، خودشان هم معافیت را نمی‌خریدند. در یکی از بندهای قرارداد این بازیکنان، باشگاه موظف بود معافیت سربازی را بخرد. محمد نصرتی یکی از بازیکنان سرشناسی بود که این بند را در قراردادش داشت. شاید خیلی از بازیکنان حسرت این را می‌خورند که چرا فروش را برداشتند.

بهترین راه‌حل: دارم درس می‌خوانم
 در شرایطی که قانون 28 و 30سالگی برای همه بازیکنان اجرا نمی‌شود، بعضی از باشگاه‌ها و بازیکنان راه‌حل‌های دیگری پیدا می‌کنند. بهترین راه‌حل هم این است که مدیران باشگاه برای بازیکنان مدرکی جور کنند که نشان دهد آنها در حال تحصیل هستند. حمید گرشاسبی، در یک برنامه تلویزیونی اعتراف کرد زمانی که مدیرعامل باشگاه پرسپولیس بوده، مشکل سربازی ترابی را از همین راه‌حل کرده است. مهدی قائدی، بازیکن استقلال هم طبق مدرکی که از همین طریق تهیه کرده هم‌اکنون مشغول به تحصیل است. گفته می‌شود یک واحد دانشگاهی در قزوین محل اصلی تهیه این مدارک است. البته همه بازیکنان موفق نمی‌شوند این مدرک را بگیرند. مثلا زکریا مرادی بازیکن فصل گذشته استقلال اگر می‌توانست مشکل سربازی‌اش را حل کند، الان همچنان بازیکن استقلال بود، اما به اجبار در لیگ‌یک و برای ملوان بازی می‌کند.

سربازان گمنام
 باشگاه‌های پاس تهران و فجر سپاسی هم زمانی که در لیگ برتر بازی می‌کردند، بازیکن سرباز می‌گرفتند. اما برخلاف دیگر باشگاه‌ها، فجر و پاس سربازان گمنام را استخدام و آنها را به فوتبالیست‌های معروف تبدیل می‌کردند. آرش برهانی، میثم منیعی، میلاد میداوودی و جواد نکونام در باشگاه پاس بازیکن شدند. مهدی رحمتی، مهرزاد معدنچی، علی سامره، سیاوش اکبرپور و خیلی‌های دیگر هم سربازی‌شان را در فجر سپاسی گذراندند و با این تیم به فوتبال ایران معرفی شدند.

جنجال جنوبی‌ها
 یکی از مهم‌ترین پرونده‌های سربازی بازیکنان فوتبال، پرونده‌ای است که سال1393 به جریان افتاد. باندی در جنوب ایران دستگیر شدند که سند جعل می‌کردند. در بررسی پرونده این باند مشخص شد که آنها برای بعضی از بازیکنان فوتبال هم کارت پایان خدمت جعل کرده‌اند. روزهای اول به‌نظر می‌رسید که این کارت‌ها فقط برای چند بازیکن صادر شده است، اما بعدها تعداد بازیکنان در خبرها تا 150نفر هم رسید. البته آمار دقیق این بود که 95فوتبالیست کارت جعلی گرفته‌اند. کارت‌ها هم به بهانه‌های مختلف صادر شده بود؛ 56نفر با معافیت پزشکی، 26نفر با ایثارگری والدین، 7بازیکن با معافیت کفالت، 3مورد با معافیت 3برادری و 3نفر هم تحت عنوان معافیت تحصیلی این کارت را گرفته بودند. بیشتر این کارت‌ها برای بازیکنان قدیمی اهواز و بازیکنانی که در تیم‌های جنوبی بازی می‌کردند، صادر شده بود. تعدادی از آنها بازیکنان تیم فولاد خوزستان بودند که در لیگ سیزدهم قهرمان شده بود. بختیار رحمانی، آرش افشین، شجاع خلیل‌زاده، علی حمودی، مهرداد پولادی و سروش رفیعی بازیکنان نامداری بودند که کارت پایان خدمت سربازی آنها باطل شد.

علی دایی علیه خودش
  تا شروع لیگ چهاردهم از جعل کارت پایان خدمت خبری نشده بود، اما علی دایی، سرمربی وقت پرسپولیس این موضوع را علنی کرد. او مدعی بود که جام قهرمانی از فولاد پس گرفته و به تیم نایب‌قهرمان، یعنی پرسپولیس داده شود. البته این اعتراض دایی به ضرر خودش و تیمش تمام شد، چون یکی از بازیکنانی که کارت جعلی گرفته بود، حسین ماهینی بود. ماهینی در روزهایی که پرسپولیس کمبود بازیکن داشت، از این تیم جدا شد و مربیگری دایی در پرسپولیس خیلی دوام نیاورد. ماهینی قبل از اینکه به پرسپولیس بیاید بازیکن استقلال اهواز بود. بعد از اینکه مشخص شد کارت او جعلی بوده، از پرسپولیس جدا شد و برای سربازی به تیم ملوان رفت.

ستاره بدشانس 
 بعضی‌ها می‌‌گویند نخستین‌بار یکی از عاشقان فوتبال در سازمان نظام‌‌وظیفه، متوجه جعل اسناد توسط باند اهوازی شده بود. یکی از ستاره‌های آن فصل به‌عنوان مددجوی کمیته امداد معرفی شده بود تا با این منطق که سرپرست خانواده است از سربازی معاف شود. کسی که پرونده این مددجو را برای صدور کارت پایان خدمت بررسی می‌کرده، متوجه شباهت نام و عکس مددجو با ستاره فوتبال می‌شود و از آنجا پیگیری‌ها برای ردیابی باند اهوازی آغاز می‌شود. بعضی‌ها می‌‌گویند این بازیکن سروش رفیعی بوده است. سروش رفیعی لیگ چهاردهم را به‌خوبی شروع کرده بود و تا اواسط نیم‌فصل هم که برای فولاد بازی می‌کرد، آقای گل لیگ بود. پیش‌بینی‌ها این بود که او بهترین بازیکن فصل شود اما بعد از اینکه از بازی در فولاد محروم شد در نیم‌فصل به تراکتورسازی رفت.