پرتاب چکش را از همسایه یاد گرفتم

بهنام سلطانی

ورزش ایران همیشه به درخشش تک‌ستاره‌ها در میدان‌های مهم بین‌المللی به‌خصوص بازی‌های المپیک تکیه کرده و ظهور ورزشکاران نخبه مایه امیدواری است. در عالم ورزش هم ستاره‌ها را با رکوردهای‌شان می‌شناسند اما کمتر ورزشکاری را می‌توان سراغ داشت که در نوجوانی صاحب رکوردهای دست‌نیافتنی شود و چشم‌ها را خیره کند. زهرا عرب رستمی یکی از همین ورزشکاران است که در 17سالگی همه رکوردهای پرتاب چکش زنان را تصاحب کرده و نشانه‌های ظهور یک ستاره جدید در آسمان ورزش ایران را بروز داده است. موضوع وقتی عجیب‌تر می‌شود که بدانیم او در بازه زمانی دو ساله و با کمترین امکانات این رکوردها را ثبت کرده و با همین پرتاب‌ها می‌تواند در مسابقات جوانان جهان هم مدال بگیرد. زهرا عرب رستمی را از حالا می‌توان پدیده نوظهور ورزش ایران دانست؛ ورزشکاری که با اندکی توجه می‌تواند پرچمدار ورزش زنان در چند سال آینده باشد. با او در مجموعه آفتاب انقلاب، جایی که همه رکوردهایش را به ثبت رساند درباره روند شگفت‌انگیز بدل شدنش به یک ورزشکار نخبه و آینده‌ای که برای خودش ترسیم کرده گفت‌وگو کرده‌ایم.

  ورامین به لحاظ سرانه ورزشی یکی از فقیرترین شهرهای استان تهران است. چطور می‌شود که یک دختر 17ساله از دل محرومیت به پدیده ورزش ایران بدل شود و از همه رکوردها عبور کند؟
این اتفاق به آسانی رخ نداده است. من تا 14سالگی به والیبال علاقه داشتم و به‌طور کاملا اتفاقی با ورزش پرتاب چکش آشنا شدم. 3سال قبل ما با ریحانه آرانی، قهرمان پرتاب چکش همسایه بودیم. وقتی در مسابقات آسیایی نوجوانان مدال برنز گرفت ما را به جشن و مهمانی‌ای که در تالار گرفته بود دعوت کرد و آنجا بود که فیلم مسابقاتش را دیدم و با مربی‌اش آشنا شدم. همانجا نخستین تست را دادم و مربی به من گفت استعداد فوق‌العاده‌ای داری. من هم که علاقه خاصی به ورزش‌های نسبتا خشن و مردانه داشتم از فردای آن روزسخت تمرین کردم. یک سال تا مسابقات آسیایی نوجوانان فرصت باقی مانده بود و تصمیم گرفتم خودم را برای آن مسابقات آماده کنم. روال تمرین اینگونه بودم که هر‌ماه یک نوع چرخش را یاد می‌گرفتم و یک رکورد جدید ثبت می‌کردم. آنقدر سخت تمرین کردم که چند‌ماه بعد در مسابقات استعدادیابی قهرمان شدم و مرا به اردوی تیم ملی نوجوانان دعوت کردند. در اردوی تیم ملی پرتاب‌های خوبی داشتم و چندین بار رکورد پرتاب چکش ایران را شکستم. آن موقع رکورد ایران 55متر و 46سانتی‌متر بود که به ریحانه آرانی تعلق داشت و من بیش از 57متر پرتاب کردم. وقتی به مسابقات آسیایی رفتم رکوردم بالای 60متر بود و می‌توانستم مدال بگیرم اما در روز مسابقه باران شدیدی بارید و من با اختلاف یک متر چهارم شدم. من تا قبل از حضور در مسابقات آسیایی که در مجموعه آفتاب انقلاب برگزار شد، پیست دوومیدانی ندیده بودم. روز مسابقه با کفش فوتبال وارد پیست شدم و تا یک هفته قبل از مسابقات آسیایی کفش پرتاب نداشتم درحالی‌که همه رقبا بیش از 5سال سابقه داشتند و بارها در مسابقات داخلی و خارجی به میدان رفته بودند.
