چهره اول
ید بیضاء در فقه و اصول
میراث آیت‌الله سیدمحمد محقق‌داماد
سیدمحمد حسین محمدی
آن‌قدر در فقه و اصول خبره بود که نام خانوادگی‌اش را محقق گذاشتند. داماد رئیس و مؤسسه حوزه علمیه قم هم بود و به همین‌خاطر به او لقب «محقق داماد» دادند. آیت‌الله سیدمحمد محقق‌داماد سالهای ابتدایی تحصیلات علوم دینی را در یزد پشت سر گذاشت اما برای تکمیل دوره تحصیلش به قم مهاجرت کرد. سالهای ابتدایی حضور او در قم، سالهای بهره‌بردن از محضر آیت‌الله شیخ عبدالکریم حائری (مؤسس حوزه علمیه قم)، آیت‌الله سیدمحمدتقی خوانساری و آیت‌الله حجت کوه‌کمره‌ای بود.
سید محمد محقق‌داماد همچون پدر همسرش، شیخ عبدالکریم حائری ورود چندانی به عرصه سیاست نداشت. او سعی می‌کرد تا جای ممکن از منازعات سیاسی و حتی اختلافات داخلی حوزه کناره‌گیری کند. فعالیت سیاسی او را می‌توان منحصر به اعتراض به لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی دانست.
محقق‌داماد تمام‌وقت خود را صرف مباحث علمی می‌کرد؛ از هم‌درس‌ها و هم‌مباحثه‌ای‌های آیت‌الله سیداحمد زنجانی و امام خمینی (ره) بود و بسیاری از چهره‌های شاخص علمی دوره‌های بعدی حوزه، از شاگردان او بودند. بزرگانی همچون شهید بهشتی، مرتضی مطهری، آیت‌الله جوادی‌آملی، آیت‌الله شبیری زنجانی، امام موسی صدر، آیت‌الله مکارم‌شیرازی تنها بخش کوچکی شاگردان او را تشکیل می‌دادند. آیت‌الله جوادی آملی درباره استادش چنین گزارش می‌کند: «درآغاز ورود به حوزه علمیه قم به دروس خارج فقه اساتید و علما سر زدیم و از میان درس‌های فقه، تنها درس خارج فقه مرحوم استاد آیت‌الله حاج سیدمحمد محقق‌داماد، (رضوان‌الله‌تعالی‌علیه) را از همه آن دروس، قوی‌تر و عمیق‌تر و مطلوب‌نظرتر دیدیم؛ زیرا ایشان فراغت خوبی داشتند و برای دروس، تتبع کافی و مطالعه لازم را به عمل می‌آوردند. لذا محضر ایشان را حدود 12 الی 13 سال درک کردیم و استفاده نمودیم». شهید مطهری نیز درباره استادش گفته بود: «ایشان در فقه و اصول ید بیضاء دارد».
سیدمحمد محقق‌داماد سرانجام در سوم اسفند1347 از دنیا رفت اما میراث علمی و عملی او توسط فرزندانش سیدمصطفی و سیدعلی و همچنین شاگردان نامدارش تا به امروز ادامه دارد.
