فروشنده، پرویز، ابد و چند داستان دیگر

1ـ در سال پایانی دهه90 که کرونا کرکره سینماها را هم پایین‌کشیده و رسما به پایان یک دوران رسیده‌ایم، ۲۱ منتقد و روزنامه‌نگار بهترین‌های این دهه را انتخاب کرده‌اند. نتیجه آرای خانم‌ها و آقایان منتقد و روزنامه‌نگار را که نگاه می‌کنیم به نکات جالبی برمی‌خوریم.

2ـ مثل دهه80، در دهه90 هم فیلمی از اصغر فرهادی در صدر فهرست بهترین‌ها ایستاده است. خبری از اقتدار دهه80 و آرای پرشمار و قاطع «درباره الی» نیست ولی «فروشنده» با فاصله‌ای اندک با فیلم‌هایی که با یک رأی کمتر مشترکا دوم شده‌اند، بهترین فیلم دهه90 شده. «ابد و یک‌روز» سعید روستایی پدیده سینمای ایران در میانه‌های دهه90، «پرویز» مجید برزگر و «در دنیای تو ساعت چند است؟» صفی یزدانیان، انتخاب‌هایی قابل‌پیش‌بینی از این دهه بودند. دهه ظهور فیلمسازان جوان؛ دهه محمد‌حسین مهدویان که «ایستاده در غبار»ش بیشتر از فیلم پرهیاهویی چون «ماجرای نیمروز» مورد‌توجه قرار‌گرفته. پرویز هم به‌عنوان پیشنهادی متفاوت از سینمای هنری، فیلم مورد‌علاقه حاضران در این نظرسنجی بوده و در دنیای تو ساعت چند است؟ تنها عاشقانه این دهه است که به فهرست بهترین‌ها راه‌یافته؛ «ماهی و گربه» شهرام مکری با فرم جالب‌توجهش در یادها مانده و «مغزهای کوچک زنگ‌زده» هومن سیدی با تصویر فیلمیکش از حاشیه‌های شهر. دهه90 دهه ظهور فیلمسازان جوان است. دهه روستایی، مکری، سیدی، جاویدی، مهدویان و محمد کارت کارگردان «شنای پروانه» پدیده جشنواره سی‌و‌هشتم. «سرخ‌پوست» نیما جاویدی پدیده جشنواره سی‌و‌هفتم هم در فهرست هست. آرای قابل‌توجه «آتابای» نیکی کریمی نشان از موفقیت ویژه این کارگردان/بازیگر سینمای ایران در آخرین ساخته‌اش دارد. در غیبت فیلمسازان نسل اولی، از کارگردان‌های دهه60، 2نام حاضرند: کیانوش عیاری برای «خانه پدری» و رخشان بنی‌اعتماد برای «قصه‌ها».

3 ـ پر‌تکرارترین فیلم‌ها در فهرست‌ها، همین‌ها بودند و البته فاصله آرا آنقدر کم بود که با یکی،دو رأی کمتر و بیشتر فهرست برگزیدگان تغییر‌کند. تعدادی از دوستان جای ۱۰ فیلم، آثار بیشتری انتخاب کرده‌اند که جهت رعایت قواعد بازی، چاره‌ای جز احتساب10انتخاب اولشان نداشتیم. بقیه فیلم‌ها جهت ثبت در تاریخ و احترام به دیدگاه‌های شخصی خانم‌ها و آقایان حاضر در این نظرسنجی، در فهرست‌ها حضور‌دارند. مثل هفته‌های گذشته ترکیبی از تحریریه همشهری با منتقدان شناخته‌شده، درنظرسنجی حضور داشته‌اند و تنوع و تکثر افراد، جنبه اسنادی‌تری به ماجرا می‌دهد؛ نظرسنجی‌ای که به شکل توامان هم تصویری کلی از بهترین‌های دهه90 می‌سازد و هم دیدگاه‌های شخصی منتقدان و روزنامه‌نگاران را به نمایش می‌گذارد. بین سلیقه عمومی و دیدگاه شخصی گاهی پیوند برقرار‌می‌شود و گاهی هم نه. خروجی نظرسنجی بهترین‌های دهه90، پیوند سلیقه عمومی و دیدگاه شخصی را نمایان می‌کند.

