گزارش
بازگشت داعش
کاهش نظارت‌های امنیتی از سوی کشورهای منطقه و بحران کرونا، زمینه را برای ازسرگیری فعالیت‌های تروریستی داعش فراهم کرده است
سیاوش فلاح‌پور- روزنامه‌نگار
در حاشیه تمام بحران‌های سیاسی، اقتصادی، نظامی و البته بهداشتی که یکی پس از دیگری افکار عمومی و رسانه‌ها را مشغول می‌کند، تروریست‌های داعش بار دیگر در نقاط مختلف منطقه خاورمیانه فعالیت‌های خود را از سر گرفته‌اند؛ فعالیت‌هایی که به گفته ائتلاف بین‌المللی مبارزه با داعش شامل 3فاز «احیای شبکه ارتباطی، جمع‌آوری پول-سلاح و عملیات‌های کوچک اما رو به افزایش» می‌شود. این در حالی است که تمرکز بخش عمده نیروهای مبارزه با داعش، مخصوصا در عراق و سوریه به‌دلیل بحران‌های داخلی از مقابله با این گروه منحرف شده و عملا در بسیاری از نقاط، نیرویی منسجم برای تعقیب و نبرد با داعشی‌ها یافت نمی‌شود.
برای مثال چندین جابه‌جایی گسترده نیروهای ائتلاف بین‌المللی مبارزه با داعش در عراق طی ماه‌های گذشته باعث شده برخی پایگاه‌های زیرنظر این نیرو در مناطق صحرایی غرب و شمال عراق به‌طور کامل تخلیه شود. به این ترتیب بار اصلی مبارزه با هسته‌های جدید داعشی در این مناطق صرفا بر دوش یگان‌های حشد شعبی بوده است؛ نیرویی که ازقضا در معرض فشارهای شدید رسانه‌ای و سیاسی در داخل عراق نیز قرار دارد. از سوی دیگر بسیاری از پایگاه‌های تحت کنترل ارتش آمریکا در مناطق صحرایی سوریه نیز طی ماه‌های گذشته تخلیه شده و در اختیار شبه‌نظامیان کرد قرار گرفته است؛ شبه‌نظامیانی که هرگز کارنامه موفقی در مقابله با گروه‌های تروریستی نداشته‌اند. شبکه الجزیره در گزارش خود علاوه بر ذکر این موارد به موضوع کرونا به‌عنوان یکی دیگر از علل تقویت داعش اشاره کرده است: «انتشار گسترده ویروس کرونا و پیامدهای اقتصادی-امنیتی آن، تمرکز کشورهای منطقه را تا حد زیادی از خطر بازگشت داعش منحرف کرده است. این در حالی است که مسئولیت بحران کرونا در بسیاری از کشورهای منطقه بر عهده نیروهای نظامی است.» مجموعه این تحولات مسئله «بازگشت داعش» را به فرضیه‌ای محتمل و تهدیدی جدی برای آینده کشورهایی همچون عراق، سوریه و حتی افغانستان تبدیل کرده است.
حشد شعبی؛ هدف اول داعش در عراق
گروه داعش ظرف 6ماه گذشته نزدیک به 300عملیات تروریستی در نقاط مختلف عراق انجام داده؛ آن‌هم در حالی که تعداد عملیات‌های این گروه در 6ماه اول سال2019 به کمتر از 100حمله رسیده بود. بخش عمده این حملات در استان‌های سنی‌نشین دیالی، الانبار، صلاح‌الدین و کرکوک رخ داده است. همچنین وضعیت بغداد با وقوع 14حمله تروریستی در این مدت نگران‌کننده ارزیابی می‌شود. این در حالی است که سهم استان‌های شیعه‌نشین از عملیات‌های داعش در بازه زمانی مورد اشاره تنها یک حمله در استان بصره بوده است. اگرچه آمار حملات داعش رشد پرسرعتی را نشان می‌دهد اما باید توجه داشت بخش عمده این حملات توسط عوامل فردی (کمربند انتحاری یا ترور مستقیم)، بدون در اختیار داشتن تجهیزات قابل توجه بوده و البته تلفات بالایی نیز نداشته است. آمار تلفات حملات داعش در میان نیروهای حشد شعبی و ائتلاف آمریکا به هیچ عنوان قابل مقایسه نیست. براساس اطلاعات منتشرشده از سوی دولت عراق، در اثر حملات 6ماه گذشته داعش نزدیک به 200تن از نیروهای حشد شعبی (گروه‌های مختلف) به شهادت رسیده‌اند. این در حالی است که سهم تلفات نیروهای ائتلاف آمریکا از این حملات «تنها یک نفر» بوده است.