  در ورامین هیچ باشگاهی در دوومیدانی فعالیت نمی‌کند و امکانات هم به‌شدت محدود است. تا قبل از مسابقات آسیایی کجا تمرین می‌کردید؟
آن موقع در باغ‌های اطراف ورامین تمرین می‌کردم اما بعد از مسابقات آسیایی این مجال را پیدا کردم که در مسابقات باشگاهی خودم را نشان بدهم. مسابقات لیگ دوومیدانی هر سال در بهار و تابستان برگزار می‌شود و از آنجا که رکورد خوبی داشتم خیلی از باشگاه‌ها سراغم آمدند و پیشنهاد دادند. وزن چکش در مسابقات نوجوان 3 کیلوگرم و در رده بزرگسالان 4 کیلوگرم است. وقتی وارد مسابقات لیگ شدم سابقه پرتاب با چکش 4کیلوگرمی را نداشتم اما رکوردهای خوبی از خودم به‌جا گذاشتم. در 2 مرحله اول لیگ مقام دوم را کسب کردم و در مرحله آخر، قهرمان مسابقات بزرگسالان شدم. امسال هم با تیم پلیمر خلیج‌فارس در لیگ دوومیدانی مسابقه دادم که در مرحله اول رکورد باشگاهی و در مرحله آخر که یک‌ماه قبل برگزار شد رکورد جوانان و بزرگسالان را شکستم و الان با اینکه در رده نوجوانان مسابقه می‌دهم رکورد پرتاب چکش جوانان و بزرگسالان را هم در اختیار دارم.
  باشگاه‌های مختلفی در ورامین فعالیت می‌کنند که امکانات بهتری هم دارند. چرا از بین همه رشته ورزشی پرتاب چکش که خیلی هم بین دختران عرف نیست را انتخاب کردید؟
خب من در یک خانواده غیرورزشی بزرگ شدم و کسی نبود که مرا به سمت یک ورزش خاص سوق بدهد. مادرم اصلا دوست نداشت در پرتاب چکش فعالیت کنم و می‌گفت این ورزش مردانه است اما خودم حس خوبی داشتم و هر بار که ریحانه آرانی مسابقات می‌داد خودم را در محل مسابقه می‌دیدم. وقتی شروع به رکوردزنی کردم متوجه شدم در پرتاب چکش استعداد دارم و راهم را درست انتخاب کرده‌ام. اگر زمان به عقب برگردد بازهم پرتاب چکش را انتخاب می‌کنم و به مسیری که در زندگی ورزشی‌ام انتخاب کرده‌ام ایمان دارم. حالا می‌توانم بگویم این چکش بهترین رفیق و همدم من است و با آن حس خوبی دارم. وقتی چکش را در دست می‌گیرم و آماده پرتاب می‌شوم، یکی از ناب‌ترین لحظات زندگی من است و این حس خوب به‌خودم برمی‌گردد.
  در مسابقات جایزه بزرگ که نقطه عطفی در زندگی ورزشی شماست همه رکوردها را تصاحب کردید. از قبل برای رکوردشکنی آمادگی داشتید یا این رکوردها به‌طور اتفاقی ثبت شد؟
مسابقات جایزه بزرگ بعد از حدود یک سال که مسابقات داخلی به‌دلیل شیوع کرونا تعطیل بود در مجموعه آفتاب انقلاب برگزار شد. آن موقع رکورد ایران 55متر و 46سانتی‌متر بود که به ریحانه آرانی تعلق داشت و من بعد از شکستن رکورد نوجوانان در مسابقات آسیایی، رکورد بزرگسالان او را هم در مسابقات جایزه بزرگ شکستم و 55متر و 69سانتی‌متر پرتاب کردم. قبل از شروع مسابقه کسی به من انگیزه نمی‌داد چون خیلی‌ها باور نداشتند که من بعد از یک سال تمرین رکورد ایران را بزنم اما با کمک خدا به نخستین پرتابگری تبدیل شدم که در ایران چنین رکوردی را ثبت کرده است. همه کسانی که آن روز در مجموعه آفتاب انقلاب حضور داشتند و خوشحالی بی‌حد و حصرم بعد از رکوردشکنی را می‌دیدند به این باور رسیدند که یک استعداد تازه در دوومیدانی کشف شده که آینده روشنی دارد.
