سلاح مرگبار سکوت

جواد نصرتی-  روزنامه نگار

در روزهایی که جامعه ایران، از غم فقدان ابدی استاد محمدرضا شجریان ماتم‌زده بود، یکی از مشاوران رئیس‌جمهوری پیشین با ربط دادن تشییع جنازه این هنرمند بی‌تکرار به پشتیبانی مردمی از یک جریان سیاسی، کام سوگواران را تلخ کرد. این آقا که به صحبت‌های جنجالی‌اش شهره است، با استنتاجی بی‌اساس، آنچه را از نظرخود قلت حضور مردم در تشییع جنازه استاد فقید هنر ایران خوانده بود، به هواداری مردمی از یک جریان سیاسی ربط داده و مدعی شده بود فلان جریان سیاسی مرده است. برداشت سیاسی از یک تشییع جنازه، تنها زمانی موضوعیت دارد که حاضران در مراسم، قائل به این مسئله باشند که حضورشان پیامی سیاسی دارد. ویژگی استاد شجریان اما این بود که زندگی و هنرش از مناسبات سیاسی و حزبی فراتر بود. همه سوگواران او هم فقدانش را مصیبتی جانکاه برای هنر و زندگی عمومی می‌دانند تا سیاست ایران. او هرگز صدای هیچ حزبی نشد و تنها خود را یکی از مردم می‌خواند. اصلا کند و کاو درباره حضور مردم در یک مراسم عمومی، در شرایطی که همه‌گیری کرونا محیط‌های ناامن خارج از خانه را به میدان مین تبدیل کرده بی‌رحمانه و سنگدلانه است. در فضایی که عزای عمومی، به‌معنای واقعی کلمه، تمام کشور را گرفته بود، مطرح کردن چنین استنتاج نادرستی موجی از خشم عمومی در فضای مجازی به همراه داشت. با توجه به میزان محبوبیت استاد شجریان، فوران خشم عمومی هم طبیعی بود. اما آیا خشمگین شدن در چنین مواردی کافی است؟ یا باید این صحبت‌ها به‌نحوی پاسخ داده شود؟ با وجود فوران خشم، بهترین کاری که می‌شود در این موارد کرد سکوت است. تجربه و واقعیات ثابت کرده که هیچ واکنشی به جز سکوت و نادیده‌گرفتن نمی‌تواند این موضع‌گیری‌های معمولا سودجویانه را بی‌اثر کند. کسی که روح عمومی جامعه را نادیده می‌گیرد و صحبت‌هایی برخلاف آن مطرح می‌کند، معمولا به‌دنبال کشف حقیقت نیست. هدف همیشگی برای این افراد، دیده شدن است. و چه‌کسی به دیده شدن آنها کمک می‌کند؟ مردمی که خشمشان فوران کرده. هر یک باری که چنین دیدگاه نادرستی در شبکه‌های اجتماعی بازنشر داده می‌شود، افراد بیشتری آن را می‌بینند. در واقع افرادی که احساس می‌کنند به آنها توهین شده، خودشان عامل خصم خود می‌شوند. تمرین سکوت و نادیده‌گرفتن، در مواردی مانند چیزی که به آن اشاره شد واقعاً سخت است. خویشتن‌داری در این موارد و نادیده‌گرفتن مسئله نادرستی که مطرح شده، گاهی بی‌نهایت سخت است اما هرچه خویشتن‌داری و نادیده‌گرفتن سخت‌تر باشد، سکوت ما ارزشمندتر خواهد بود. براساس اصل آزادی بیان، هر کسی می‌تواند هر نظری داشته باشد و آن را به زبان بیاورد. اما همین اصل، به ما هم حق می‌دهد که سکوت و زنجیره «مردن برای جلب توجه » را قطع کنیم. سکوت در شبکه‌های مجازی گاهی سخت و جانکاه است، اما بهترین سلاحی است که در اختیار ماست.