   برگزیدگان دهه90

1ـ فروشنده (اصغر فرهادی) ۱۱رای
2ـ ابد و یک روز (سعید روستایی) ۱۰رای
3ـ پرویز (مجید برزگر) ۱۰رای
4ـ در دنیای تو ساعت چند است؟ (صفی یزدانیان) ۱۰رای
5ـ ماهی و گربه (شهرام مکری) ۹رای
6ـ مغزهای کوچک زنگ‌زده (هومن سیدی) ۹رای
7ـ خانه پدری (کیانوش عیاری) ۸رای
8ـ آرایش غلیظ(حمید نعمت‌الله) ۷رای
9ـ سرخ‌پوست (نیما جاویدی) ۷رای
10ـ آتابای (نیکی کریمی) ۶رای
11ـ ایستاده در غبار (محمدحسین مهدویان) ۶رای
12ـ شنای پروانه (محمد کارت) ۶رای
13ـ قصه‌ها (رخشان بنی‌اعتماد) ۶رای

شاهین امین

  ۱- خانه پدری (کیانوش عیاری)
۲- ماهی و گربه (شهرام مکری)
۳- پرویز (مجید برزگر)
۴- قصه‌ها (رخشان بنی‌اعتماد)
۵- ابد و یک روز (سعید روستایی)
۶- ایستاده در غبار (محمدحسین مهدویان)
۷- قصر شیرین (رضا میرکریمی)
۸- آتابای (نیکی کریمی)
۹- تنگه ابوقریب (بهرام توکلی)
۱۰- وارونگی (بهنام بهزادی)
البته این نظرسنجی معطوف به فیلم‌های داستانی صرف است اما به‌ نظرم حیف است به مستنددرام‌های درخشانی مثل «جایی برای فرشته‌ها نیست» (سام کلانتری)، «خط باریک قرمز» (فرزاد خوشدست) و «از ایران یک جدایی» (آزاده موسوی و کورش عطایی) اشاره نکنم.

جواد طوسی

   ۱- خون شد (مسعود کیمیایی)
 ۲- غلامرضا تختی (بهرام توکلی)
۳- قصه‌ها (رخشان بنی‌اعتماد)
۴- بدون تاریخ، بدون امضا (وحید جلیلوند)
 ۵ - آرایش غلیظ (حمید نعمت‌الله) 
۶- تومان (مرتضی فرش‌باف) 
۷- ماهی و گربه (شهرام مکری)
۸- خورشید (مجید مجیدی)
۹- ملکه (محمدعلی باشه‌آهنگر)
 ۱۰- سرخ‌پوست (نیما جاویدی)
و... پله آخر (علی مصفا)، نفس (نرگس آبیار)، متروپل (مسعود کیمیایی)، قصر شیرین (رضا میرکریمی)، پرویز (مجید برزگر)، لانتوری (رضا درمیشیان)، دربند (پرویز شهبازی)، آسمان زرد کم‌عمق (بهرام توکلی)، شعله‌ور (حمید نعمت‌الله)، پرویز، آذر شهدخت و دیگران (بهروز افخمی)، مغزهای کوچک زنگ‌زده (هومن سیدی)، گذشته (اصغر فرهادی)، ابد و یک روز (سعید روستایی)، همه‌‌چیز برای فروش (امیرحسین ثقفی)، آشغال‌های دوست‌داشتنی (محسن امیریوسفی)، جیب‌بر خیابان جنوبی (سیاوش اسعدی)، شنای پروانه (محمد کارت)، خانه  پدری(کیانوش عیاری)، سینما شهر قصه (؟)،قاتل اهلی(مسعود کیمیایی)، آتابای( نیکی کریمی) ،ماجرای نیمروز ۲: رد خون (محمد حسین مهدویان)، قصیده‌ای برای گاو سفید (بهتاش صناعی ها) خفگی(فریدون جیرانی)، رگ خواب(حمید نعمت الله)، بوسیدن روی ماه (همایون اسعدیان)


علیرضا مجمع

  بدون ترتیب
1- جیب‌بر خیابان جنوبی (سیاوش اسعدی)
2- ضد‌گلوله (مصطفی کیایی)
3- آذر، شهدخت، پرویز و دیگران (بهروز افخمی)
4- پرویز (مجید برزگر)
5- چند متر مکعب عشق (جمشید محمودی)
6- رخ دیوانه (ابوالحسن داوودی)
7- نهنگ عنبر  (سامان مقدم)
8- ایستاده در غبار (محمدحسین مهدویان)
9- متری شیش‌ونیم  (سعید روستایی)
10- شنای پروانه (محمد کارت)



