بورس ارز راه‌حل کاهش نوسان قیمت‌ها

با وجود مخالفت‌های بانک مرکزی برای تاسیس بورس ارز، مقامات و تحلیلگران بازار سرمایه معتقدند راه‌حل کاهش نوسان‌های قیمت ارز، تاسیس بورس ارز است.

به گزارش همشهری، 2سال پیش شورای بورس با طرح تاسیس بورس ارز موافقت کرد. از همان زمان بورس‌کالا زیرساخت‌های آغاز معاملات ارز را آماده کرد و قرار بود این معاملات خیلی زود آغاز شود اما در نشست‌های مشترک مسئولان بازار پول و سرمایه این طرح با مخالفت سنتی بانک مرکزی به در بسته خورد. مسئولان بانک مرکزی که به‌صورت ساختاری با طرح‌های بازار سرمایه مخالفند، معتقدند لازمه آغاز به‌کار بورس ارز تک‌نرخی‌شدن ارز است درحالی‌که مسئولان بازار سرمایه اعتقاد دارند اساسا این بورس ارز است که قادر است ارز را تک نرخی کند و به تک‌نرخی‌شدن ارز برای آغاز معاملات بورس مشتقات ارزی نیازی نیست.

از سوی دیگر مسئولان بانک مرکزی با این استدلال که قیمت‌های تعیین‌شده در قرارداد‌های آتی بورس ارز می‌تواند مبنایی برای تعیین قیمت‌ها در بازار نقد باشد، به‌صورت بنیادی با تاسیس بورس ارز مخالفت کردند و از اساس طرح تاسیس بورس ارز را زیر سؤال بردند درحالی‌که براساس آنچه مدیرعامل بورس‌کالا و همینطور یک عضو شورای بورس گفتند، تاسیس بورس ارز در تمام کشورهایی که با نوسان قیمت ارز مواجه بودند منجر به کاهش نوسان‌های قیمت شده است.

حامد سلطانی‌نژاد، مدیرعامل بورس‌کالا حتی به تجربه کشور‌های روسیه، ترکیه و چین اشاره کرد و گفت: در بسیاری از کشورهای دنیا مانند روسیه، ترکیه و چین بازار مشتقه ارزی راه‌اندازی شده و به فعالان اقتصادی کمک می‌کند تا در برابر نوسانات ارزی خودشان را پوشش بدهند.



بورس ارز چطور به کاهش نوسان کمک می‌کند

قاسم محسنی از اعضای شورای بورس درباره اینکه بورس ارز چطور می‌تواند به کاهش نوسان قیمت کمک کند، گفت: بورس مشتقات ارزی قادر است تقاضاهای سفته‌بازانه را که اکنون هم در بازار وجود دارد، به سمت خود جذب کند و چون در آنجا قرارداد‌های آتی مبادله می‌شود، از یک طرف ریسک را کاهش دهد و از سوی دیگر منجر به کاهش نوسان قیمت شود.

در عین حال به زعم مقامات بازار سرمایه با انجام معاملات مشتقه ارزی در بورس ارز می‌توان تاحدی به حجم عرضه و تقاضای بازار پی برد این درحالی است که هم‌اکنون هیچ اطلاعاتی در مورد حجم عرضه و تقاضا در بازار ارز وجود ندارد. چنین رویه‌ای در گذشته در مورد اوراق تسهیلات مسکن(وام مسکن) هم وجود داشت و هیچ‌کس از مقدار دقیق تقاضا در این بازار خبر نداشت. رویه کار چنین شده بود که بنگا‌ه‌های معاملات املاک خود اقدام به خرید و فروش این اوراق می‌کردند و در نتیجه قیمت این اوراق تا 135هزار تومان هم افزایش یافته بود اما با مشخص شدن مقدار عرضه و تقاضا، قیمت این اوراق هم‌اکنون تا سطح 60هزار تومان کاهش یافته است.

از سوی دیگر به زعم مسئولان بانک مرکزی، بورس ارز قادر است خط و ربط قیمت‌ها را در بازار نقد و چهارراه استانبول تعیین کند درحالی‌که کارشناسان بازار سرمایه اعتقاد دارند تعیین قیمت‌ها در بازار معاملات مشتقه تابعی از بازار نقد است و نمی‌توان گفت که قیمت‌ها در بازار نقد از طریق معاملات آتی ارز شناسایی می‌شود. سابقه انجام معاملات آتی سکه در بورس‌کالا نیز نشان داده که این بازار عمدتا بر مبنای آنچه در بازار نقد برای آینده پیش‌بینی می‌شود حرکت می‌کند.

با همه این چالش‌ها اکنون 2سال از مصوبه شورای بورس برای تاسیس بورس مشتقات ارزی می‌گذرد اما به‌دلیل مخالفت بانک مرکزی این بورس هنوز فرصت تاسیس پیدا نکرده است.



چالش 2نظر متفاوت

آنطور که حسین عبده تبریزی، دبیر کل اسبق بورس تهران و عضو فعلی شورای بورس به همشهری، گفت شورای بورس مسئولان را به تاسیس بورس ارز پس از تک‌نرخی‌کردن ارز مکلف کرده بود. با این حال او معتقد است تاسیس بورس ارز قبل از تک نرخی شدن ارز به معاملات سوداگرانه ارز دامن می‌زند. اما قاسم محسنی‌دمنه، عضوشورای بورس با این نظریه مخالف و معتقد است: لازمه بورس ارز تک‌نرخی‌شدن ارز نیست چرا که اساسا قرار نیست بورس ارز دست به کنترل قیمت‌ها بزند چرا که در بورس ارز معاملات مشتقه انجام می‌شود.

