تغییر سیاستگذاری

 حسام محجوب 

پس از پیروزی انقلاب اسلامی، فضای فرهنگی و اجتماعی ایران دچار تحولی عظیم و بنیادین شد. هنرمندان تجسمی و نقاشان نیز به‎‌‎عنوان بخشی از جامعه فرهنگی ایرانی، تحت‎‌‎تأثیر این تحولات یکی از مهم‎‌‎ترین جریان‎‌‎ها را در زمینه هنرهای تجسمی معاصر ایران، تشکیل دادند که بعدها «حوزه هنری» نامیده شد. بلافاصله با آغاز جنگ تحمیلی، مرحله جدیدی از نقاشی انقلابی در جهت پیوند میان آرمان‎‌‎های انقلابی و دفاع از میهن آغاز شد. بدین‎‌‎ترتیب، جریان غالب نقاشی در دهه اول پس از پیروزی انقلاب، به هنری مربوط می‎‌‎شود که به‎‌‎دلیل ماهیت و نحوه شکل‎‌‎گیری، پیشینه و سوابق فعالیت اعضای آن، تماما در ارتباط تنگاتنگ با سیاست و مسائل اجتماعی قرار داشته است.
درباره هنر انقلاب در دهه اول پس از پیروزی، می‎‌‎توان نکات زیر را درخصوص سیاستگذاری، زیبایی‎‌‎شناسی و نظریه‎‌‎پردازی هنر انقلاب به‎‌‎طور خلاصه مورد اشاره قرار داد:
1- رویکرد مدیران در حوزه سیاستگذاری هنر انقلاب در دهه1360 استفاده تبلیغی، تهییجی و شورآفرین از هنر به‎‌‎ویژه در شرایط جنگ تحمیلی بوده است. به‎‌‎مرور و از اواسط دهه60، این رویکرد تغییر می‎‌‎کند و وظیفه تبیین مفاهیمی چون ایثار، شهادت و جانبازی از طریق دین، معنویت و عرفان بر دوش هنرمندان گذاشته می‎‌‎شود. این شیوه مدیریت هنری، با اتمام دفاع‎‌‎مقدس، کارکرد خود را از دست می‎‌‎دهد.
2- نقاشی انقلاب از جهت زیبایی‎‌‎شناسی از سه منبع الهام برخوردار است که شامل نقاشی‎‌‎های دیواری انقلاب مکزیک، هنر رئالیستی سوسیالیست‎‌‎ها و نقاشی عامیانه و روایتگر ایران می‎‌‎شود. به‎‌‎مرور زمان، نقاشان انقلاب با تکیه بر مضامین و رویکردهای ویژه انقلاب اسلامی به سبک هنری خاص خود که هنری معنوی و آرمان‎‌‎گرا با برخوردی رمانتیک است، دست یافتند.
3- نظریه‎‌‎پردازان هنر انقلاب 2رویکرد کلی به این حوزه داشته‎‌‎اند؛ از یک سو برخی متفکران همچون مرحوم مرتضی آوینی هنر انقلاب اسلامی را هنر مبارز و ضد‎‌‎سازش تعبیر کردند و از سوی دیگر اندیشمندانی چون مرحوم محمد مددپور تلاش کردند هنر انقلاب اسلامی را با هنر قدسی پیوند دهند.