سعید مروتی

  ۱- خون شد (مسعود کیمیایی)
۲- آرایش غلیظ (حمید نعمت‌الله)
۳- شعله‌ور (حمید نعمت‌الله)
۴- رگ خواب (حمید نعمت‌الله)
۵- در دنیای تو ساعت چند است؟ (صفی یزدانیان)
۶- قصه‌ها (رخشان بنی‌اعتماد)
۷- شنای پروانه (محمد کارت)
۸- خفه‌گی (فریدون جیرانی)
۹- عصبانی نیستم (رضا درمیشیان)
۱۰- نهنگ عنبر (سامان مقدم)

شهرام جعفری نژاد

  (از هر کارگردان، یک فیلم انتخاب کرده‌ام) به‌ ترتیب سال:
۱- ملکه (محمدعلی باشه‌آهنگر)
۲- قصه‌ها (رخشان بنی‌اعتماد)
۳- در دنیای تو ساعت چند است؟ (صفی یزدانیان)
۴- رخ دیوانه (ابوالحسن داوودی)
۵- فروشنده (اصغر فرهادی)
۶- لانتوری (رضا درمیشیان)
۷- به وقت شام(ابراهیم حاتمی‌کیا)
۸- مغزهای کوچک زنگ‌زده (هومن سیدی)
۹- سرخ‌پوست (نیما جاویدی)
۱۰- متری شیش‌ونیم (سعید روستایی)



پوریا ذوالفقاری

  انتخاب‌ها بدون ترتیب است
1- پذیرایی ساده (مانی حقیقی)
2- احتمال باران اسیدی (بهتاش صناعی‌ها)
3- غلامرضا تختی (بهرام توکلی)
4- در دنیای تو ساعت چند است؟
(صفی یزدانیان)
5- پرویز (مجید برزگر)
6- خانه پدری (کیانوش عیاری)
7- فراری (علیرضا داوودنژاد)
8- من (سهیل بیرقی)
9- آرایش غلیظ (حمید نعمت‌الله)
10- آتابای (نیکی کریمی)
از دهه 30 که دیگر سینمای ایران صاحب دفاتر تولید و مناسبات ساخت و اکران و ستاره و... شد تا امروز در انتهای دهه 90، این دهه، بدترین مقطع تاریخ سینمای ایران بوده است. در هیچ دورانی کل مراحل تهیه سرمایه و نگارش و تصویب فیلم‌نامه و ساخت فیلم و پرداخت دستمزدها و اکران، چنین همزمان دستخوش آشفتگی نبوده است. حالا که تمام هوچی‌گری‌ها و رکوردشکنی‌ها و فرش قرمزها و اکران‌های مردمی و... رخت بربسته و ما مانده‌ایم و تعداد زیادی فیلم که باید از بین آنها ده‌تا را که در ذهن‌مان مانده‌اند و تمایلی به تماشای دوباره‌شان داریم، انتخاب کنیم، با روی جدی واقعیت مواجه می‌شویم. با خرواری فیلم که در یک دهه اخیر تماشای‌شان کرده‌ایم ولی حتی به اندازه آثار مهم دهه‌های هفتاد و هشتاد در ذهن‌مان نمانده‌اند. نکته این‌جاست که در همین دهه هم هرچه پیش‌تر پیش می‌آییم و هرقدر تعداد فیلم‌های تولیدی در سال بیش‌تر می‌شوند، یافتن آثار قابل اعتنایی که به تماشای دوباره‌ بیرزند، سخت‌تر جلوه می‌کند. فراموش نکنیم که از معدود فیلم‌های مهم‌تر این دهه که هر یک طرفدارانی دارند هم تعدادی مثل جدایی نادر از سیمین، پذیرایی ساده، برف روی کاج‌ها متعلق به سال‌های نخستین دهه نودند (خانه پدری و جدایی نادر از سیمین هم که اصلا سال هشتاد و نه ساخته شده اند.) در واقع هرچه پیش آمده‌ایم، فرو رفته‌ایم! دهه نود برای سینمای ایران دهه نحسی بوده است. این نحوست هم متأسفانه به ساعت و تقویم گره نخورده و بعید است با پایان این دهه معجزه‌ای سینمایی رخ دهد.

