میزبانی خانوادگی از کرونا

مرضیه ثمره حسینی_روزنامه نگار

10‌ماه از آغازشیوع کرونا گذشت. محدودیت‌های سراسری برقرار شده و تا تغییر وضعیت ادامه خواهد داشت. امروز بیشتر شهرها حالت تعطیل به‌خود گرفته‌اند و کرکره اصناف و محل‌های تجمع از مراکز مذهبی تا تفریحی و رفاهی پایین است. اما چند وقتی است که مسئولان حوزه بهداشت و درمان و ستاد ملی کرونا می‌گویند که ابتلا به کووید-19 خانوادگی شده و کانون شیوع و گسترش بیماری را مهمانی‌های خانوادگی و دورهمی‌های دوستانه می‌دانند. «در موج‌های جدید ابتلا، آلودگی در داخل خانواده‌هاست. متأسفانه تعداد زیادی از بستری‌ها، به شکل خانوادگی است و در بازدید از بیماران مشاهده می‌شود که چند نفر از اعضای خانواده همزمان بستری‌ هستند.» قاسم جان‌بابایی، معاون درمان وزارت بهداشت، با ابراز نگرانی بیان کرد تا زمانی که خانواده‌ها مراعات نکنند، هیچ‌کدام از برنامه‌های حوزه مقابله با کرونا اثربخش نخواهد بود. در تحقیقات جدید مشخص شده است که قطرات تنفسی عامل اصلی انتقال ویروس کروناست و ویروس روی سطوح، عمر چندانی ندارد. این یعنی کووید-19 در انتقال از انسان به انسان جاندارتر و قدرت سرایتش بیشتر است. مشکل، ناقلان خاموش هستند. مستندات علمی نشان داده‌اند ابتلا به کرونا در برخی افراد بین 40تا50درصد و گاه تا 80درصد بدون علامت یا به‌صورت خفیف بروز می‌کند و در این شرایط بسیاری از افراد به گمان اینکه سالم هستند، در اجتماعات خانوادگی شرکت می‌کنند. حال آنکه طبق گفته رئیس مرکز تحقیقات بیماری‌های نوپدید و بازپدید انستیتو پاستور ایران، افراد بدون علامت هم باید آلوده به کروناویروس قلمداد شوند.

ناقلان بی‌علامت
دکتر احسان مصطفوی می‌گوید که «هم مقالات علمی و هم شواهد موجود گویای این است که کانون خانواده و دورهمی‌های خانوادگی از مهم‌ترین راه‌های انتشار ویروس است. بسیاری از خانواده‌ها اصول پیشگیری از ابتلا به کرونا را در منزل تا زمانی که فردی از اعضای خانواده علامت‌دار نشود، رعایت نمی‌کنند. حال آنکه افراد بیمار قبل از آنکه علامت‌دار شوند هم می‌توانند بیماری را به بقیه منتقل کنند و از طرفی درصد قابل توجهی از افراد بیمار ممکن است بی‌علامت باقی بمانند». وی ادامه می‌دهد: «از آنجا که رعایت توصیه‌های بهداشتی در منزل برای افراد جامعه خیلی سخت است، باید تا حد ممکن شیوه‌نامه‌ها و توصیه‌های بهداشتی در خارج از منزل رعایت شود تا افراد در بیرون از منزل آلوده نشوند. استفاده درست از ماسک، شست‌وشوی مداوم دست با آب و صابون، حفظ فاصله‌گذاری فیزیکی و پرهیز از حضور در مراکز شلوغ باید توسط همه افراد، به‌ویژه کسانی که در منزل با گروه‌های حساس در تماس هستند، اجرا شود. استفاده از ماسک، هم خطر آلوده‌شدن به ویروس را کاهش می‌دهد و هم حتی اگر فرد با وجود استفاده از ماسک باز آلوده شود، میزان کمتری از ویروس وارد بدن می‌شود و در این صورت انتظار داریم این فرد به فرم‌های‌ خفیف‌تر بیماری مبتلا شود.
هرکدام از اعضای خانواده که به بیرون از منزل رفت‌وآمد دارند، ممکن است به ویروس آلوده شوند و نقش انتقال‌دهنده بیماری را به سایر اعضای خانواده ایفا کنند. اگر متوجه شویم که فردی در خانواده بیمار است، باید با ایزوله و محدودکردن او براساس چارچوب‌های تعیین‌شده، شرایط انتقال بیماری به سایر اعضای خانواده کمتر فراهم شود».
مهم‌ترین توصیه‌های این اپیدمیولوژیست برای پیشگیری از بیماری این است که در درجه نخست، افراد تا حد امکان حضور خود را در محیط‌های خارج از منزل به حداقل برسانند و درصورت نیاز، با رعایت کامل توصیه‌ها به بیرون از خانه بروند. چنانچه آنها با فرد بیماری تماس نزدیک و پرخطری داشتند، بهتر است مراقبت‌های لازم انجام شود و تا اطمینان از آلوده‌نشدن او، دیگر اعضای خانواده با او تماس نزدیک نداشته باشند. موضوع دیگری که دکتر مصطفوی به آن اشاره می‌کند، دورهمی‌های خانوادگی است که به مناسبت‌های مختلف برگزار می‌شود و مخصوصاً در روزهای تعطیلی، گزینه امنی از نظر خانواده‌ها قلمداد می‌شود. در چنین شرایطی، اعضای خانواده شاید مراعات کنند و در منزل مانده باشند، اما دوستان آنها آلودگی را همراه خود به داخل منزل آنها منتقل کنند. با توجه با اینکه این دورهمی‌ها می‌تواند یک راه اصلی انتقال باشد، توصیه اکید، پرهیز از این تجمعات است.

