روایت 2مرکز رسمی از ریشه‌های گرانی مرغ

پرواز جنجال‌آفرین قیمت مرغ در روزهای اخیر، دستما‌یه تسویه‌حساب‌هایی در عرصه سیاست داخلی شده، چنان‌که احمد امیرآبادی‌فراهانی، عضو هیأت‌رئیسه مجلس در کنایه‌ای آشکار به دولت گفته؛ مدیریت یعنی مرغ 35هزارتومانی. در عین حال مشاهدات میدانی خبرنگاران همشهری حاکی است رشد قیمت مرغ در بازار عملا هم به کاهش مصرف آن در سطح خانوارها منجر شده است. مهدی یوسف‌خانی، رئیس اتحادیه پرنده و ماهی ضمن تأیید این موضوع از کاهش 70درصدی تقاضا برای این محصول پروتئینی در سطح خرده‌فروشی‌ها خبر می‌دهد. اما ریشه گرانی مرغ چیست و آیا طبق ادعای برخی رقبای سیاسی، نبود مدیریت عامل بروز پدیده مرغ 35هزار تومانی بوده است؟ 
به گزارش همشهری، تازه‌ترین اطلاعات مرکز آمار ایران ریشه‌های افزایش نرخ مرغ را به‌خوبی عیان می‌سازد، طبق این آمار که دیروز منتشر شد، نرخ تورم بخشی تولید مرغ، در تابستان امسال، بالاترین نرخ تورم فصلی تولید این محصول در 5سال اخیر بوده است. همچنین تولیدکنندگان مرغ در تابستان سال‌جاری بالاترین تورم نقطه به نقطه تولید را در 2سال اخیر شاهد بوده‌اند. در ادبیات اقتصادی عموما از شاخص‌های تورم تولید به‌عنوان شاخص‌های پیش‌نگر برای تورم مصرف‌کننده یاد می‌شود. حالا مرکز آمار می‌گوید تورم تولید مرغ گوشتی در تابستان امسال از مرز 53درصد گذشته، که طبیعتا اثر این تورم در میانه پاییز امسال، بر نرخ خرده فروشی مرغ عیان شده است.
گفته‌های پرویز فروغی، دبیر کانون مرغداران گوشتی بیانگر علت رشد تورم تولید مرغ است. او با اشاره به ریشه‌های افزایش قیمت هر کیلوگرم مرغ به 37هزار تومان می‌گوید: واقعا نهاده (خوراک مرغداری‌ها) در بازار نیست. هرچند گفته می‌شود نهاده‌ها از گمرک ترخیص و به مرغداران اختصاص داده شده، اما عملا مرغداران نمی‌توانند بخش عمده نیاز خود را به قیمت مصوب تهیه کنند. به گفته او؛ برخی از مرغداری‌ها فعالیت خود را تعطیل کرده‌ و برخی نیز میزان جوجه ریزی خود را کاهش داده‌اند. با این روند قیمت تمام‌شده هر کیلوگرم مرغ در مرغداری‌های کشور به 18 تا 19هزار تومان افزایش یافته است.
اما شاید گزارش مرکز پژوهش‌ها که در تحلیل ماجرا تنظیم شده با دقت بیشتری ریشه گرانی مرغ را آشکار کند. در گزارش بازوی تحقیقاتی مجلس به‌صورت تلویحی آمده است: چون در صنعت مرغداری افزایش نرخ نهاده‌ها، نسبت به روند کاهش آن، با سرعت بیشتری به قیمت محصول منتقل می‌شود، رشد نرخ نهاده‌ها موجب کاهش حاشیه سود در این صنعت شده و حیات مرغداری‌ها را به مخاطره انداخته است. در این گزارش تأکید شده نوسان نرخ نهاده‌ها بر تولید مرغ گوشتی اثر مضاعفی دارد و هر نوسانی در نرخ نهاده‌ها به سرعت به قیمت مرغ در بازار سرریز می‌شود.