خسرو دهقان

  بدون ترتیب خاص:
 ۱ - ناهید (آیدا پناهنده)
 ۲ - در دنیای تو ساعت چند است؟ (صفی یزدانیان)
 ۳- متروپل (مسعود کیمیایی)
 ۴- تنگه ابوقریب (بهرام توکلی) 
 ۵ - سرخ‌پوست (نیما جاویدی) 
 ۶- آتابای (نیکی کریمی) 
 ۷ - قصیده‌ای برای گاو سفید (بهتاش صناعی‌ها) 
 ۸ - پرویز (مجید برزگر) 
 ۹ - شیار ۱۴۳ (نرگس آبیار)
 ۱۰ - ماهی و گربه (شهرام مکری)
۱۱ - مغزهای کوچک زنگ‌زده (هومن سیدی)
 ۱۲- برف روی کاج‌ها (پیمان معادی)
 ۱۳ - چند متر مکعب عشق (جمشید محمودی)
 ۱۴ - نفس (نرگس آبیار)
 ۱۵ - آشغال‌های دوست‌داشتنی (محسن امیر یوسفی) 
 ۱۶ - روغن مار (علیرضا داوودنژاد)
 ۱۷ - حوض نقاشی(مازیار میری) 
 ۱۸ - ابد و یک روز (سعید روستایی)
 ۱۹ - اژدها وارد می‌شود (مانی حقیقی)
 ۲۰ - بادیگارد (ابراهیم حاتمی‌کیا) 
 ۲۱ - خفه‌گی (فریدون جیرانی)
 ۲۲ - جهان با من برقص (سروش صحت)


شهرام فرهنگی

  1- بی‌خود و بی‌جهت (عبدالرضا کاهانی)
2- برف روی کاج‌ها (پیمان معادی)
3- گذشته (اصغر فرهادی)
4- دربند (پرویز شهبازی)
5- ابد و یک روز (سعید روستایی)
6- اژدها وارد می‌شود (مانی حقیقی)
7- فروشنده (اصغر فرهادی)
8- مغزهای کوچک زنگ‌زده (هومن سیدی)
9- متری شیش‌ونیم (سعید روستایی)
10- سرخ‌پوست (نیما جاویدی)


نیوشا صدر

  مجموع فیلم‌های این دهه را از3دهه گذشته بسیار ضعیف‌تر می‌دانم و معتقدم سینمای ما آشکارا مسیری را به سمت قهقرا پیموده است.
بدون ترتیب:
 ۱- خانه پدری (کیانوش عیاری)
۲- فروشنده (اصغر فرهادی)
۳- قصه‌ها (رخشان بنی‌اعتماد)
۴- نفس (نرگس آبیار)
۵- پرویز(مجید برزگر)
۶- ماهی و گربه (شهرام مکری)
۷- مغزهای کوچک زنگ‌زده (هومن سیدی)
۸- شعله‌ور (حمید نعمت‌الله)
۹- عصبانی نیستم (رضا درمیشیان)
۱۰- یحیی سکوت نکرد (کاوه ابراهیم‌پور)