نقش کلیدی خانواده‌ها
به گفته متخصصان علم پزشکی، جهش ژنتیک ویروس کرونا قدرت سرایت آن را چندین برابر کرده و چشم امید کشورها برای مدیریت این بحران جهانی و مصونیت در مقابل آن به آینده و توزیع واکسن دوخته شده است. اما تا آن زمان که امکان دسترسی همگانی به واکسن فراهم شود، چه باید کرد؟ مدیرعامل کانون هموفیلی ایران معتقد است که خط اول مقابله با بیماری، مردم هستند، نه کادر درمان. و باید تحت راهنمایی کارشناسان شبکه‌های بهداشت، نه درمان، به شکل درست، از ماهیت اپیدمی کرونا مطلع شوند؛ «باید در حوزه بهداشت هزینه شود، تا زمانی که بودجه‌ها فقط در بخش درمان تزریق شود و سیاستگذاری‌ها فقط در راستای توسعه این بخش‌ها باشد، بحران فروکش نخواهد کرد و با ازدحام در بیمارستان‌ها و کمبود تخت و امکانات درمانی مواجه خواهیم بود.» 
احمد قویدل می‌گوید که در موارد بسیاری، بیماری کووید-19 عوارض آشکاری در بدن ایجاد نمی‌کند و این باور غلط در مردم ایجاد می‌شود که افراد خانواده آنها کرونا ندارند؛ «تا موقعی که کسی آزمایش PCR نداده و نتیجه آن منفی نشده، نمی‌تواند بگوید که مبتلا نیست، حتی بعد از دریافت نتیجه آزمایش هم اگر شرایط ایمنی را رعایت نکند و در محیط آلوده حاضر شود، به‌راحتی مبتلا می‌شود و ناقل خواهد بود.» این روزها اعمال محدودیت و قرنطینه شهرها، راهی شده تا از شدت موج پاییزی کرونا کاسته شود. اما «فقدان اعتماد مردم، سدی بر سر راه مهار کروناست و این بی‌اعتمادی، از خود کرونا خطرناک‌تر است و اقدامات را خنثی می‌کند. مقابله با کرونا برای حفظ زندگی انسان‌هاست و مردم نباید نارضایتی‌های عمومی از مسئولان را به برنامه‌های حوزه مقابله با کرونا تسری دهند. برنامه‌های ستاد مقابله با کرونا مطابق توصیه‌ها و رهنمودهای سازمان بهداشت جهانی تنظیم می‌شود و مخالفت مردم با آن، مخالفت با مسئولان نیست، بلکه مخالفت با خودشان است. آنها باید توصیه‌های بهداشتی را جدی بگیرند. اگر تعداد افراد در دورهمی‌های خانوادگی از 4 نفر، 8 نفر شود، احتمال انتقال هم بیشتر می‌شود.» 
اعمال محدودیت و قرنطینه لزوماً چاره قطعی برای کنترل اپیدمی نیست، بلکه از راهکارها و مداخلاتی است که کشورها در پیش می‌گیرند تا ورودی بیمارستان‌ها و فشار بر بخش‌های آی‌سی‌یو و کادر درمان را کاهش دهند و فرصتی ایجاد شود که موج‌های سنگین بیماری فروکش کند. همه باید احساس مسئولیت کنند و در روزهایی که شاهد ابتلای روزانه هزاران نفر و از دست رفتن جان حدود 500نفر هستیم، سهل‌انگاری در عمل به توصیه‌های بهداشتی به‌مثابه‌ خودزنی است. باید باور کرد که هرکس از خانه خارج و دوباره وارد می‌شود، ممکن است حامل ویروس باشد. همچنان آسان‌ترین و بهترین راه مصونیت دربرابر ویروس کرونا، رعایت دستورالعمل‌های ساده‌ای است که مرتب از طریق رسانه‌ها اطلاع‌رسانی می‌شود. در خانه بمانیم، مهمانی نرویم و در مراسم جشن و عزا شرکت نکنیم.