... از بهارش پیداست

سیدمحمد فخار| خبرنگار:

سال 97 اگرچه آغازی برای زندگی بهتر در تهران محسوب می‌شود اما هوای آن در مقایسه با سال‌های گذشته مطلوب نخواهد بود. در نوروز 97 هوای پایتخت 5بار از شرایط استاندارد خارج شد و آسمان شهر، در تصرف آلاینده‌های جوی و به‌ویژه ذرات معلق کمتر از 5/2میکرون بود. جنس ذرات معلق تهران البته شامل ترکیبات اولیه و ثانویه‌ای است که در اتمسفر شهری تشکیل می‌شوند اما منبع تولید آن در 6‌ماه نخست سال، بیشتر کانون‌های گردوغبار و در 6‌ماه دوم سال وسایل نقلیه هستند. در چنین شرایطی وجود برخی شواهد نشان می‌دهد که هوای امسال، آلوده‌تر از سال‌های گذشته خواهد بود. سامانه‌های پیش‌بینی آلودگی هوای تهران که طی 2سال اخیر فعالیت خود را آغاز کرده‌اند، می‌توانند کیفیت هوای شهر را تا 2روز بعد پیش‌بینی کنند و در این مسیر از ابرکامپیوترها و فرمول‌های مهندسی عریض و طویل بهره می‌گیرند اما برای پیش‌بینی یک سال، گاه یک مقایسه ساده کفایت می‌کند. مطالعه این گزارش به شما اثبات خواهد کرد که چرا این مدعا واقعی است و کدام شواهد آن را تضمین می‌کنند.

کاهش روزهای پاک نوروزی

نوروز امسال بی‌کیفیت‌ترین نوروز دهه اخیر از نظر کیفیت هوا بود و رکوردی منحصر به‌فرد را برای خود ثبت کرد. طی 13روز نوروز، هوا 5بار از حد استاندارد خارج شد و تنها یک روز پاک و 7روز سالم بود؛ این درحالی است که پیش از این نوروز هر سال، بیشترین تجمع روزهای پاک سال را به‌خود اختصاص می‌داد و با آلوده‌شدن آن، تعداد روزهای پاک کل سال تحت‌تأثیر قرار می‌گرفت؛ به‌قول معروف سالی که نکوست از بهارش پیداست. 

تقویت منابع ریزگرد داخلی و خارجی

بحران کم‌آبی که طی دهه اخیر خاورمیانه را تهدید می‌کند، علتی مهم برای کاهش کیفیت هوای تهران، دست‌کم در 6‌ماه نخست 97 است. آسمان تهران روزهای متعددی از بهار و تابستان هر سال را با ریزگردهای داخلی و خارجی دست و پنجه نرم می‌کند و طی این دوره، روند حضور گرد و غبار همواره افزایش داشته است. تقویت همین جریان و وزش باد موجب شد نوروز 97 آلوده‌ترین نوروز 10سال اخیر باشد. 

افزایش تولید خودرو

خودروها عامل 80درصد آلودگی هوای پایتخت هستند و در بیشتر موارد، فرقی میان نو و کهنه آنها وجود ندارد. وسایل نقلیه براساس قانونی که همواره از خودروساز حمایت می‌کند، در بهترین موارد تا یک‌سال گارانتی هستند و طی همین دوره نیز تجهیزات کنترل آلودگی هوای آنها شامل گارانتی نمی‌شود. از یک سو کیفیت نازل تولید آنها موجب می‌شود که با طی کمترین مسافت، مولد ذرات و گازهای آلاینده شوند. از سوی دیگر تا 4سال هیچ‌نوع معاینه فنی‌ای برای آنها صورت نمی‌گیرد و 4سال آزادانه هوا را آلوده می‌کنند. میلیون‌ها موتورسیکلت کاربراتوری و صدهاهزار وسیله نقلیه دیزلی نیز به‌علت نبود نظارت، معاینه فنی نمی‌شوند تا آلودگی هوا تضمین شود. در چنین شرایطی در سال 96 حدود 6/1میلیون وسیله نقلیه توسط خطوط داخلی تولید شد و هر سال نیز بر میزان این تولیدات بی‌کیفیت افزوده و به تبع آن، آلودگی هوا بیشتر می‌شود. 

سوخت آلوده یا پاک؟

از ابتدای روی کار آمدن دولت یازدهم، توجه به کیفیت سوخت، جای خود را به شعار بی‌پشتوانه تولید بنزین یورو4 داخلی داد؛ بدین‌ترتیب، بنزین یورو4 برای شهرهای بزرگ کشور وارد شد تا بزرگ‌ترین عامل آلودگی هوای شهرهای کشور کمرنگ‌تر از قبل شود. در عین حال برای احتراق بهتر یک خودرو یا وسیله دیزلی نیاز به تزریق گوگرد به بنزین و گازوییل است و همین تزریق موجب می‌شود که هر از چندگاهی سوخت وسایل نقلیه شهری آلوده شود. شواهدی از این مدعا طی ماه‌های متناوب سال 96 دیده شد و در سال‌جاری نیز وقوع این پدیده نامبارک، هیچ بعید نیست. 

افزایش روزهای آلوده 

پدیده گرد و غبار و سامانه آلوده ناشی از آن در پایتخت که پدیده غالب نوروز ۹۷ در تهران بود، اثر مستقیمی بر افزایش غلظت آلاینده‌های شهر در روزهای تعطیل دارد. علاوه بر گرد‌وغبار، حجم ترافیک معابر سطح شهر تهران نیز در 2هفته نخست سال جدید بیش از حد انتظار بود که همین امر منجر به بالا رفتن شاخص آلایندگی هوای تهران در روزهای نخست تعطیلات نوروز شد و به همین دلیل در نخستین روزهای امسال شاهد افزایش آلودگی هوا و تعداد روزهای ناسالم شهر تهران بودیم که نسبت به سال‌های گذشته چشمگیر بود؛ بدین‌ترتیب احتمالا طی امسال شاهد افزایش روزهای آلوده و ناسالم هوای شهر تهران در مقایسه با سال گذشته خواهیم بود. این در شرایطی است که هوای پایتخت در ۱۵روز از سال به‌طور معمول پاک است و بیشتر این روزهای پاک نیز مربوط به فروردین‌ ماه است که متأسفانه نوروز امسال هوا این‌طور نبود و راهکار اصلی مقابله با این پدیده 6‌ماه نخست، مدیریت منابع آبی کشور و مقابله با ریزگردهاست.