متهم: نهاده‌ها
گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس که با عنوان «تحلیل چالش‌های توزیع و تامین خوراک مرغداری‌ها» تدوین شده نشان می‌دهد: افزایش چشمگیر قیمت نهاده‌ها در چند‌ماه گذشته و کمیاب شدن آنها حتی با قیمت چندبرابری در برخی مقاطع زمانی سبب افزایش ریسک جوجه‌ریزی و کاهش شدید حاشیه سود و زیان مرغداران شده که این موضوع می‌تواند در ماه‌های آینده به کاهش شدید جوجه‌ریزی و کمبود گوشت مرغ و تخم‌مرغ منجر شود. در این گزارش تأکید شده از آنجا که نهاده‌های این صنعت به‌ویژه خوراک طیور، تأثیر مستقیمی بر قیمت تمام‌شده هر کیلوگرم گوشت سفید مرغ، تخم‌مرغ دارد، به‌دنبال نوسان تولید و تامین نهاده‌ها شاهد تأثیر مستقیم رشد هزینه تمام‌شده تامین نهاده‌ها بر قیمت گوشت مرغ و تخم‌مرغ در بازار خواهیم بود. در این گزارش اصلی‌ترین مشکل کنونی تولید مرغ و تخم‌مرغ، کمبود نهاده‌ها، نبود مدیریت صحیح مصرف در واحدهای پرورش‌دهنده و قیمت بسیار بالای نهاده‌ها در بازار آزاد اعلام و تأکید شده این امر موجب شده تا تولید‌کنندگان علاوه بر متحمل شدن قیمت چندبرابری نهاده‌ها، به‌دلیل عرضه پایین و قطره‌چکانی در تهیه و تامین این نهاده‌ها نیز با مشکل مواجه شوند. از این‌رو مرغداران به استفاده از جایگزین‌هایی برای ذرت و کنجاله سویا که بیش از 70درصد جیره غذایی طیور را تشکیل می‌دهد روی آورده تا از کاهش تولید جلوگیری کنند که استفاده اجباری از این مواد بی‌کیفیت یا مضر برای طیور علاوه بر کاهش بهره‌وری، باعث افت کیفیت و بازدهی گوشت مرغ و تخم‌مرغ می‌شود.

سایر موتورهای رشد قیمت
در گزارش مرکز پژوهش‌ها به مشکلاتی مانند کم فروشی و رعایت نشدن سهمیه رسمی مرغداری در بارگیری نهاده‌ها، نبود نظارت بر کیفیت خوراک طیور، مصرف بخشی از خوراک در صنایع فروکتوز، مشکلات سامانه بازارگاه، انحصار در واردات نهاده‌های دامی، ضعف خدمات بازرگانی تعلل در ایجاد هماهنگی بین دستگاهی در وزارت جهادکشاورزی و قیمت‌گذاری دستوری مرغ و تخم‌مرغ با وجود مشکلات تامین نهاده‌ها به‌عنوان عمده‌ترین چالش‌های پیش روی تامین خوراک و تولید و عرضه طیور اشاره شده است.
این گزارش با اشاره به روند صعودی قیمت مرغ و تخم‌مرغ طی یک سال گذشته، تخصیص نیافتن ارز کافی به واردات خوراک طیور و متنوع نبودن آن در کنار افزایش شدید نرخ ارز و سنتی بودن نظام توزیع نهاده‌ها را ازجمله عوامل مؤثر در ایجاد چالش برای واحدهای مرغداری قلمداد و تأکید شده است، با توجه به نقص در سهمیه‌بندی، الزام مرغدار به پرداخت نقدی با وجود تأخیر در تحویل خوراک، کم فروشی و عدم‌رعایت سهمیه رسمی مرغدار، نبود نظارت بر کیفیت خوراک، مشکلات و چالش‌های سامانه بازارگاه، عدم‌شفافیت و اعلام عمومی سهمیه افراد متخلف برای تحقق نظارت همگانی، انحصار در واردات نهاده‌های دامی و نبود تنوع کافی در آنها و ضعف در خدمات بازرگانی از عمده‌ترین مواردی است که موجب عدم‌اطمینان مرغداران به تامین بموقع خوراک طیور شده است. همچنین سیاست تخصیص ارز ترجیحی برای واردات این نهاده‌ها در شرایط کنونی به همراه ناکارآمدی زنجیره توزیع، مشکلاتی را در زمینه رانت و فساد ایجاد کرده است.

گرانی 47 تا 65درصدی یک‌ساله مرغ و تخم‌مرغ 
در این گزارش آمده است، بررسی روند قیمت مرغ و تخم‌مرغ در بازار از افزایش 47 تا 65درصدی قیمت این محصولات ظرف یک‌سال گذشته حکایت دارد درحالی‌که قیمت جهانی نهاده‌های ذرت و کنجاله سویا در این مدت فقط 7 و 24درصد افزایش داشته است. در ادامه تأکید شده اگرچه اخیرا روند تامین خوراک واحدهای مرغداری از طریق واردات بهبود یافته اما بررسی‌ها نشان می‌دهد یارانه تخصیصی، کمتر از نیمی از هزینه‌های تولید گوشت مرغ و تخم‌مرغ را پوشش می‌دهد و به‌دلیل اختلال در زنجیره، تامین نهاده‌ها به‌کندی انجام می‌شود و در چنین شرایطی بدون شک قیمت‌گذاری دستوری فارغ از توجه به افزایش هزینه‌های تولید سبب صدمه به تولید‌کنندگان مرغ و تخم‌مرغ و طیور خواهد شد.