احیای داعش در مناطق تحت سیطره آمریکا
مجموعه حملات گروه تروریستی داعش در سوریه از عراق هم بیشتر بوده و مرز 300عملیات را رد کرده است. در این میان اما یک مقایسه آماری میان تعداد حملات رخ داده در مناطق تحت سیطره آمریکا و دولت سوریه به ما کمک می‌کند تا درک بهتری از وضعیت گروه‌های تروریستی در این کشور داشته باشیم. براساس اطلاعات موجود، طی 6ماه گذشته بیش از 280عملیات تروریستی در شرق رود فرات (مناطق تحت سیطره آمریکا در سوریه) و تنها 46عملیات در استان‌های زیر نظر دولت سوریه توسط داعش رخ داده است. ساختار عملیات‌های اخیر این گروه در سوریه نیز مشابه عراق بوده و عمدتا بر نیروهای انسانی متمرکز است. شبه‌نظامیان کرد و سربازان ارتش سوریه اصلی‌ترین اهداف این حملات بوده‌اند. دیده‌بان حقوق بشر در تابستان امسال با انتشار گزارشی میدانی از استان دیرالزور مدعی شد هسته‌های داعش به‌طور کلی احیا شده و حتی نظام دریافت زکات نیز در این استان از سر گرفته شده است. در این گزارش آمده: بسیاری از پایگاه‌های صحرایی آمریکا طی ماه‌های گذشته تخلیه شده و نیروهای قسد (شبه‌نظامیان) کرد جایگزین آنها شده‌اند؛ نیروهایی که قدرت و آمادگی لازم برای درگیری با داعش در آنها دیده نمی‌شود.
تقویت داعش در سایه خروج آمریکا از افغانستان
بدون شک حمله خونین به دانشگاه کابل، بزرگ‌ترین عملیات داعش در افغانستان (شاخه خراسان) طی ماه‌های اخیر بوده است. در اثر این حمله بیش از 40دانشجو کشته و زخمی شدند. اگرچه گروه داعش رسما مسئولیت این حمله را بر عهده گرفته اما همچنان برخی منابع و مقامات سیاسی در افغانستان از نقش گروه طالبان در این حادثه سخن می‌گویند. پیش از این نیز حمله داعش به زندانی در شهر جلال‌آباد در شرق افغانستان، توجه رسانه‌ها را به تشدید فعالیت‌های تروریستی این گروه، همزمان با مذاکرات صلح طالبان معطوف کرده بود. روزنامه ایندیپندنت با اشاره به این تحولات می‌نویسد: حملات اخیر به‌خوبی نشان می‌دهد قدرت داعش در افغانستان، همچون عراق و سوریه احیا شده است؛ واقعیتی که در سایه خروج آمریکا از افغانستان می‌تواند پیامدهای نگران‌کننده‌ای برای امنیت و ثبات این کشور به‌دنبال داشته باشد. تمام اینها در حالی است که ائتلاف آمریکا در ابتدای سال میلادی جاری، اسلم فاروقی، فرمانده شاخه خراسان داعش را به همراه 19تن از همراهانش دستگیر کرده بود. براساس ادعای ایندیپندنت، داعش از منابع مالی کافی برای جذب نیروهای جدید، مخصوصا نیروهای مسلح جداشده از طالبان در افغانستان برخوردار است و حملات مکرر ائتلاف علیه این گروه، تأثیری در تداوم فعالیت‌های میدانی آن نخواهد داشت.
پیام داعش برای رهبران سعودی
از جمله مهم‌ترین اخبار هفته گذشته در منطقه خاورمیانه که البته به‌طور جدی مورد توجه رسانه‌ها قرار نگرفت، حمله تروریستی داعش در عربستان سعودی بود. این حمله توسط یک نیروی انتحاری در گورستان شهروندان غیرمسلمان در شرق جده رخ داد و در اثر آن 4تن زخمی شدند. همزمان با وقوع این حمله، یک هیأت فرانسوی برای شرکت در مراسم گرامیداشت قربانیان جنگ جهانی اول به شهر جده سفر کرده بودند.
بدون شک با مرور تنش‌های اخیر میان فرانسه با کشورهای اسلامی می‌توان حادثه اخیر جده را پیامی از سوی گروه داعش برای رهبران عربستان سعودی دانست؛ کشوری که برخلاف ترکیه، ایران، پاکستان، مالزی و... از اتخاذ موضع جدی علیه رئیس‌جمهور فرانسه خودداری و حتی به‌طور تلویحی از وی حمایت کرد. روزنامه رأی الیوم در این‌باره می‌نویسد: حادثه گورستان جده نشان داد هسته‌های تروریستی داعش با وجود نظارت‌های شدید امنیتی، به آسانی قادر به اجرای عملیات در مهم‌ترین نقاط کشورهایی نظیر عربستان یا حتی امارات هستند. این در حالی است که داعش طی سال‌های گذشته تنها مراکز فرهنگی-مذهبی شیعیان در کشورهای عربی خلیج‌فارس را مورد هدف قرار داده بود.
