می‌خواهم مستندی جهانی از ایران بسازم
جواد قارایی مجری و کارگردان مستند ایرانگرد، از شکل‌گیری سری سوم این مستند می‌گوید
مرتضی کاردر/ خبر‌نگار
نوروز97 سومین فصل مجموعه مستند «ایرانگرد» از تلویزیون پخش شد. مستندی که در ازدحام برنامه‌ها و سریال‌های نوروزی تلویزیون توجه بسیاری از مخاطبان را به‌خود جلب کرد. ایرانگرد هر بار سراغ گوشه‌ای از ایران می‌رفت و تصویر تازه‌ای از گوشه‌ای کمتر شناخته شده از ایران را به نمایش می‌گذاشت. آنچه مستند ایرانگرد را متمایز می‌کرد ارائه تصویرهای چشم‌نواز از طبیعت ایران بود؛ تصویرهایی که به شکلی حرفه‌ای فیلمبرداری شده بود. وجه تمایز دیگر« ایرانگرد» اجرای پرانرژی و صمیمی شخصیت اصلی مستند بود که به راحتی با مردم ارتباط برقرار می‌کرد و آنها را مقابل دوربین مستند می‌آورد. جواد قارایی، مجری و تهیه‌کننده مستند ایرانگرد است که در طول ساخت مستند از شمال تا جنوب ایران را درنوردید و با مردم قومیت‌ها و فرهنگ‌های مختلف ایران به گفتوگو نشست. او در گفتوگو با همشهری از شکل‌گیری و ساخت مستند ایرانگرد گفته است.
ایده مستند ایرانگرد از چه زمانی شکل گرفت؟
ایده مستند ایرانگرد از 10سال پیش در ذهن من شکل گرفت. چون خودم خیلی سفر می‌کردم و به جاهای بکر و دورافتاده ایران می‌رفتم دوست داشتم مستندی بسازم که بتواند گوشه‌های کمتر دیده شده ایران را به مردم معرفی کند تا سرانجام سری اول مستند ایرانگرد را ساختم و در نوروز92 از تلویزیون پخش شد. پس از آن سراغ ساخت فصل دوم رفتم که نوروز94 پخش شد و نوروز امسال سری سوم مستند همزمان از شبکه مستند و شبکه یک پخش شده است.
اما استقبال از سری سوم ایرانگرد بسیار بیشتر از دو سری اول آن بوده است. شاید خیلی‌ها سری اول و دوم را ندیده باشند اما سری سوم بسیار بیشتر دیده شد.
فکر می‌کنم هرچه پیش‌تر رفتیم توانستیم کار بهتری ارائه کنیم و طبیعتا مخاطبان بیشتری را هم جذب کردیم؛ هرچند هنوز هم تا یک مستند ایده‌آل فاصله داریم. خوشبختانه استقبال از سری سوم خیلی بیشتر بوده است. شاید پخش از شبکه یک سبب شد که مخاطبان بیشتری سری سوم را ببینند.
لوکیشن‌ها را چگونه انتخاب می‌کنید؟ چه می‌شود که از میان انبوه روستاها و ییلاقات منطقه به یک روستا می‌رسید؟
معمولا 40 تا 50 لوکیشن در هر استان از راه‌های مختلف به ما معرفی می‌شوند؛ از طریق اهالی منطقه یا گردشگران یا اینکه خودمان در جست‌و‌جوهایمان چند نقطه از یک منطقه را تعیین می‌کنیم. اما در نهایت با معیارهایی که داریم در چند مرحله نقاط مختلف غربال می‌شوند و در نهایت یک نقطه را انتخاب می‌کنیم.