او در این‌باره تأکید کرد:آنچه که در بورس ارز انجام می‌شود معاملات ارز به‌صورت نقد نیست بلکه معاملات مشتقه در قالب قرارداد‌های آتی و اختیار معامله است بنابر این اینکه بگوییم برای تاسیس بورس ارز باید ارز تک نرخی شود درست نیست. او ادامه داد: قرار نیست در بورس ارز قیمت‌ها کنترل شود بلکه هدف از تاسیس بورس ارز پوشش نوسان‌های نرخ ارز است.
محسنی توضیح داد:در قرارداد‌های آتی اساسا ارزی به‌صورت نقد مورد مبادله قرار نمی‌گیرد و حتی در زمان تسویه در سررسید قرارداد مورد نظر به‌صورت ریالی تسویه می‌شود.
عضوشورای بورس در پاسخ به استدلال بانک مرکزی که نگران است بورس ارز منجر به تعیین قیمت ارز در بازار نقد شود، گفت: این استدلال که اوراق مشتقه قیمت‌ها را در بازار نقدتعیین می‌کند درست نیست چرا که حجم و ظرفیت بازار نقد بسیار بیشتر از بازار معاملات مشتقه ارزی است. در واقع بازار نقدی ارز بزرگ‌تر و قوی است و از قدرت نقد شوندگی بالاتری برخوردار است بنابر این چطور می‌توانیم بگوییم که بورس ارز می‌تواند قیمت‌ها را در بازار نقد تعیین کند.



کنترل تقاضای سفته‌بازانه

محسنی در مورد اینکه بورس ارز چه تأثیری بر بازار نقدی ارز دارد، گفت: مطابق تحقیق‌هایی که در بورس‌کالا انجام شده است تاسیس بورس ارز در کشور‌های دیگر منجر به کاهش نوسان قیمت ارز شده است. او افزود: در عین حال بورس ارز قادر است مقداری از تقاضای سفته‌بازانه که در بازار نقد وجود دارد را به سمت خود معطوف کند.

محسنی تأکید کرد: در قرارداد‌های آتی ارز مقدار مشخصی ارز براساس یک قرارداد مشخص برای زمان آینده مبادله می‌شود اما تسویه به‌صورت ریالی انجام می‌شود و هدف از این کار پوشش ریسک ناشی از نوسان قیمت ارز است.



   بورس‌کالا آماده است

مدیرعامل بورس‌کالا گفت: بورس آمادگی لازم برای راه‌اندازی بازار مشتقه ارزی را دارد و امیدواریم یک بازار مشتقه ارزی قوی داشته باشیم تا بتوانیم نوسانات ارز را پوشش دهیم.
حامد سلطانی نژاد گفت: بازار مشتقه ارزی بازاری است که کمک می‌کند تمام فعالان اقتصادی که نیاز به پوشش ریسک نوسانات ارز دارند بتوانند خودشان را در مقابل این نوسانات پوشش دهند. وی ادامه داد: این بازار از طرفی فضایی را فراهم می‌کند که اگر تقاضایی برای مبادلات ارز وجود دارد و این تقاضا بر اثر التهابات شدید نوسانات ارز به‌وجود آمده، این نوسانات پوشش داده شود.

سلطانی نژاد افزود: در بسیاری از کشورهای دنیا مانند روسیه، ترکیه و چین بازار مشتقه ارزی راه‌اندازی شده و به فعالان اقتصادی کمک می‌کند تا در برابر نوسانات ارزی خودشان را پوشش بدهند. وی جذب سرمایه‌های خارجی را یکی دیگر از مزایای راه‌اندازی بازار مشتقه ارزی دانست و گفت: نوسانات پول ملی در مقابل ارزهای خارجی چالشی برای خارجی‌هاست و راه‌اندازی بازار مشتقه ارزی می‌تواند با پوشش این نوسانات به جذب سرمایه‌های خارجی کمک کند. سلطانی نژاد افزود: بازار مشتقه بورس‌کالای ایران در سال ۹۶ به رقمی حدود ۶۰ هزار میلیارد تومان رسید و به این ترتیب پتانسیل خوبی وجود دارد تا بتوانیم ارز را نیز در این بازار پوشش بدهیم. وی گفت: بازار مشتقه در بسیاری از کشورها برای ارزهای غیرجهان‌روا هم به‌وجود آمده مثلاً از زمانی که مناسبات ترکیه و روسیه زیادشده این بازار را راه‌اندازی کرده‌اند.

مدیرعامل بورس‌کالا با اشاره به اینکه با راه‌اندازی بازار مشتقه ارزی می‌توانیم نوسانات و التهابات بازار ارز را مدیریت کنیم، افزود: زمانی که تقاضای ارز به‌خاطر تقاضاهای فصلی و یا موارد دیگر ایجاد می‌شود بازار مشتقه ارزی می‌تواند نوسانات التهابات را مدیریت کند. سلطانی نژاد در پاسخ به این سؤال که چرا با اینکه چند سالی است در کشور بحث راه‌اندازی بازار مشتقه ارزی مطرح شده ولی هنوز این اتفاق نیفتاده، گفت: بانک مرکزی برای راه‌اندازی بازار مشتقه ارزی شروطی را چون تک نرخی شدن ارز و همچنین سیستم مبادلات بین بانکی مطرح کرده بود و به همین دلیل هنوز این بازار راه‌اندازی نشده اما برخی کشورها با وجود داشتن این مشکلات، بازار مشتقه ارزی را راه‌اندازی کرده‌اند.

وی با بیان اینکه هیچ حساسیتی وجود ندارد که این بازار در کجا راه‌اندازی شود، افزود: بورس آمادگی لازم برای راه‌اندازی بازار مشتقه ارزی را دارد و ما امیدواریم که یک بازار مشتقه قوی داشته باشیم.