شهرک اکباتان؛ تلاش برای ثبت یک رکورد تازه

  سعید برآبادی      
 سال1345، در معماری ایران یک سال مهم است؛ سالی که در آن تجربه ساخت یک مجموعه مسکونی بزرگ به‌عنوان نخستین نمونه داخلی شهرک مسکونی‌سازی‌ به ثبت می‌رسد. جالب اینجاست که تا همین چند سال پیش نام یک شرکت و معمار آمریکایی به‌عنوان طراح پروژه شهرک اکباتان مطرح بود اما بالاخره تحقیقات داخلی نشان داد که طراح این بنا، یک معمار ایرانی با نام دکتر فریدون آذری است. فریدون آذری فاز نخست این شهرک را در 6بلوک و به شکل Yهای درهم طراحی کرده؛ طرحی که به گفته معماران، نه یک الگوبرداری غربی، بلکه نمونه‌ای از ساختار معماری سنتی ایران است. پس از انجام بخش‌های نخستین پروژه، شرکت استارت که یک شرکت آمریکایی است به‌عنوان مدیر پروژه به طرح افزوده می‌شود و برای مصالح نیز همین شرکت کار واردات سیمان و دیگر مصالح را برعهده می‌گیرد. شهرک مسکونی اکباتان، یک پروژه بلندپروازانه برای ایران دهه‌های 40 و 50 بود. معمارانی که در این دوره حضور چشمگیری داشتند اندک اندک با مفاهیم و مقیاس‌های کلان مواجه شده و سعی کردند در خط افقی یا خط عمودی، موفقیت این پروژه را تکرار کنند. با این همه در روند کار، ایرانیان دریافتند که باید از آتلیه‌های طراحی کوچک و شرکت‌های طراحی فردی به شرکت‌های ساختمانی بزرگ مقیاس رسید و بر تربیت متخصص در رشته‌هایی چون مهندسی عمران، مهندسی سازه و محاسبات تأکید کرد. طرح اولیه این شهرک بسیار بزرگ بعدها با چالش‌هایی مواجه و بعضا نیمه‌کاره رها شد اما به دلیل این پروژه، مؤسسه بزرگ عمران و نوسازی تهران جان گرفت و بعدها در معماری و شهرسازی پایتخت نقشی مهم ایفا کرد. اکباتان اما در طول این چند دهه سرحالباقی مانده و هنوز یکی از مهم‌ترین و شاید موفق‌ترین شهرک‌های مسکونی ایران باشد که خاطره بمباران نخستین حمله هوایی عراق را هم بر پیکر خود دارد.