نفت‌زدایی از تجارت ایران و چین

آمارها از افت جدی ارزش تجارت خارجی ایران در ماه‌های اخیر به‌واسطه کاهش صادرات غیرنفتی حکایت دارد؛ اما بررسی‌ها نشان می‌دهد حتی در این مسئله نیز پای نفت در میان است و بخش عمده کاهش ارزش صادرات ناشی از حذف مشتقات و کالاهای پایه نفتی از سبد تجاری کشور بوده است. به‌گزارش همشهری، بررسی جنس کالاهای تجاری در این دوره نشان می‌دهد عامل مؤثر در افت ارزش تجارت کشور، کاهش فروش بخشی از صادرات مشتق از نفت است که در فصل27 کتاب مقررات صادرات و واردات تحت عنوان «سوخت‌های معدنی، روغن‌های معدنی و محصولات حاصل از تقطیر آنها، مواد قیری و موم‌های معدنی» قرار گرفته‌اند. در حقیقت، در جریان افت ارزش تجارت خارجی ایران در ماه‌های اخیر، به‌ناچار بوی نفت از صادرات کالایی ایران زدوده شده و بیش‌ازپیش به‌عنوان صادرات «غیرنفتی» نزدیک شده است.

نفت‌زدایی از صادرات غیرنفتی
بررسی وضعیت تجارت کالایی ایران با چین به‌عنوان بزرگ‌ترین شریک تجاری نشان می‌دهد در 8‌ماه سال‌جاری میلادی، مجموع تجارت کالایی دو کشور اعم از واردات و صادرات 40.6درصد نسبت به‌مدت مشابه در سال2019 کاهش پیدا کرده که بخش عمده آن ناشی از افت صادرات ایران به این کشور بوده است. براساس آمارها در این دوره زمانی واردات ایران از چین با 6.6درصد کاهش به 5میلیارد‌ و954میلیون دلار رسیده درحالی‌که همزمان، ارزش صادرات کالایی ایران به این کشور با سقوط 61.9درصدی از بالای 10میلیارد دلار به 3میلیارد و857میلیون دلار رسیده است. البته، با تفکیک اقلام صادراتی ایران به چین، صورت‌مسئله تغییر می‌کند و مقصر اصلی افت صادرات مشخص می‌شود. بررسی‌هایی که اتاق تهران براساس آمارهای گمرک در مورد تجارت ایران و چین انجام داده نشان می‌دهد: در 8ماهه سال2020، کاهش صادرات کالاهای مشمول فصل27 کتاب مقررات صادرات و واردات، یعنی «سوخت‌های معدنی، روغن‌های معدنی و محصولات حاصل از تقطیر آنها؛ مواد قیری و موم‌های معدنی» نسبت به‌مدت مشابه سال قبل 87.5درصد کاهش پیدا کرده و از 6میلیارد و179میلیون دلار به 770میلیون دلار رسیده و منجر به سقوط ارزش صادرات ایران به چین شده است. درحالی‌که در این دوره زمانی 8ماهه، مجموع صادرات غیرنفتی ایران (غیر از اقلام فصل27) از 3میلیارد و957میلیون دلار در 8ماهه2019 به 3میلیارد و87میلیون دلار در 8ماهه امسال رسیده است.

حذف نفت و ریزش درآمدهای صادراتی
تازه‌ترین آمارها نشان می‌دهد در 6ماهه امسال، ارزش تجارت خارجی ایران به 30میلیارد و 349میلیون دلار رسیده که ۱۳میلیارد و۵۶۶ میلیون دلار آن به صادرات و ۱۶میلیارد و۷۸۳میلیون دلار از آن به واردات اختصاص داشته است. به‌عبارت‌دیگر تراز تجاری 6ماهه ایران به 3میلیارد و217میلیون دلار رسیده که رقم کم‌سابقه‌ای است و بخش عمده آن ناشی از کاهش 35.2درصد صادرات، به‌ویژه مشتقات نفتی باشد.
درحقیقت، سهم صادرات مشتقات نفت (اقلام فصل27 مقررات صادرات و واردات) از صادرات غیرنفتی ایران به‌جز تجارت با چین، در تجارت با سایر شرکا نیز بالاست و همین مسئله باعث شده با کاهش صادرات این اقلام، میانگین ارزش تجارت خارجی کشور با افت جدی مواجه شود. به‌عنوان نمونه، بررسی جنس تجارت غیرنفتی ایران با کشور ترکیه نیز نشان می‌دهد بخش عمده صادرات ایران به این کشور مشمول اقلام فصل27 بوده و اینک با کاهش این صادرات، ارزش کل تجارت دوجانبه تحت‌تأثیر قرار گرفته است. براساس آمارها، در 8ماهه2020 میلادی، تجارت ایران و ترکیه 63.7درصد نسبت به دوره مشابه سال قبل کاهش پیدا کرده که نتیجه افت 35.2درصدی واردات و سقوط 79درصدی صادرات بوده است؛ اما تفکیک اقلام صادراتی ایران به ترکیه نشان می‌دهد در این دوره زمانی صادرات نفتی(فصل27) با کاهش 98.6درصدی از 2میلیارد و104میلیون دلار به 28میلیون دلار رسیده و دلیل اصلی سقوط ارزش صادرات کشورمان با این کشور بوده است.