چرا کرونا بیشتر جان مردان را می‌گیرد؟
مصائب کلیشه‌های اجتماعی و ژنتیک
سمیرا مصطفی‌نژاد ـ روزنامه‌نگار
واقعیت عجیب از همان اوایل همه‌گیری کرونا خود را نشان داد. داده‌های به‌دست‌آمده از چین اختلاف آماری حیرت‌آوری را آشکار کرد: کووید-19مردان را بیشتر از زنان مبتلا می‌کرد و به کام مرگ می‌کشید. این اختلاف در دیگر کشورهای آسیایی هم دیده می‌شد. در کره‌جنوبی، کشورهای اروپایی، ایتالیا و در نهایت هم در آمریکا آماری مشابه مشاهده شد. تا اواسط‌ماه اکتبر 2020، تقریبا 17هزار مورد مرگ در میان مردان بیشتر از زنان رخ داده بود. براساس آخرین آمار مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های آمریکا، در ازای هر 10قربانی زن در آمریکا، 12مرد جان خود را از دست داده‌اند. در ایتالیا نسبت ابتلا براساس جنسیت 3مرد در برابر یک زن بود و چینی‌ها احتمال مرگ‌ومیر مردان در اثر ابتلا به کرونا را 2.4 برابر بیشتر از زنان برآورد کردند. این تفاوت جنسیتی یکی از وجوه هشداردهنده ویروس کرونا بوده که آن دسته از افراد ناآشنا با نقش جنسیت در ابتلا به بیماری را بهت‌زده ساخته است.
اما پژوهشگرانی که روی ارتباط میان جنسیت و ابتلا سال‌ها مطالعه کرده‌اند از این رویداد متعجب نیستند. در ابتدای مواجهه با این واقعیت که مردها بیشتر از زن‌ها به کرونا مبتلا می‌شوند و آمار مرگ‌ومیرشان هم بالاتر است، مجموعه‌ای از فرضیه‌ها شکل گرفت. یکی از مظنونین اصلی، مدل رفتار مردانه بود؛ اینکه ممکن است مردها به دلایل اجتماعی بیشتر در معرض ویروس قرار بگیرند، مثلا بی‌تناسبی نیروی کار مردانه باعث می‌شود مردها بیشتر از زن‌ها با افراد آلوده در تماس باشند. همچنین این احتمال وجود دارد که ریه مردها در کشورهایی که نخستین آمار مرگ‌ومیر بیشتر مردان را منتشر کردند، به‌دلیل مصرف سیگار آسیب‌پذیرتر بوده باشد.
آنچه با گذشت 10ماه از آغاز همه‌گیری خود را نشان داد این بود که سیستم ایمنی مردها نسبت به عفونت ناشی از ویروس کرونا واکنش ضعیف‌تری از خود بروز می‌دهد که این خود می‌تواند عاملی برای افزایش آمار مرگ‌ومیر در میان آنها باشد. در واقع، به گفته فرانک ماویس ژارویس، یکی از محققان دانشگاه تولان که در حوزه تفاوت جنسیتی ابتلا به بیماری‌ها مطالعه دارد، می‌توان گفت میزان ابتلای مردان و زنان اختلاف قابل توجهی با یکدیگر ندارد، آنچه تفاوت قابل توجهی دارد، شدت درگیری با بیماری است که در جمعیت مردان بیشتر از زنان است.
واقعیت این است که زنان به لطف هورمون‌های زنانه و کروموزوم‌هایی مملو از ژن‌های مرتبط با ایمنی، از سیستم ایمنی قدرتمندتری برخوردارند. به گفته صبرا کلین، میکروبیولوژیست دانشگاه جانز هاپکینز، حدود 60ژن در کروموزوم ایکس با عملکرد ایمنی بدن در ارتباط است و افرادی که از دو کروموزوم ایکس برخوردارند می‌توانند از کمک دوبرابری این ژن‌ها بهره ببرند.
