گردش شاپرک‌ها میان کودکان کار
مینیبوسها و اتوبوس‌هایی با طرح‌های کارتونی به‌عنوان مراکز سیار ارائه خدمات سلامتی، آموزش و مددکاری به کودکان آسیب‌دیده اجتماعی در تهران آغاز به‌کار کردند
حامد فوقانی_دبیر گروه شهری
با موهای بلند مجعد، چشم‌های درشت و گونه‌های آفتاب‌سوخته، به محض دیدن مینی‌بوس رنگارنگ، ناخودآگاه جلو می‌آید و درست جلوی در آن می‌ایستد. خانم وثوقی، به پیشوازش می‌رود و او را به داخل دعوت می‌کند. کودکی که تا لحظاتی پیش، پلاستیکی پر از دستمال کاغذی‌های مکعب‌شکل مخصوص ماشین را در دست داشت، مردد است که پا روی پله‌های مینی‌بوس بگذارد یا نه. خانم مددکار از او دعوت می‌کند اما اسماعیل، چشم‌هایش را ریز می‌کند و هنوز مطمئن نیست که می‌تواند سوار شود یا نه. داخل اتوبوس با آن صندلی‌های مبله فسفری‌رنگ را وَرانداز می‌کند. بعد نگاهی به طرح مک‌کویین (ماشین اصلی انیمیشن معروف ماشین‌ها) روی جعبه دستمال کاغذی‌ها می‌اندازد. انگار در انتظار دریافت اسباب‌بازی است و آن‌را از خانم وثوقی طلب می‌کند؛ «ماشین مک‌کویین رو هم دارید؟» مددکار مهربان اتوبوس در پاسخ می‌گوید: «مک‌کویین که راستش نه، اما جایزه‌های شبیه اون رو برات آوردم.» اسماعیل حالا تأییدیه را گرفته. خانم مددکار دیگری هم از مینی‌بوس پیاده می‌شود؛ ماسک، دستکش و عینک محافظ بر صورت دارد با یک‌سبد تجهیزات پزشکی. او توضیحاتی به اسماعیل برای حفاظت از خودش در برابر کرونا با زبان ساده بیان می‌کند. بعد توضیح می‌دهد چرا باید از او و دوستانش آزمایش بگیرد. اسماعیل محل سکونتش در آن سوی منطقه18 تهران، نزدیک به کوره‌پزخانه‌هاست. باورش سخت است اما اغلب روزها دوشیفت کار می‌کند؛ گاهی در همان کوره‌پزخانه‌ها بار جابه‌جا می‌کند و عصرها به میانه شهر و چهارراه ولیعصر می‌آید تا دستمال کاغذی بفروشد. سلامت او و کودکان کار شبیه‌اش، در شلوغی‌های شهر گم می‌شود. به همین‌خاطر، برای پایش سلامت و رسیدگی به وضعیت این طفل‌های معصوم در روزهای کرونایی تهران، طرح غربالگری و ارائه بسته‌های حمایتی از سوی شهرداری با همکاری انجمن‌ها، سازمان‌های مردم‌نهاد، خیرین و مراکزی تحت عنوان پرتو یا صبح رویش انجام می‌شود؛ طرحی که در جای‌جای شهر به‌ویژه محله‌های آسیب‌پذیر جنوب تهران در حال اجراست. البته طرح مینی‌بوس‌های خوشحالی و شاد برای کودکان کار، در واقع فاز دومش راه‌اندازی شده و فاز نخست آن، اواخر سال گذشته به اجرا درآمد.
