صادرات از کف گلستان رفت

فریده ستایشگر | خبرنگار

گلستان _ گرگان

 تا چند سال قبل و پیش از آن‌که گلستان برنامه‌های صادراتی خود را با عراق گسترش دهد، ترکمنستان به دلیل هم‌مرزی با این استان، بزرگ‌ترین شریک تجاری خارجی استان گلستان محسوب می‌شد. صادرات به ترکمنستان، این محور صادراتی را به دریچه ورود ایران به کشورهای سی.آی.اس تبدیل می‌کرد. تغییر مواضع گلستان در افزایش صادرات به عراق به عنوان بازار هدف جدید، مشکلات اقتصادی ترکمنستان و البته بی‌ثباتی سیاسی و امنیتی در عراق موجب شد رونق بازار گلستان و ایران در هر 2کشور به ویژه ترکمنستان شکسته شود. موضوعی که در 2 سال گذشته گلستان را از تحقق برنامه‌های صادراتی‌اش باز داشت. این همسایه شمالی از 3نقطه گمرکی سرخس (ریلی و جاده‌ای)، لطف‌آباد و باجگیران (جاده‌ای) در خراسان ‌رضوی و اینچه‌برون (ریلی و جاده‌ای) در گلستان در حال انجام مبادله و مراوده‌های تجاری است. 


 سندهایی بدون گره‌گشایی 

اسفند سال 93 رؤسای جمهوری 2 کشور ایران و ترکمنستان 17 سند همکاری همه‌جانبه امضا کردند. بر اساس این اسناد، قرار شد در 10 سال آینده میزان تبادل تجاری 2 کشور به 60 میلیارد دلار افزایش پیدا کند، اما به نظر تنظیم این اسناد و امضای آن، تنها در حد امضا ماند و تغییر مثبتی در صورت مساله ایجاد نکرد. از همان سال تاکنون حجم مبادله‌ها با ترکمنستان نسبت به پیش از آن نه تنها رشد نیافت بلکه روندی کاهشی را تجربه کرد. هرچند سهمی برای استان‌ها ترسیم نشد، اما انتظار می‌رفت گلستان به دلیل همجواری با این کشور بتواند بهره بیشتری از این اسناد و یادداشت‌های تفاهم ببرد که این اتفاق هم نیفتاد. با این‌که هنوز آمار مربوط به وزن و ارزش دلاری صادرات گلستان در سال 96 جمع‌بندی و اعلام نشده است، اما اطلاعات مربوط به 10 ماهه سال 96 نشان می‌دهد، مبادله‌های تجاری با ترکمنستان همچنان روندی نزولی دارد. پیش از این رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان گفته بود حجم صادرات گلستان به ترکمنستان حدود 50 درصد کاهش یافته است.


کاهش 4 درصدی صادرات

معاون بازرگانی و توسعه تجارت خارجی سازمان صنعت، معدن و تجارت اما می‌گوید: آمار به دست آمده از میزان صادرات استان در 10 ماهه سال گذشته نشان می‌دهد میزان صادرات ما نسبت به مدت مشابه سال قبل از آن، 4 درصد کاهش یافته.
درویشعلی حسن‌زاده با بیان این‌که در این مدت 144 میلیون دلار صادرات از گمرکات استان به ثبت رسید، یکی از دلایل این اتفاق را محدود بودن بازارهای هدف صادراتی گلستان می‌داند و می‌افزاید: وقتی کشورهای هدف دچار مشکل شوند اثر مستقیمی بر واردات آن‌ها خواهد داشت. ترکمنستان که تا چند سال قبل شریک نخست تجاری ما بود با مشکلات اقتصادی فراوانی روبه‌روست و کاهش جهانی قیمت نفت، کاهش طرح‌های عمرانی و ساخت‌و‌سازها در این کشور از دلایلی است که اثر منفی بر میزان واردات این کشور گذاشته و به تبع آن‌، گلستان بیشترین آسیب را از این مساله دیده است.


