خارج از مرزهای ایران
حزب ملل اسلامی از سوی ساواک ضربه خورد
یکی از تشکل‌هایی که متاثر از خرداد42 بود و مشی مبارزه مسلحانه را دنبال می‌کرد تا با سرنگونی رژیم پهلوی، حکومت اسلامی را جایگزین آن کند، حزب ملل اسلامی بود.
خط‌مشی مسلحانه آنها دارای 3مرحله آشوبگری مسالمت‌آمیز، آشوبگری قهرآمیز و جنگ چریکی دهقانی بود. این جریان به‌دلیل لو‌رفتن افرادش قبل از هرگونه اقدام توسط رژیم ضربه خورد و همه اعضا آن دستگیر شدند. حزب ملل اسلامی به وسیله سیدمحمدکاظم بجنوردی پسر آیت‌الله بجنوردی مقیم نجف، در تهران شکل گرفت.
حسن عزیزی، سیدمصطفی طباطبایی قمی، سیدمحمد سیدمحمودی، مولوی، شهبازی و هاشم آیت‌الله‌زاده‌اصفهانی، نخستین افرادی بودند که عضوگیری شده و در کمیته مرکزی حضور داشتند. بعدها کسانی چون ابوالقاسم سرحدی‌زاده، محمد میرمحمدصادقی، سیدحسین طباطبایی، عباس دوزدوزانی، سیداصغر قریشی نیز در حزب وارد شدند. به‌مرور نیروهای دیگری مانند جواد منصوری، محمدجواد حجتی‌کرمانی، احمد احمد، مرتضی حاجی و... به آن پیوستند. حزب توانست نیروهای مذهبی جوانی را گرد هم جمع کند.
اعضای اولیه حزب اغلب دانش‌آموز، دیپلمه و مجرد بودند و سن اعضای حزب اکثرا زیر 20سال بود و غالبا سابقه فعالیت سیاسی نداشتند؛ به همین علت، هسته اولیه آن با نام «گروه محصل» شهرت یافت که پس از تعریف سازمانی و تشکیلات، حزب ملل اسلامی نامیده شد.
بجنوردی درباره علت نامگذاری حزب می‌گوید: «فلسفه انتخاب چنین نامی، داشتن دیدگاه بین‌الملل اسلامی بود و اینکه ما هدف و رسالت خود را در چهارچوب مرزهای ایران تعریف نمی‌کردیم بلکه آزادی تمام ملل اسلامی هدف نهایی تشکل ما بود و به ایران به‌عنوان نقطه شروع و گام اول نگاه می‌کردیم».
حزب ملل اسلامی دارای اساسنامه و مرامنامه‌ای منظم و به‌روز بود. برنامه 65ماده‌ای این حزب در نوع خود کم‌نظیر محسوب می‌شد.
در‌حالی‌که حدود ۱۰۰نفر در حزب عضوگیری شده بودند در 23مهر 43به‌طور اتفاقی محمدباقر صنوبری که برای دیدار یکی از اعضای جدید به جلوی خانقاهی در شهرری رفته بود، دستگیر شد و به‌دنبال این دستگیری بقیه اعضای آن دستگیر شدند.
محاکمه 55 نفر از اعضا و سران حزب ملل در بهمن و اسفند1344 در دادرسی ارتش به‌صورت غیرعلنی انجام شد. رهبر گروه، سیدمحمدکاظم بجنوردی به اعدام و بقیه به حبس‌هایی از 3سال تا ابد محکوم شدند. در اثر فشار روحانیون متنفذ، به‌خصوص دخالت آیت‌الله حکیم از نجف و آیت‌الله خوانساری از تهران، حکم اعدام بجنوردی به یک درجه تخفیف به حبس ابد تقلیل یافت.