شاهین شجری کهن

   1 -  بی‌خود و بی‌جهت (عبدالرضا کاهانی)
 2 - پله آخر (علی مصفا)
 3 - آرایش غلیظ (حمید نعمت‌الله)
 4 - پرویز (مجید برزگر)
 5 - ماهی و گربه (شهرام مکری)
 6 - در دنیای تو ساعت چند است؟ (صفی یزدانیان)
 7 - ابد و یک روز (سعید روستایی)
 ۸ - اژدها وارد می‌شود (مانی حقیقی)
 9 - فروشنده (اصغر فرهادی)
 10 - خانه پدری (کیانوش عیاری)
 11 - تومان (مرتضی فرش‌باف)
 12 - درخت گردو (محمدحسین مهدویان)
 13 - آتابای (نیکی کریمی)
سینمای دهه90 به اعتبار حس‌وحال اجتماعی و حساسیت فیلمسازان جوان اما باتجربه نسبت به وقایع روز، بازتابی از وضعیت فرهنگی و اجتماعی زمانه ما و سندی تاریخی برای واکاوی دوباره  این عصر و دوران است و همین ارزش افزوده، اهمیت فیلم‌های شاخص این دهه را بالاتر می‌برد و جایگاهی تاریخی سینمایی به آنها می‌بخشد. تأثیرپذیری بیشتر و گسترده‌تر فیلمسازان این دوره، از فیلم‌های روز سینمای جهان و تکنیک‌های سینمایی و تمهیدهای بصرى، غناى فنى و کیفیت اجرایى فیلم‌هاى دهه نود را بالاتر برده و خیلى از این آثار بسترى براى کشف و معرفى چهره هاى جوان و توانا در رشته هاى مختلف از جمله بازیگرى و تدوین و فیلمبردارى و موسیقى و غیره بوده اند. در مجموع انتخاب ده دوازده فیلم از میان ده ها اثر همسطح که کیفیت تکنیکى و غناى دراماتیک عمدتاً یکسان یا همطرازى دارند کار دشوارى است، و اینجاست که سلیقه شخصى تعیین کننده انتخاب‌هاى نهایى خواهد بود. از لحاظ اثرگذارى و جریانساز بودن شاید باید فیلم‌هایى چون ایستاده در غبار و زندگى خصوصى آقا و خانم میم و سرخ‌پوست و مترى شیش و نیم و شبى که ماه کامل شد و عصبانى نیستم و شعله ور و آشغال‌هاى دوست داشتنى و احتمال باران اسیدى و چهارشنبه ١٩اردیبهشت و چند فیلم دیگر هم در این فهرست جاى می‌گرفتند، اما همه اینها در فهرست بزرگ‌ترى در حافظه تاریخى سینماى ایران ثبت شده اند و جایگاهى مهم دارند؛ فهرستى که شامل کلیت سینماى دهه نود است.


پویان عسگری

  ۱- آرایش غلیظ (حمید نعمت‌الله)
۲- طلا (پرویز شهبازی)
۳- خانه پدری (کیانوش عیاری)
۴- فروشنده (اصغر فرهادی)
۵- ماجرای نیمروز/ ماجرای نیمروز؛ رد خون (محمدحسین مهدویان)
۶- جنایت بی‌دقت (شهرام مکری) 
۷- کلاس هنرپیشگی (علیرضا داوودنژاد)
۸- وارونگی (بهنام بهزادی)
۹- اسرافیل (آیدا پناهنده) 
۱۰- مغزهای کوچک زنگ‌زده (هومن سیدی)
۱۱- چ (ابراهیم حاتمی‌کیا) 
۱۲- نهنگ عنبر (سامان مقدم)


محمدناصر احدی

  به ‌ترتیب سال ساخت
1- پله آخر (علی مصفا، ۱۳۹۰)
2- پرویز (مجید برزگر، 1391)
3- ماهی و گربه (شهرام مکری، 1392)
4- اژدها وارد می‌شود (مانی حقیقی، 1394)
5- هجوم (شهرام مکری، 1396)
6- تومان (مرتضی فرش‌باف، 1398)
7- آتابای (نیکی کریمی، 1398)
8- جنایت بی‌دقت (شهرام مکری، 1398)


نگار حسینخانی

   ۱- فروشنده (اصغر فرهادی)
۲- پرویز (مجید برزگر)
۳- ماهی‌ و گربه (شهرام مکری)
۴- ابد و یک روز (سعید روستایی)
۵- ایستاده در غبار (محمدحسین مهدویان)
۶- متری شیش‌ونیم (سعید روستایی)
۷- خانه پدری (کیانوش عیاری)
۸- دربند (پرویز شهبازی)
۹- بی‌خود و بی‌جهت (عبدالرضا کاهانی)
۱۰- در دنیای تو ساعت چند است؟ (صفی یزدانیان)
و گذشته (اصغر فرهادی)، اتاق تاریک (روح‌الله حجازی) و بمب؛یک عاشقانه (پیمان معادی)

