شیرخوارگاه آمنه؛ پناه‌روزهای اولیه جنگ

  سعید برآبادی     

پیش از آنکه این کامپوزیت‌های نچسب بیایند و بچسبند به نمای ساختمان، شیرخوارگاه آمنه یکی از متفاوت‌ترین عمارت‌های ساخته‌شده در سال‌های پیش از انقلاب به حساب می‌آمد. این بنا که به نام یتیم‌خانه شیروخورشید معروف بوده و بالای میدان ونک قرار دارد، اثر نگاه و هوش قلم هوشنگ سیحون در طراحی و محوطه‌سازی است. در مصاحبه‌ای سیحون به سایت این بنا اشاره کرده و گفته: «زمین آن تپه ماهور بود و بالا و پایین داشت و در عین حال خیلی بزرگ بود. از طرف جمعیت شیر و خورشید سرخ می‌خواستند در آنجا پرورشگاه کودکان درست کنند و آقای حسین خطیب از من خواست آن‌را طراحی کنم. تمامی طرح با آجر قرمز است و یک شهرک مانندی است. برخی تپه‌ها را نگه داشتیم و برخی را بریدیم تا از پستی و بلندی‌ها کم شود». با وجود این اطلاعات اندکی که درباره این بنا وجود دارد، اگر روزهای منتهی به سال1361و آغاز ورود مهاجران جنگ‌زده به تهران نبود، شاید زمان دیگری برای معرفی این ساختمان در این ویژه‌نامه به دست نمی‌آمد، با این همه، آنهایی که از نزدیک، این ساختمان و خصوصا محوطه آن را دیده‌اند، معتقدند که یکی از نخستین ساختمان‌های دوستدار کودک در ایران است.
سیحون در این 21هزار متر زمین، رشته‌ای از ساختمان‌های دوطبقه رو به قبله ساخته که در تمام طول روز، آفتاب را به اتاق کودکان می‌برد. افزون بر این، شیرخوارگاه آمنه، تقریبا یک مجموعه نگهداری از کودک کامل و مستقل است؛ به این معنا که از اتاق قرنطینه تا دندانپزشکی، کتابخانه و تالار در خود مجموعه تعبیه شده. نکته جالب درباره این بنا، امکان نگهداری از دام زنده و قرار گرفتن یک کشتارگاه دائمی اما کوچک در آن است. این شیرخوارگاه حداقل 225کودک شیرخوار تا هشت‌ساله را نگهداری می‌کند و نمادی از تاریخچه آغاز به کار چنین امکانی در ایران است. از 12خرداد 1286که مجلس شورای ملی، وظیفه نگهداری از اطفال بی‌سرپرست و سرراهی را به شهرداری سپرد تا امروز چندین و چند شیرخوارگاه در تهران ساخته شد و مورد بهره‌برداری قرار گرفته‌اند که در میان همه آنها، شیرخوارگاه آمنه اهمیت بیشتری دارد.