یادداشت
قمار ترامپ
امیر علی ابوالفتح|کارشناس مسائل آمریکا:
در «روز ملی فناوری هسته‌ای»، همچون سال‌های گذشته، برخی از عمده‌ترین دستاوردها و پیشرفت‌های کشور در حوزه فعالیت‌های هسته‌ای رونمایی شدند. اعلام خبر انتقال نخستین محموله کیک زرد تولید کارخانه شهید رضایی نژاد اردکان یزد به «یو سی اف» اصفهان ازجمله این دستاوردها بود.
با این حال، به موازات پیشرفت‌های هسته‌ای، اعلام مواضع جمهوری اسلامی ایران در مورد احتمال نقض توافق هسته‌ای از سوی آمریکا مراسم امسال «روز ملی فناوری هسته‌ای» را از اهمیتی دوچندان برخوردار کرد. حسن روحانی، رئیس‌جمهور ایران در این مراسم با اشاره به تهدیدات رئیس‌جمهور آمریکا برای خروج از توافق هسته‌ای و واکنش تهران گفت: «جمهوری اسلامی ایران هرگز آغازگر نقض پیمان نیست، اما دشمنان بدانند که از این کار پشیمان خواهند شد و می‌بینند که در طول کمتر از یک هفته آثار و نتایج آن متجلی خواهد شد.»
سخنان عالی‌ترین مقام اجرایی ایران از این جهت اهمیت دارد که قرار است تا 30روز دیگر، رئیس‌جمهور آمریکا بار دیگر در مورد تمدید تعلیق تحریم‌های هسته‌ای ایران تصمیم بگیرد. ترامپ در‌ماه ژانویه (دی‌ماه گذشته) و همزمان با تمدید این تعلیق‌ها هشدار داد درصورتی که در برجام تغییری ایجاد نشود و موضوعاتی همچون فعالیت‌های موشکی و منطقه‌ای ایران مورد بحث قرار نگیرد، در‌ماه مه از تمدید تعلیق تحریم‌ها خودداری خواهد کرد. این در حالی است که دولت آمریکا براساس نص صریح سند «برنامه جامع اقدام مشترک» متعهد شده است تا زمانی که تهران به تعهدات خود پابرجاست، تحریم‌های هسته‌ای علیه ایران را به تعلیق درآورد. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز به‌عنوان تنها نهاد دارای صلاحیت در مورد صلح آمیز بودن برنامه‌های هسته‌ای کشورهای عضو پیمان منع اشاعه هسته‌ای - ان پی تی - به کرات پایبندی کامل ایران را به برجام اعلام کرده است.
با این حال به‌نظر می‌رسد ترامپ بیش از هر زمان دیگری از آغاز ریاست‌جمهوری خود، به خروج از برجام نزدیک شده است. از آنجا که اروپا به خواسته واشنگتن برای مذاکرات مجدد درباره برجام تن نداده و جمهوری اسلامی ایران نیز هرگونه تجدید نظر در این پیمان را با مذاکرات بر سر موضوعات موشکی و منطقه‌ای قویا رد کرده است، احتمال نقض توافق هسته‌ای از سوی دولت ترامپ قوت گرفته است.
اما همانگونه که در متن توافق هسته‌ای قید شده است، جمهوری اسلامی درصورت بازگشت تحریم‌های هسته‌ای، خود را ملزم به اجرای تعهدات این سند نخواهد دانست. جریان‌های ضد‌برجامی در داخل و خارج از آمریکا مدعی هستند که درصورت خروج آمریکا از این توافق، ایران جرأت نقض متقابل برجام را نخواهد داشت و به همین دلیل به ترامپ توصیه می‌کنند که هر چه سریع‌تر از پیمانی که آن را «بدترین قرار داد تاریخ آمریکا» خوانده است، خارج شود.
اما ایران یک‌بار در سال 1384ثابت کرد که بدعهدی و کارشکنی طرف‌های مذاکرات نه‌تنها موجب توقف پیشرفت‌های هسته‌ای این کشور نمی‌شود، بلکه شرایطی را فراهم می‌کند که تعداد سانتریفیوژ‌ها از 168عدد تا 20هزار عدد افزایش یابد و اورانیوم تا حدود 20درصد غنی‌سازی شود. زمانی که توافق هسته‌ای بعد از 10سال مذاکرات فشرده و نفسگیر به نتیجه رسید، به قول آمریکایی‌ها، ایران 2 تا 3 هفته تا گریز هسته‌ای - مدت زمان مورد نیاز برای ساخت یک بمب اتمی - فاصله داشت. البته جمهوری اسلامی ایران در بالاترین سطح و از زبان رهبر معظم انقلاب اسلامی بارها بر حرمت شرعی ساخت، نگهداری و استفاده از سلاح اتمی تأکید کرده است اما آنچه سرانجام دولت وقت آمریکا را واداشت تا حقوق هسته‌ای ایران را در سند برجام مورد پذیرش قرار دهد، پیشرفت‌های علمی و فناورانه هسته‌ای این کشور بود. این راه گرچه با زحمت و دشواری‌هایی طی شد، اما نشان داد نظام در دستیابی به حقوق هسته‌ای عزم جدی دارد. از این‌رو اگر رئیس‌جمهور کنونی آمریکا قصد داشته باشد تحریم‌های هسته‌ای ایران را به دوران پیش از برجام برگرداند، ایران نیز به راحتی قادر خواهد بود - حتی با صرف مدت زمان بیشتری - به شرایط پیشابرجامی برگردد. این حداقل تصمیمی خواهد بود که ایران پس از خروج احتمالی آمریکا از برجام اتخاذ خواهد کرد و چه بسا قدم‌های بلندتری نیز برداشته شود. به‌عبارت دیگر، دونالد ترامپ به‌عنوان رئیس‌جمهور آمریکا می‌تواند در نهایت تسلیم جریان ضد‌برجامی شود ؛ اما واکنش سخت ایران دیگر در کنترل وی نخواهد بود. به همین دلیل برخی برجام را مهم‌ترین قمار ریاست‌جمهوری ترامپ لقب داده‌اند که پیروزی آمریکا در آن دور از دسترس خواهد بود.
