یارکشی‌حزب «بله قربان» علیه حزب «چشم قربان»

 محمدناصر احدی    

محمدرضا پهلوی، در سال‌های پس از کودتای 28مرداد 1332که دوباره قدرت گرفت، تمایل داشت نمایشی از دمکراسی را در قالب نظام دو حزبی به اجرا بگذارد. نقش اصلی این نمایش، حزب ایران نوین بود که حسنعلی منصور آن را بنیاد گذاشت و پس از ترور وی، امیرعباس هویدا، دبیرکل این حزب شد. این حزب در 24آذر 1342تأسیس شد و اکثر نمایندگان مجلس عضو آن بودند. در سمت مقابل، حزب مردم قرار داشت که امیراسدالله علم در 26اردیبهشت1336 آن را تأسیس کرد و پس از کناره‌گیری وی از دبیرکلی حزب، پروفسور یحیی عدل تا سال1350 این سمت را برعهده گرفت. نمایندگان اقلیت نیز در این حزب عضویت داشتند. با اینکه هیچ‌یک از این دو حزب از فرامین شاه تخطی نمی‌کردند و یرواند آبراهامیان، مورخ برجسته، آنها را در کتاب «تاریخ ایران مدرن» احزاب «بله قربان» و «چشم قربان» لقب داده، اما این دو حزب با یکدیگر رقابت داشتند و سعی می‌کردند با امتیازهایی که به برخی مطبوعات می‌دادند برای خود متحدان و مبلغانی پیدا کنند. نامه‌ای به تاریخ 11بهمن1345 با عنوان «جلب نظر گردانندگان مطبوعات و نویسندگان توسط حزب ایران نوین» که با درجه «خیلی محرمانه» در اداره ساواک طبقه‌بندی شده نشان می‌دهد حزب ایران نوین سعی داشته از رقیبش، حزب مردم، در جلب حمایت مطبوعات پیشی بگیرد. در این نامه آمده: «طبق اطلاع موثقی که از گردانندگان مطبوعات و نویسندگان به‌دست آمده، آقای خسروانی، دبیرکل حزب ایران نوین، جهت کمک به بعضی از جراید که بتواند آنها را برای فعالیت‌های قلمی انتخابات در صف طرفداران حزب ایران نوین نگه دارد، لیستی تهیه کرده و به آقای نخست‌وزیر و وزیر کشور تقدیم داشته که از هم‌اکنون با پرداخت کمک‌های نقدی و واگذاری رپرتاژهای وزارتخانه‌ها به آنان وضع مالی آنان را تقویت کنند تا به سهولت در اختیار حزب ایران نوین قرار گیرند... منظور حزب ایران نوین این است که قبل از حزب مردم، پیش‌دستی و مبادرت به خرید چند روزنامه کرده که در انتخابات آتیه، بهره‌برداری‌های لازم را به‌عمل آورد و از طریق کمک‌های نقدی و تقویت بنیه مالی آنان را در اختیار بگیرد تا حزب مردم از این روزنامه‌ها و مجلات برای همکاری انتخابات منصرف شود...». هر دو این حزب‌ها به یک رژیم خدمت می‌کردند و تضاد منافع نداشتند اما رقابت‌شان جیب عده‌ای را پر از پول می‌کرد و مسلما همان‌هایی که از این نمایش مضحک دمکراسی منتفع می‌شدند، تمایلی به خاتمه‌دادن به این وضع نداشتند.