چه معیارهایی برای شما اهمیت بیشتری دارند؟
معیارهایی مثل ناشناخته بودن یک منطقه برای مردم و زیبایی و بکری منطقه از معیارهای تعیین‌کننده هستند اما چیزی که شاید تأثیر بیشتری در انتخاب یک روستا داشته باشد این است که مردم آن منطقه آداب، رسوم، سنت‌ها و اصالت‌های گذشته خود را حفظ کرده باشند تا در کنار معرفی زیبایی‌های یک منطقه بتوانیم آداب و رسوم قدیمی منطقه را نیز معرفی کنیم.
یکی از نکات قابل توجه مستند، فیلمبرداری چشم‌نواز آن بود. تصویرها و تایم‌لپس‌هایی که در این مستند از طبیعت ایران ارائه می‌شد، بسیار چشم‌نواز بود. آن قدر که من دقت کردم در تیتراژ پایانی نام 12نفر به‌عنوان اعضای گروه فیلمبرداری آمده بود. شما با چند دوربین، مستند را فیلمبرداری کردید؟
معمولا 3دوربین زمینی داشتیم و یک دوربین هوایی. 2دوربین جداگانه هم فقط تایم‌لپس‌ها را می‌گرفتند.
در اجرای شما صمیمیتی بود که معمولا در مستندهای این‌چنینی کمتر دیده می‌شود. خیلی راحت به دل مردم می‌رفتید و با آنها ارتباط برقرار می‌کردید و آنها هم راحت در مقابل دوربین از خودشان می‌گفتند. چطور توانستید به این راحتی با قومیت‌های مختلف ایرانی ارتباط برقرار کنید؟
بله، در کارهای مستند این دشواری وجود دارد. خاصه در مستندی مثل ایرانگرد که دوربین به جاهایی می‌رود که گاهی مردم زیاد دوربین ندیده‌اند و با فیلمبرداری‌های این چنینی قدری بیگانه هستند، اما به نظرم مردم وقتی می‌بینند که مستند قصد معرفی آنجا و ارائه تصویرها و آداب و رسومشان را دارد خیلی زود اعتماد می‌کنند. شاید گروه سازندگان ایرانگرد صداقتی داشتند که سبب شد مردم در جاهای مختلف خیلی زود باورشان کرده و به آنها اعتماد کنند. مردم ما باهوش هستند و می‌توانند عشق دیگران به خودشان و سرزمینشان را تشخیص دهند.
یکی دیگر از ویژگی‌های مستند ایرانگرد ارائه اطلاعات کامل از آداب و رسوم و سنت‌های یک منطقه است. مخاطب علاوه بر اینکه به تماشای مستند می‌نشیند اطلاعات کاملی از فرهنگ و ویژگی‌های جغرافیایی و زیستی آن منطقه نیز به‌دست می‌آورد.
ما سعی کردیم هر بار که سراغ منطقه‌ای می‌رویم اطلاعات کاملی از آداب و رسوم و سنت‌ها و ویژگی‌های قومی و موسیقی و فرهنگ و محیط‌زیست آن منطقه ارائه کنیم و مخاطب با مجموعه کاملی از اطلاعات مواجه شود. خوشبختانه در این حوزه هم در هر دوره از مستندها بهتر شده‌ایم و تلاش کردیم تا اطلاعات کامل‌تری را در قالب مستند ارائه کنیم.
ایرانگرد4 را کی شروع می‌کنید؟
نمی‌دانم. مدت‌هاست که قصد دارم مستندی بسازم به نام «مردم طبیعت ایران»، یک مستند بین‌المللی که به معرفی ایران بپردازد. مستند ایرانگرد بسیاری از مردم را با جاهای مختلف ایران آشنا کرد. می‌خواهم مستندی بسازم که مردم کشورهای دیگر را با ایران آشنا کند. الان بیشتر دوست دارم زمینه‌های ساخت این مستند فراهم شود.
برای ارائه مستند در شبکه نمایش خانگی برنامه‌ای ندارید؟
سروش سیما سری اول و دوم مستند را با زیرنویس انگلیسی ارائه کرده است. سری سوم هم به‌زودی به بازار عرضه خواهد شد.