آنفلوآنزای مرغی؛ یکی از متهمان

معاون بازرگانی و توسعه تجارت خارجی سازمان صنعت، معدن و تجارت همچنین درباره صادرات طیور می‌افزاید: در سال‌های قبل تنها در بخش طیور 30 میلیون دلار صادرات به این کشور داشتیم، اما در 2 سال اخیر با شیوع آنفلوآنزای مرغی در کشور حجم زیادی از صادرات این محصول کاهش یافت. با توجه به این‌که بخش قابل توجهی از صادرات استان به این کشور مربوط به میلگرد، اسکلت‌های فلزی و ... بود، کاهش طرح‌های عمرانی هم این بخش از صادرات ما را دچار مشکل کرد.
حسن‌زاده معتقد است، در شرایط کنونی، کشورها به‌ویژه در منطقه آسیای میانه به سمتی پیش می‌روند که بتوانند عمده نیازهای خود را در داخل تأمین کنند. تا سال‌های قبل گلستان صادرکننده تخم ‌مرغ به ترکمنستان بود، اما در حال حاضر صادرات تنها برای جوجه یک روزه انجام می‌شود. 


جای خالی دیپلماسی تجاری 

هرچند مسئولان دلایل مختلفی برای کاهش صادرات به کشور ترکمنستان بیان می‌کنند و ارقام نشان از کاهش تبادل دارد، اما ایجاد کریدور ریلی بین 3 کشور قزاقستان، ترکمنستان و ایران نشان می‌دهد تبادل اقتصادی میان این کشورها تمام نشده است.   
 
با وجود پیگیری کریدور ریلی میان 3 کشور، اما برخی کارشناسان و تجار معتقدند مهم‌تر از وجود این زیرساخت، دیپلماسی تجاری است که ایران در این زمینه ضعیف عمل کرده و نتوانسته‌ مشکلات مهم اقتصادی را با همسایه شمالی حل کند؛ صادر نشدن روادید در زمان تعیین شده، قوانین سخت و دست و پاگیر و تغییرات متعدد قوانین و موانع نقل‌وانتقال مالی در ترکمنستان بخشی از این مشکلات محسوب می‌شود. 
رضا نعمتی، یکی از صادرکنندگان گلستانی، مشکل صادر نشدن ویزا را از سوی کشور مقصد مطرح می‌کند و می‌گوید: این مشکل باید از سوی وزارت امور خارجه حل شود. مراوده‌ها و تعامل بین 2 کشور و حتی 2 استان گلستان و عشق‌آباد می‌تواند بخشی از این مشکلات را رفع کند. دولت اگر به فکر تحقق اقتصاد مقاومتی و توسعه صادرات است باید زمینه‌های آن را فراهم کند. به طور قطع برخی مشکلات تجار باید از طریق نهادهای دولتی حل و فصل شود.

او دشواری نقل‌وانتقال پول را از دیگر مشکلات تجارت با ترکمنستان می‌داند و می‌افزاید: زمینه‌سازی برای نقل و انتقال پول وظیفه حاکمیت است. بازرگانان ما هنوز مجبورند پول‌هایشان را از این کشور با روش‌های خاص به ترکیه و امارات انتقال دهند.

نعمتی معتقد است بی‌ثباتی و مشکلات داخلی کشورهای هدف صادرات نیست که بازارهای هدف ایران از مرز گلستان را تحت‌تاثیر قرار داده، بلکه آنچه بیش از پیش باید تقویت شود، برنامه‌ها و مذاکره‌های تجاری ایران با این کشورهاست. در غیر این صورت کریدور ریلی اینچه‌برون هم تنها به یک نماد همکاری بدل می‌شود و تاثیر حقیقی نخواهد داشت. 


  بازارهای جدید گلستان

معاون بازرگانی و توسعه تجارت خارجی صنعت، معدن و تجارت گلستان با بیان اینکه بازاریابی از سوی تجار و بازرگانان امری حیاتی در بخش صادرات است، می‌گوید: صادرکنندگان باید واحدهای توسعه خود را شناسایی کنند و متناسب با این تغییر، محصولاتی مبتنی بر نیاز بازار مصرف، تولید کنند. درویشعلی حسن‌زاده می‌افزاید: با اینکه صادرات استان در 2 سال اخیر با روندی کاهشی مواجه بوده، اما همواره به دنبال پیدا کردن بازارهای جدید هستیم. تعداد بازارهای صادراتی استان افزایش داشته است به طوری که تا حدود 4 سال قبل صادرات استان به حدود 16 کشور انجام می‌شد، اما امروز به 24 کشور افزایش یافته است. امروز برخی از کالاهای تولیدی استان به کشورهای حوزه اروپایی و جنوب شرقی آسیا و حتی آفریقا صادر می‌شود.