مسعود میر

یک روز و یک نیمروز
  دیگر ابدیتی برای چیزی متصور نیستم و بیشتر درگیر مرگم تا زندگی. نتیجه اینکه خیلی خوب  به خاطر می‌آورم اولین فهرست فیلم‌های محبوبم را که در هفته‌نامه سروش جوان نوشتم و منتشر شد. در میان آن اسامی مکتوب شده در  سال 1381 هنوز هم چندتایی را بسیار دوست می‌دارم و البته چندتایی هم به کل با احوالات این روزهایم غریبه است. گاهی باور نمی‌کنم که آن متن و انتخاب ها کار من باشد اما اطمینان دارم که این من هستم، من که بی‌خیال نام های پرآوازه و فیلم‌های درخشان در دهه نود روی دوسه فیلم مجادله می‌کنم و خیلی راحت با فرمول قدیمی اما معتبر  خودم آنها را مقبول یا نامقبول می‌دانم. البته معترفم که سختگیری با سن و سال و حوصله، هم زلف است و اقرار می‌کنم بسیاری از فیلم های این دهه را هم دوست داشته‌ام و برایشان در بزنگاه اکران و جشنواره، مطالب ستایش‌آمیز هم نوشته‌ام اما حالا، حال دیگری است و این انتخاب، انتخاب سختگیرانه تری. «ابد و یک‌روز» را دوست دارم و« ماجرای نیمروز» را هم. این اصل متن هست اما حاشیه اینکه گویی دو فیلم نام برده شده فارغ از تمام مولفه‌های سینمایی، برای من حکم تکه‌های آیینه‌ای را دارند که لابد سنگ روزگار در وجودم چند تکه‌اش کرده است. من معتاد و فقیر و سیاسی به معنای خاص تعبیر در این دو فیلم نبودم اما تکه های آیینه‌ام را در همین‌ها یافتم. 
شاید علاقه همیشگی به سرک کشیدن  زیر پوست شهری که آن را به عشق و عادت ترک نکردم  و سفید‌خوانی‌های برگ‌های تاریخ دلیل اصلی علاقه به فیلم سعید روستایی و محمدحسین مهدویان باشد. جالب اینکه فیلم‌های دیگر این  کارگردان‌ها که بعد از این دو فیلم ساختند را اصلا دوست نداشتم. این دو فیلم دو پیشکش بودند برای ذهن کوفته و شلوغ من، دو رمز ماندگار در دهه عجایب. دو کبریت روشن در پس پشت زنگار  آینه خرد شده، دو سوسوی مطلوب چونان رقص پشت پنجره مرتضی و پایان مردانه موسی.
نکته:این دهه بدون خانه پدری و« غلامرضا تختی» که به دلایل متعدد برایم ماندگار هستند طی نمی‌شد اما حالا بنا ندارم عیش «ابد و یک روز »و «ماجرای نیمروز» را منقص کنم لابد...


دانیال معمار

بازنشستگی بزرگان
  احتمالا شنیده‌اید که فیلم‌ها قرار است تماشاگران‌شان را شگفت‌زده کنند و اساسا این یک اصل است در پدیده‌ای به ‌نام سینما؛ از این منظر دهه90، دهه بازنشسته‌شدن یک نسل سینمای ماست؛ نسلی که دیگر با فیلم‌هایشان نمی‌توانند ما را شگفت‌زده کنند؛ نسلی که نه به‌خاطر فیلم‌هایشان بلکه به‌دلیل پسرفت عجیب‌شان در فیلمسازی، ما را حیرت‌زده می‌کنند. مگر می‌شود کارگردان خوش‌ذوق «آژانس شیشه‌ای» و «روبان قرمز»، کارگردان «خروج» و «بادیگارد» باشد؟ 
مگر می‌شود فیلمساز مسلط «سرب» و «ضیافت» فیلمساز «قاتل اهلی» و «رئیس» باشد؟ 
مگر می‌شود کارگردان باسلیقه «بچه‌های آسمان» و «رنگ خدا» کارگردان «محمد» و «خورشید» هم باشد؟ و واقعا مگر می‌شود از داریوش مهرجویی 
بزرگ، پدیده غریبی به نام «اشباح» را در این دهه ببینیم؟ 
پس دهه90 را باید دهه بازنشسته‌شدن این نام‌های بزرگ و در عوض ظهور استعدادهای جدید در سینمای ایران بدانیم. استعدادهایی که یقه فیلمسازان سنتی‌مان را بگیرند و بگویند: دیگر بس است، ما از این نوع سینما خسته شده‌ایم. به این نام‌ها دقت کنید؛ کارگردانان جوانی مثل «رضا کاهانی»، «سعید روستایی»، «محمد حسین مهدویان»، «محمد کارت»، «نیما جاویدی»، «بهرام توکلی»، «هومن سیدی» و «محسن امیریوسفی» را باید جزو استعدادهایی بدانیم که می‌توانند پشت پا بزنند به این سینمای از نفس‌افتاده. تا قبل از دهه 90، خیلی‌‌ها فکر می‌کردند که ظهور استعدادی جدید در سینمای ایران تبدیل به امری ناممکن شده، اما این فیلمسازان جوان در این چند سال اخیر دوباره امیدوارمان کرده‌اند که ما هم می‌توانیم کنار بزنیم این سینمای خسته‌کننده را و می‌توانیم برویم سراغ فیلم‌هایی که شور و حال و طراوت داشته باشند. 
به نظرم با این پیش‌فرض می‌توان هر ۱۰ فیلم منتخب این دهه را به همین جوانان اختصاص داد.