آکیکو ایواساکی که در دانشگاه ییل آمریکا روی دفاع سیستم ایمنی دربرابر ویروس‌ها مطالعه دارد، پس از آغاز همه‌گیری بر چگونگی تفاوت جنسیتی بر میزان ابتلا به کرونا متمرکز شد و تمامی سلول‌های ایمنیT، سلول‌های B، کیتوکین‌ها، کیموکین‌ها و نوتروفیل‌ها را مورد بررسی قرار داد و متوجه شد واکنش سلول‌های T در بیماران مرد، عملکردی ضعیف داشت. سلول‌های T نه‌تنها در ردیابی و کشتن سلول‌های عفونی نقش دارند، در ایجاد واکنش‌های آنتی‌بادی هم کمک می‌کنند. به گفته ایواساکی، سلول‌های T تنظیم‌کننده اصلی واکنش‌های ایمنی بدن محسوب می‌شوند و اگر ضعفی در آنها وجود داشته باشد، اساسا رهبر ارکستر ایمنی بدن از دست رفته است. قدرت سیستم ایمنی فارغ از جنسیت با بالارفتن سن کاهش پیدا می‌کند. اما این کاهش برای زنان شبیه به پایین‌آمدن آرام از یک تپه و برای مردان شبیه به سقوط از یک صخره است. پژوهش‌های ایواساکی نشان داد که واکنش سلول‌های T در مردانی که در دهه‌های 30و 40زندگی خود به‌سرمی‌برند با واکنش ایمنی زنانی که در دهه90 زندگی خود هستند برابری می‌کند.
علاوه بر وجود این ضعف، براساس مقاله‌ای که در ماه سپتامبر در نشریه ساینس منتشر شد، گروهی از محققان در بررسی وضعیت 1000بیمار مبتلا به کووید-19 با حال وخیم شاهد خودتخریبی مولکولی در بدن بیماران بودند. به این معنی که مولکول‌های جنگجوی سیستم ایمنی بدن علیه سیستم دفاعی بدن بیمار اقدام کرده و گارد دفاعی بدن را از بین می‌برد. این واکنش خودتخریبی هم در مردان بیشتر از زنان مشاهده شده است. محققان در این پژوهس مولکول‌های موسوم به آنتی‌بادی‌های خودکار که با سیستم ایمنی بدن ترکیب شده و آن را خنثی می‌کنند ردیابی کردند. این مولکول‌ها، دسته‌ای از مولکول‌ها به نام اینترفرون نوع 1 a را غیرفعال می‌کردند و منجر به افزایش تعداد ویروس در بدن می‌شدند. 95 نفر از 101فردی که مولکول‌های آنتی‌بادی خودکار در آنها ردیابی شد، مرد بودند. به گفته محققان مؤسسه کارولینسکای سوئد به دلایلی ناشناخته، احتمال ایجاد این مولکول‌ها در مردان بیشتر از زنان است. کمبود سلول‌های T در کنار آنتی‌بادی‌های خنثی‌کننده به معنی یورش شدیدتر بیماری به بدن است و همین موضوع می‌تواند بار ویروسی در بدن مردان را افزایش دهد. فراتر از این اختلافات بیولوژیکی، نادیده‌گرفتن دیگر جنبه‌های جنسیتی، مانند هنجارهای اجتماعی و الگوهای رفتاری ساده‌انگارانه خواهد بود. به‌طور کلی مردان کمتر از زنان نگران ابتلا به کووید-19هستند و براساس نظرسنجی دانشگاه کمبریج، زنان رویکردی محتاطانه‌تر نسبت به این بیماری دارند و بیشتر از مردان توصیه‌های متخصصان در زمینه استفاده از ماسک و رعایت فاصله اجتماعی را رعایت می‌کنند. به گفته سارا هاوکز، محقق کالج لندن، این الگوی رفتاری قدمتی دست‌کم چند‌صد ساله دارد و در سال 1662میلادی پل گرانت، یکی از نخستین افرادی که در حوزه اپیدمیولوژی فعالیت داشت در پژوهش‌هایش به تأثیر بیولوژی و الگوهای رفتاری در تفاوت در حوزه سلامت مردان و زنان اشاره کرده بود. هاوکز می‌گوید که یکی از نکات مثبت همه‌گیری کرونا همین موضوع است؛ درک ناگهانی تأثیر عوامل اجتماعی جنسیتی و بیولوژیکی بر طول عمر افراد، تجربه آنها از بیماری و میزان خطر ابتلا. اکنون این بحث به موضوعی واقعی‌تر و ملموس‌تر تبدیل شده است.
در همینه زمینه :