  حالا حتما پرتابگر باتجربه‌تری شدید. تجربه حضور و رکوردشکنی در مسابقات چقدر به یک پرتابگر کمک می‌کند؟
آنقدر باتجربه شده‌ام که به مسائل حاشیه‌ای توجه نکنم. تا سال قبل، حریفان اصلی و مربیان آنها قبل از هر پرتاب سر و صدا می‌کردند تا تمرکزم را بر هم بزنند و گاهی اوقات تحت‌تأثیر این اتفاقات رکوردهایم افت می‌کرد اما حالا این سنگ‌اندازی‌ها به من انگیزه می‌دهد و کمک می‌کند تا بهتر پرتاب کنم. در مسابقات جایزه بزرگ هم چنین فضایی حاکم بود و من بدون توجه به این مسائل و درحالی‌که رقیب در پرتاب آخرش، یک سانتی‌متر از من بیشتر پرتاب کرده بود، آخرین پرتاب را انجام دادم و با همان پرتاب رکورددار جوانان و بزرگسالان شدم. رویه‌ای که من در ورزش پیش گرفته‌ام با برخی رقبا که به رفتارهای ناجوانمردانه متوسل می‌شوند مثل دو جاده کاملا متفاوت است. ایده‌ام در زندگی ورزشی و غیرورزشی این است که مثل جهان پهلوان تختی رفتار کنم و میدان ورزش را جایی برای دوستی و مهرورزی می‌دانم.
  اینکه ورزشکاری در 17سالگی در همه رده‌های سنی رکورددار شود خودش یک رکورد است. از چه زمانی به شکستن این رکوردها فکر می‌کردید؟
می‌توانم بگویم از روزی که رشته پرتاب چکش را انتخاب کردم دغدغه رکوردشکنی داشتم. 3‌ماه قبل از مسابقات جایزه بزرگ هم با رئیس فدراسیون دوومیدانی جلسه داشتم و همانجا گفتم در این مسابقات رکورددار هر سه رده سنی خواهم شد. حتی در مصاحبه‌ها این حرف را تکرار می‌کردم و این صحبت‌ها در آرشیو رسانه‌ها موجود است. شب و روز به رکورد جدید فکر می‌کردم اما روز مسابقه فضا کاملا متفاوت است. 3پرتاب اول من با خطا همراه شد و همه تصور می‌کردند جزو
8 نفر نهایی نخواهم بود اما در پرتاب آخر همه رکوردها را جا‌به‌جا کردم. ‌جز خودم کسی باور نمی‌کرد که در 17سالگی صاحب رکورد پرتاب چکش در همه رده‌های سنی شوم. من برای این رکورد‌ها خیلی زحمت کشیدم. روزی 6ساعت تمرین می‌کردم. صبح پرتاب می‌کردم و بعدازظهر تمرین بدنسازی داشتم. کمتر ورزشکاری را می‌توان سراغ داشت که در 17سالگی در این سطح تمرین کند و کم نیاورد.
  بابت رکوردشکنی چقدر پاداش گرفتید؟
از طرف فدراسیون دوومیدانی یک عدد سکه بهار آزادی پاداش گرفتم.
  الان با نفر دوم چند متر فاصله دارید؟
اوایل مهر‌ماه امسال و در مرحله اول لیگ دوومیدانی، رکورد ریحانه آرانی را که 53متر و 88سانتی‌متر بود شکستم و بالای 55متر پرتاب کردم اما در مرحله دوم ریحانه آرانی رکورد من را شکست و 57متر و 17سانتی‌متر پرتاب کرد. در مرحله آخر لیگ باز هم رکوردم را پس گرفتم چون اعتقاد دارم این رکورد برای من است و به هیچ پرتابگر دیگری تعلق ندارد. در یک بازه زمانی یک‌ماهه سه بار رکورد پرتاب چکش را شکستم و این یکی از بهترین اتفاقات زندگی ورزشی من است.
  چند وقت طول کشید تا رکورد را پس بگیرید؟
یک هفته بعد 57متر و 33سانتی‌متر پرتاب کردم و الان این رکورد مال من است.
  در دوومیدانی خودتان را جوان‌ترین رکورددار می‌دانید یا ورزشکاران دیگری بوده‌اند که در 17سالگی از رکوردهای بزرگسالان عبور کنند؟
ریحانه آرانی هم در همین سن و سال رکورددار پرتاب چکش شد و در مسابقات آسیایی جوانان و نوجوانان، 2 مدال برنز گرفت. مسئله مهم برای من این است که با رکورد آخری که ثبت کردم در رده‌بندی جهانی تا نفر دوازدهم بالا آمدم و تلاش می‌کنم در مسابقات جوانان جهان که مرداد‌ماه سال آینده برگزار می‌شود مدال بگیرم.
  داشتن رقیبی مثل ریحانه آرانی هم یک نعمت است. رقابت با او چقدر در ثبت این رکوردها تأثیر داشته؟
به هر حال رقابت، یک بازی برد-برد است. رقیب من هم در این رقابت رکوردهایش را ارتقا داد اما نکته این است که از این به بعد به رقابت با رقبای خارجی فکر می‌کنم و آنها را حریفان اصلی خودم می‌دانم. از این به بعد باید رکوردم را با 11نفری که در رده‌بندی جهانی جوانان از من بالاتر قرار دارند بسنجم و تلاش کنم که خودم را به آنها برسانم.
