به یاد معلم شهرسازی

سید مصطفی موسوی-معمار و طراح شهری

در حدود 70سال پیش، هشتم نوامبر(هجده آبان) را به نام «روز شهرسازی» نامگذاری کردند. چند سال از جنگ جهانی دوم گذشته بود. دنیا در بحبوحه نوسازی و توسعه سریع شهرها قرار داشت. پیشرفت سریع دانش وتکنولوژی ساختمان‌سازی‌ از طرفی و میل شدید به بازسازی خرابی‌های جنگ از سوی دیگر، در کنار سیل مهاجرت روستاییان به شهرها، همگی دست به‌دست هم داده بود تا به سرعت شهرهای مدرن با ساختمان های بلند، بزرگراه‌های متعدد و خیابان‌های شلوغ و پر سر و صدا شکل بگیرند. در تعریف این دنیای در حال توسعه، ساختمان های بلند و بی‌روح و بزرگراه‌های عریض و طویل نماد پیشرفت و قدرت شدند. هویت و رنگ و آب و معنای زندگی اجتماعی در کوچه پس کوچه‌های شهرهای مدرن هرروز کم رمق‌تر و کم رونق‌تر شد. این عصر تحول، چنان پرشتاب و پر تأثیر سپری شد که حتی اگر همین امروز قرار باشد برای احیای شهرها و محلات و فضاهای اجتماعی تلاش شود، شاید چندین دهه و صده هم تکافوی این اصلاح را نکند.
سال‌ها به طول انجامید تا اساتید و صاحب‌نظران مختلف و خصوصاً متخصصین رشته نوپای شهرسازی توانستند تصویری واقعی از چهره نازیبای تصمیمات نادرست مدیران و سیاستگذاران شهری را که در آن وقت اثرات آن در کالبد و محتوای شهرها سیران و جریان داشت نشان دهند.
در تمام این سال‌ها که توسعه بی‌قاعده و نا آگاهانه شهرها رخ می‌داد، شهرسازانی بودند که تمام توان و دانش خود را به‌کار بردند تا در حد توان و بضاعت خویش، حتی اگر شده اندکی، بر این روند ویرانگر که معنا و هویت زندگی را نشانه رفته بود، اثر بگذارند و از تخریب شهرو نا امنی زندگی اجتماعی شهروندان جلوگیری کنند.
قریب به 40روز پیش شهر ما و جامعه تخصصی و دانشگاهی ما یکی از بهترین و فاضل‌ترین شهرسازان این مرز و بوم را از دست داد. استادی تمام عیار که به محض ورود به دانشکده شهرسازی، نگاه ما-تازه فارغ التحصیلان معماری- را دگرگون ساخت. او به ما آموخت که شهر موجود زنده‌ای است ورای مجموعه‌ای از ساختمان‌های معماری و ساخته شده، شهر متولد می‌شود، رشد و نمو می‌کند، شکل می‌گیرد، در طول حیاتش بیمار می‌شود و تغییر می‌کند و بالندگی و سرزندگی آن در این تغییر و تحول ذاتی اوست. او به ما یاد داد قرار نیست ما شهرساز شویم تا آن را براساس تمایلات و ارزش‌های خود بسازیم. استاد ما به ما آموخت شهر را باید با همه اشکالش، با همه کژی‌ها و کمبود‌هایش، اول بپذیریم و فراموش نکنیم آنچه ما نمی‌پسندیم لزوما حذف شدنی نیست و آنچه ما می‌پسندیم نیز لزوما جزء صحیحی از شهر نخواهد بود. شهر پدیده‌ای پیچیده و چند وجهی است که زندگی تک تک ساکنینش درشکل‌گیری آن مؤثر و بر زندگی آحاد ساکنینش تأثیرگذار است.
معلم کم نظیر شهرسازی ما، شهر را عرصه خودنمایی و هنرنمایی معماران و شهرسازان و شهرداران نمی دانست و ما را نیز به گرامیداشت این ارزش فرامی‌خواند، او شهر را بستر شکل‌گیری هزاران خاطره، اتفاق و داستان می‌دانست ومعتقد بود که این فرهنگ مردمان است که در کالبد شهرها جان گرفته است و جان شهر‌ها هم در گرو آن است.
روز جهانی شهرسازی بهانه‌ای شد تا یاد و خاطره دکتر سیدمحسن حبیبی- استاد برجسته شهرسازی و طراحی شهری- را گرامی بداریم. امید است نگاه پویا و نظر بلند او به شهر و شهرسازی در فضای تخصصی جامعه شهرسازان بیش از پیش دنبال شود.
خدایش آورد رحمت   و غفرانش بر او جاری
 هماره خاطرش زنده   و نام و یاد پاینده