همه گرافیک ایران در یک نمایشگاه

 معراج قنبری     
طراحی گرافیک ایران از روزگار درخشان دهه1340 گذر کرده بود و طراحان و فعالان حرفه‌ای، نیاز به‌وجود یک سندیکا و رفتن به سمت فعالیت‌های صنفی را احساس می‌کردند. نخستین تلاش‌ها از سال1353 آغاز شد و تا سال1355 ادامه داشت. مرتضی ممیز، قباد شیوا، مجید بلوچ، فرشید مثقالی، صادق بریرانی، آیدین آغداشلو، علی‌اصغر معصومی، پرویز حلاج، حسین قهرمانی، نورالدین زرین‌کلک، مرتضی کاتوزیان، اکبر رفیعی، رضا قلی‌زاده و حمید نوروزی، گروهی بودند که هسته اصلی این جریان را تشکیل می‌دادند. سندیکای گرافیست‌های تهران در آن زمان رسمیت نیافت و نمایشگاه «پنجاه‌سال گرافیک ایران» تنها حاصل این تلاش بود. اما چه حاصل درخشان و تأثیرگذاری. این رویداد در اردیبهشت‌ماه سال1355 در گالری مهرشاه برگزار شد. این گالری 2سال قبل‌تر توسط کاوس پیروزی ‌پهلوان، شروع به ‌کار کرده بود و بیشتر به نمایشگاه‌های جمعی توجه داشت و چند نمایشگاه معتبر ازجمله آثار هنرمندان مکتب کمال‌الملک و سیر صدساله هنر مینیاتور در ایران را نیز برپا کرده بود.
‌کتاب رویداد پنجاه‌سال گرافیک ایران؛ دربردارنده آثار نزدیک به 300نفر از طراحان گرافیک، کارتونیست‌ها و خوش‌نویسان با رویکردهای فکری متفاوت و کیفیت‌های بصری گوناگون است. همراه با مقدمه‌ای از مرتضی ممیز که از نخستین نمونه‌های نوشتاری در شناساندن و توصیف حرفه طراحی گرافیک محسوب می‌شود. ممیز در ابتدای این مقدمه درباره مفهوم گرافیک می‌نویسد: «امروز هنر گرافیک مفهوم بسیار گسترده‌ای پیدا کرده است؛ زیرا موارد استفاده آن در جامعه امروز بسیار متنوع و نامحدود است. امروز هنر گرافیک وسیله‌ای برای آگاه کردن مصرف‌کننده از کیفیت موضوع مصرف است. درصد کمی از موضوعات مصرفی شامل کالاهای تجارتی می‌شوند و قسمت اعظم آن کیفیتی آموزشی و روشن‌کننده دارد. مانند شناساندن انواع فعالیت‌ فکری انسان به‌ وسیله تصویر». این نمایشگاه و کتاب آن، به ‌لحاظ ثبت تاریخی آثار، از مهم‌ترین اسناد تاریخ طراحی گرافیک در ایران به ‌شمار می‌روند. این کتاب را می‌توان نخستین کتاب با موضوع گرافیک دانست چراکه تا پیش از آن تنها کتاب «هنر گرافیک در ایران» در سال1353 توسط مرتضی ممیز منتشر شده بود و جزئی از مجموعه کتاب‌های منتشر شده توسط شورای ‌عالی فرهنگ و هنر، برای معرفی هنر ایران به کشورهای دیگر بود و کاربرد داخلی چندانی نداشت. آن سندیکای رسمیت نیافته و این نمایشگاه بی‌مانند، سنگ‌بنای شکل‌گیری انجمن صنفی طراحان گرافیک ایران بود.