  با رکورد نفر اول رده‌بندی جهانی چند متر فاصله دارید؟
نفر اول رده‌بندی جوانان 62متر پرتاب کرده و رکورد من به 60متر نزدیک شده است. به‌نظرم اگر همین روند را ادامه بدهم می‌توانم جزو سه نفر اول باشم و در مسابقات قهرمانی جوانان جهان مدال بگیرم.
  اگر بیش از 60متر پرتاب کنید به رکورد ورودی المپیک هم نزدیک می‌شوید. فکر می‌کنید در 17سالگی برای کسب سهمیه المپیک شانس دارید؟
رکورد ورودی المپیک 72متر و 50سانتی‌متر است. فکر می‌کنم اگر امکانات لازم برایم مهیا شود و به اردوی خارج از کشور بروم طی چند‌ماه آینده به این رکورد نزدیک شوم.
  حامیان مالی معمولا از ستاره‌های ورزش حمایت می‌کنند. بعد از ثبت رکوردهای جدید در پرتاب چکش مورد حمایت اسپانسرها قرار گرفته‌اید یا همچنان با همان امکانات محدود تمرین می‌کنید؟
سال قبل که در لیگ دوومیدانی مسابقه دادم، مبلغ قراردادها بسیار ناچیز بود و هیچ پاداشی به من تعلق نمی‌گرفت اما امسال و بعد از پیوستنم به تیم پلیمر خلیج‌فارس اوضاع بهتر شده و بابت ثبت رکوردهای جدید از فدراسیون هم پاداش می‌گیرم. درآمدم در مقایسه با سال قبل تقریبا سه یا چهار برابر شده اما در دوومیدانی و پرتاب چکش نگاه بلندمدت دارم.
  رسانه‌های خارجی با وسواس زیادی عملکرد زنان ورزشکار ایران را دنبال می‌کنند. بعد از ثبت رکورد پرتاب چکش بزرگسالان از رسانه‌های بین‌المللی خبری نشد؟
رسانه‌های خارجی فعلا تماسی با من نداشته‌اند اما تردید ندارم که با درخشش در مسابقات جهانی سال آینده و درصورت کسب مدال در این مسابقات در کانون توجه رسانه‌های بین‌المللی قرار خواهم گرفت و احتمالا پیشنهادهایی هم می‌دهند.
  برای پیشنهادهای احتمالی چه پاسخی دارید؟
برای هیچ کشوری جز ایران مسابقه نمی‌دهم اما شانس رقابت در لیگ‌های اروپایی را از دست نخواهم داد. فکر می‌کنم مسابقه دادن در لیگ‌های دوومیدانی اروپا برای همه ورزشکارها یک فرصت برای ثبت رکوردهای جدید است. آرزوی من این است که یک روز در لیگ دوومیدانی لهستان به میدان بروم و با بزرگان پرتاب چکش جهان رقابت کنم. لهستان پرتابگرانی دارد که همیشه مدال‌های جهانی و المپیک را درو می‌کنند و از رقابت با آنها استقبال می‌کنم.
  کدام ورزشکار را برای خودتان الگو قرار داده‌اید؟
الگوی من خانم آنتیا، پرتابگر سرشناس لهستانی و قهرمان المپیک 2016 است. او نخستین زن در تاریخ است که در رشته پرتاب چکش توانسته چکش را بالای 80متر پرتاب کند. رکورد آنیتا در المپیک ریو 82متر و 29سانتی‌متر بود و فکر می‌کنم اگر در لیگ‌های اروپا تمرین کنم یک روز از این رکورد عبور خواهم کرد.
  در ابتدای راه ورزش قهرمانی همه رکوردهای پرتاب چکش را در اختیار دارید. فکر می‌کنید در انتهای راه و هنگام خداحافظی با این ورزش در چه جایگاهی قرار خواهید داشت؟
هدف من درخشش در مسابقات المپیک 2024 است. اگر اتفاق خاصی رخ ندهد قهرمان المپیک می‌شوم. فکر می‌کنم کسی که طی 2سال همه رکوردهای پرتاب چکش را جا‌به‌جا کرده می‌تواند تا 4سال دیگر از رکورد جهان و المپیک هم عبور کند. کسب مدال طلای المپیک برای خیلی‌ها آرزو است اما من یک روز به دستش می‌آورم. کاری نیست که بخواهم و نتوانم آن را انجام بدهم. نام مرا به‌خاطر بسپارید. من یک روز با مدال طلای المپیک به کشورم برمی‌گردم. دوست دارم وقتی دوران قهرمانی‌ام به پایان رسید بگویند زهرا عرب رستمی بهترین ورزشکار تاریخ ورزش زنان در ایران بود.