۱-ابد و یک روز(سعید روستایی)
۲-ماجرای نیمروز(محمد حسین مهدویان)
۳-مغزهای کوچک زنگ‌زده(هومن سیدی)
۴-سرخ‌پوست (نیما جاویدی)
۵-شنای پروانه(محمد کارت)
۶-دربند (پرویز شهبازی)
۷-شیار ۱۴۳(نرگس آبیار)
۸-آرایش غلیظ( حمید نعمت الله)
۹-برف روی کاج‌ها( پیمان معادی)
۱۰-در دنیای تو ساعت چند است؟(صفی یزدانیان)

خسرو نقیبی

دهه بلوغ
  این دهه ژانر است؛ دهه بلوغ و گذر از ذوق‌زدگی‌های سیاسی و فرمی. فیلمسازان ایرانی همچون صنعتگرانی قهار، فیلم‌هایی می‌سازند در ابعاد و اندازه جهانی. ممکن است تعداد فیلم‌های خوب دهه90 به عدد دهه70نباشد اما کیفیت چند ده فیلم برترش چنان است که می‌توان آنها را کنار هر فیلم فرنگی بزرگی در ژانر مشابه گذاشت و روی ضعف‌هایش با دیده خطاپوش بومی‌بودن چشم نبست. از عاشقانه تا جنگی، از درام تا سای‌فای و از کمدی تا آوانگارد، این یک سیاهه از فیلم‌هایی در کلاس جهانی است.
۱- اژدها وارد می‌شود (مانی حقیقی)
۲- غلامرضا تختی (بهرام توکلی)
۳- فروشنده (اصغر فرهادی)
۴- ایستاده در غبار (محمدحسین مهدویان)
۵- مرگ ماهی (روح‌الله حجازی)
۶- نفس (نرگس آبیار)
۷- بمب؛ یک عاشقانه (پیمان معادی)
۸- آتابای (نیکی کریمی)
۹- در دنیای تو ساعت چند است؟ (صفی یزدانیان)
۱۰- هجوم (شهرام مکری)
و
۱۱- لانتوری (رضا درمیشیان)
۱۲- سرکوب (رضا گوران)
۱۳- ملکه (محمدعلی باشه‌آهنگر)
۱۴- مادر قلب اتمی (علی احمدزاده)
۱۵- تومان (مرتضا فرشباف)
۱۶- آذر، شهدخت، پرویز و دیگران (بهروز افخمی)
۱۷- پرویز (مجید برزگر)
۱۸- چ (ابراهیم حاتمی‌کیا)
۱۹-  قصر شیرین (رضا میرکریمی)
۲۰- طلا (پرویز شهبازی)
۲۱- رضا (علیرضا معتمدی)
۲۲- خورشید (مجید مجیدی)
۲۳- خفه‌گی (فریدون جیرانی)
۲۴- نگار (رامبد جوان)
۲۵-  آخرین داستان (اشکان رهگذر)
پی‌نوشت: فیلم‌هایی را که خودم نوشته‌ام، بیرون از دایره بازی گذاشته‌ام.


سجاد صداقت

  بدون اولویت
۱- بی‌خود و بی‌جهت (عبدالرضا کاهانی)
۲- ملکه (محمدعلی باشه‌آهنگر)
۳- پرویز (مجید برزگر)
۴- ماهی و گربه (شهرام مکری)
۵- ابد و یک روز (سعید روستایی)
۶- فروشنده (اصغر فرهادی)
۷- عصبانی نیستم (رضا درمیشیان)
۸- مغزهای کوچک زنگ‌زده (هومن سیدی)
۹- قصر شیرین (رضا میرکریمی)
۱۰- خانه پدری (کیانوش عیاری)