چکش به تعداد کافی وجود ندارد
دوومیدانی در مقایسه با ورزش‌های پرطرفدار، کمتر مورد توجه عموم و رسانه‌ها قرار می‌گیرد و حامیان مالی هم اقبال چندانی به این ورزش نشان نمی‌دهند. طبیعی است که در چنین شرایطی امکانات سخت‌افزاری برای ورزشکاران مهیا نیست و امثال زهرا عرب رستمی باید مسیر پر پیچ و خمی را برای رسیدن به مدارج بالای ورزش طی کنند. او تمرین در بیغوله‌ها و محله‌های پرخطر ورامین را یکی از مشکلات اصلی می‌داند؛« ما در ورامین پیست دوومیدانی نداریم و برای تمرین به پارک دانشسرا می‌رویم. پشت این پارک محوطه‌ای وجود دارد که برای تمرین پرتاب چکش مناسب است اما هر بار که به آنجا می‌رویم عده‌ای از اراذل و اوباش محلی برایمان مزاحمت ایجاد می‌کنند و گاهی اوقات برای حفظ جانمان از دست آنها فرار می‌کنیم. چندین بار هم پلیس به دادمان رسیده است. یک‌بار به یکی از هم تمرینی‌هایم حمله کردند و با چاقو به کتفش آسیب زدند. الان برای تمرین به روستای کلاته در چند کیلومتری ورامین می‌رویم و سرویس رفت و برگشت هم نداریم». زهرا عرب رستمی یکی از استعداد بالقوه ورزش ایران است و با اندکی توجه می‌تواند یک دهه در میادین آسیایی و جهانی و حتی در المپیک مدال بگیرد اما می‌گوید بعد از رکوردشکنی‌های متوالی در پرتاب چکش فقط یک جفت کفش ورزشی به داشته‌های قبلی‌اش اضافه شده است؛«امکانات تمرینی در ورامین به‌شدت محدود است. مثلا چکش به تعداد کافی وجود ندارد و بیشتر چکش‌ها به‌دلیل سائیدگی با زمین وزن استانداردشان را از دست داده‌اند. مثلا وزن چکش‌های 4کیلویی به 3کیلو و 800گرم رسیده و من با همین چکش‌ها رکورددار کشور شدم. حتی برای اندازه‌گیری پرتاب‌ها متر نداریم و به جای دستکش از داروخانه باند استریل می‌خرم و دور دستم می‌بندم تا بتوانم تمرین کنم. من تا وقتی در اوج جوانی هستم امکانات می‌خواهم وگرنه 30سالگی من به درد ورزش ایران نمی‌خورد».

برای المپیک2024 آماده می‌شوم
کسی از پدیده دوومیدانی انتظار ندارد به سهمیه المپیک توکیو نزدیک شود و موفقیت او در مسابقات قهرمانی جوانان جهان که سال آینده برگزار می‌شود همه را راضی خواهد کرد. زهرا عرب‌رستمی می‌گوید مدال گرفتن در مسابقات جهانی، سکوی پرتابش به المپیک2024 خواهد بود؛«ما تا المپیک توکیو چند‌ماه بیشتر فرصت نداریم و رکوردم حدود 60متر است که با رکورد ورودی المپیک 12متر فاصله دارد. این فاصله را تا سال آینده می‌توانم جبران کنم اما هنوز امکاناتی که برای کسب سهمیه المپیک نیاز دارم برایم مهیا نشده و باشگاه پلیمر خلیج‌فارس به تازگی یک جفت کفش ورزشی برایم تهیه کرده است. از آنجا که مسابقات انتخابی المپیک از آذرماه شروع می‌شود و هنوز تجربه حضور در اردوی خارج از کشور را ندارم بهتر است تمرکزم را روی مسابقات قهرمانی جوانان جهان بگذارم. سال آینده در مسابقات آسیایی و مسابقات کشورهای اسلامی که در ترکیه برگزار خواهد شد شرکت می‌کنم اما ارزش و اعتبار مسابقات جهانی چیز دیگری است و درخشش هر پرتابگری در این مسابقات پیش مقدمه حضورش در المپیک بعدی
خواهد بود».