مهرنوش سلماسی

  ۱- شیار ۱۴۳ (نرگس آبیار)
۲- نهنگ عنبر (سامان مقدم)
۳- ابد و یک روز (سعید روستایی)
۴- ایستاده در غبار (محمدحسین مهدویان)
۵- فروشنده (اصغر فرهادی)
۶- رگ خواب (حمید نعمت‌الله)
۷- شعله‌ور (حمید نعمت‌الله)
۸- مغزهای کوچک زنگ‌زده (هومن سیدی)
۹- جهان با من برقص (سروش صحت)
۱۰- شنای پروانه (محمد کارت)
۱۱- خورشید (مجید مجیدی)


علی عمادی

  بدون ترتیب
۱- فروشنده (اصغر فرهادی)
2- ابد و یک روز (سعید روستایی)
3- شنای پروانه (محمد کارت)
4- جهان با من برقص (سروش صحت)
5- سرخ‌پوست (نیما جاویدی)
6- خانه پدری (کیانوش عیاری)
7- مغزهای کوچک زنگ‌زده (هومن سیدی)
8- آرایش غلیظ (حمید نعمت‌الله)
9- در دنیای تو ساعت چند است؟ (صفی یزدانیان)
10- خوک (مانی حقیقی)


مرتضی کاردر 

  بدون ترتیب
۱- قصر شیرین (رضا میرکریمی)
۲- شنای پروانه (محمد کارت)
۳- ماجرای نیمروز (محمدحسین مهدویان)
۴- نهنگ عنبر (سامان مقدم)
۵- ۲۳نفر (مهدی جعفری)
۶- پرویز (مجید برزگر)
۷- تنگه ابوقریب (بهرام توکلی)
۸- ماهی و گربه (شهرام مکری)
۹- عرق سرد (سهیل بیرقی)
۱۰- ملکه (محمدعلی باشه‌آهنگر)


محمد عدلی

راویان طبقه فرودست
  ورود نسل جدید به سینمای ایران در دهه90، فضای جدیدی را در فیلم‌ها به راه انداخت. تفاوت نگاه و نوع قصه‌پردازی در فیلم‌های این دهه با دهه‌های گذشته آشکار است. در فیلم‌های مطرح 9سال گذشته نقش پررنگی از فیلم‌های اجتماعی مربوط به طبقه زیر متوسط به‌ جا مانده است. اگر دهه80 طبقه متوسط به متن فیلم‌ها راه یافتند و فیلم‌های درباره الی، خیلی دور خیلی نزدیک و جدایی نادر از سیمین بر سر زبان‌ها افتاد، ‌در دهه90 فیلم‌های ابد و یک روز، متری شیش‌ونیم، مغزهای کوچک زنگ‌زده و شنای پروانه مورد توجه قرار گرفت. همزمان با افول شاخص‌های اقتصادی طی دهه‌ای که دو نوبت تحریم سخت در آن جاری شده است، فیلم‌ها نیز تصویر طبقات آسیب‌دیده را بیشتر نمایان کرده‌اند. آمارهای رسمی نشان می‌دهد که درآمد سرانه هر ایرانی در سال98 کمتر از سطح سال90 قرار گرفته است. همین موضوع طبقات فرودست و کم‌برخوردار را بیشتر تحت فشار قرار داده است. شاید به همین دلیل باشد که قصه‌های مربوط به زندگی قربانیان شرایط اقتصادی بیشتر مورد توجه قرار گرفته است، به ویژه آنکه نسل جدید فیلمسازان نظیر سعید روستایی، محمد کارت و هومن سیدی آنها را روایت کرده‌اند.
1- بی خود و بی جهت (عبدالرضا کاهانی)
2- در دنیای تو ساعت چند است؟ (صفی یزدانیان)
3- قصه‌ها (رخشان بنی اعتماد)
4- ابد و یک روز (سعید روستایی)
5- ایستاده در غبار (محمد حسین مهدویان)
6- فروشنده (اصغر فرهادی)
7- مغزهای کوچک زنگ زده (هومن سیدی)
8- سرخ پوست (نیما جاویدی)
9- بادیگارد (ابراهیم حاتمی‌کیا)
10- قصر شیرین (رضا میرکریمی)
و دربند (پرویز شهبازی)،  ماهی و گربه (شهرام مکری)، اژدها وارد می شود (مانی حقیقی)، چ (ابراهیم حاتمی‌کیا) و خانه پدری (کیانوش عیاری)