1111کودک تحت پوشش
سرپرست سازمان رفاه، خدمات و مشارکت‌های اجتماعی شهرداری تهران، طرح‌های حمایتی از کودکان کار را یک‌موضوع گمشده در لابه‌لای موضوعات روز عنوان کرد و گفت: «کنوانسیون حقوق کودک سازمان ملل متحد، بسیاری از حقوق، ازجمله حق «تصمیم‌گیری» و «مشارکت اجتماعی» کودکان را به روشنی مورد تأکید قرار داده است. متأسفانه این بخش از حقوق کودکان در فضاهای شهری ما کمتر مورد توجه قرار گرفته و با وجود آنکه در یک بستر شهری، «حق کودک بر شهر» فرصت مشارکت در حاکمیت محلی را به همراه دارد، اما در عمل آنچه رخ می‌دهد نشان‌دهنده نامهربانی شهر با شهروندان کمتر از ۱۸ساله‌اش است. حال برای آنکه در مسیر «شهر دوستدار کودک»، که بر پایه «حق بر شهر» استوار شده، حرکت کنیم، باید حمایت از کودکان کار برای رفع نیازهای سلامتی و آموزشی‌شان را در دستور کار قرار دهیم.» سیدمالک حسینی با بیان اینکه کودکان آسیب‌دیده چون کودک کار و کودک خیابان، در معرض خشونت و... شرایط دشواری را سپری می‌کنند و نیازمند حمایت‌های اجتماعی گسترده‌تری هستند، افزود: «هم‌اکنون 28مرکز پرتو و 4مدرسه صبح رویش، تعداد 1111کودک را شناسایی کرده و خدماتی همچون خدمات مشاوره، مددکاری، آموزشی، بهداشتی و درمانی، توانمندسازی و... به کودکان و بعضا خانواده‌های آنها ارائه می‌کنند. در عین حال، برای ارائه خدمات بهتر، باید حمایت‌ها از مدیریت شهری و سازمان رفاه بیشتر شود و دیگر نهادها هم جدی‌تر قدم جلو بگذارند.»
من یک رویا می‌خواهم
مدیریت شهری تهران در سال‌جاری برای خدمت‌رسانی به کودکان کار و خیابان، 5محور اصلی را مشخص کرده است. برنامه‌های زیرساختی (تامین و تجهیز محل فعالیت مؤسسات فعال در حوزه کودکان کار و خیابان)، برنامه‌های مناسبتی (برگزاری مراسم روز جهانی کودک، روز مقابله با کار کودک، تامین لباس گرم در زمستان برای کودکان خیابان، روز درختکاری و...)، برنامه‌های آموزشی (شامل آموزش مهارت‌های زندگی، سوادآموزی، زبان انگلیسی، کامپیوتر)، برنامه‌های خدمات اجتماعی (خدمات مددکاری اجتماعی، روانشناختی، پزشکی، آموزش پیشگیری از خشونت و...) و برنامه توانمندسازی مهارتی شغلی کودکان بالای 15سال، این 5محور هستند.
در میان این برنامه‌ها، راه‌اندازی مینی‌بوس شاپرک با شعار «من به‌کار نیاز ندارم... من یک رویا می‌خواهم» با طرح‌های گرافیکی جذاب و کودکانه، با استقبال و همراهی خانواده‌های کودکان آسیب‌دیده همراه شده است. در این مینیبوسها، مددکاران و پزشکان بسته‌های سلامتی را به خانواده‌ها تحویل می‌دهند و به ارائه مشاوره‌هایی در مورد چگونگی حفظ سلامتی در برابر بیماری‌ها به‌ویژه
کووید-19می‌پردازند. غربالگری سلامت و انجام آزمایش کرونا نیز بخشی از برنامه‌هایی است که با راه‌اندازی این مراکز سیار اجرا می‌شود. این در حالی است که مدرسه صبح رویش هم با توجه به شرایط خاص و ویژه کودکان کار که امکان حضور در مدرسه را ندارند، مدرسه سیار جابزی را راه‌اندازی کرده است. این مدرسه در واقع مینی‌بوسی با امکانات کلاس درس است که به محله‌های محروم کودکان کار تهرانی می‌رود و امکان کودکی‌کردن و تحصیل آنها را فراهم می‌کند تا شوق حضور در مدرسه را برایشان به‌وجود آورد. البته ستاد ملی مقابله با کرونا، به‌دلیل موج سوم شیوع کرونا، فعالیت‌های این مدرسه را محدوده کرده است. با وجود این، جابزی که شخصیت کارتونی به‌حساب می‌آید، حسابی توانسته کودکان را به سمت خود جذب کند. طراحی ظاهری و داستان این مینی‌بوس استخراج شده از ذهن خود کودکان کار به‌عنوان موجودی ناشناخته است که از سرزمینی دور آمده تا با آنها دوست شود و آموزش‌شان دهد.
دعوت به مشارکت برای راه‌اندازی اتوبوس‌های جدید
سازمان رفاه، خدمات و مشارکت‌های اجتماعی شهرداری تهران برای طراحی مراکز سیار جدید ارائه خدمات به کودکان کار و آسیب‌دیده اجتماعی که در قالب 5اتوبوس فعالیت خود را در شهر تهران شروع کرده، فراخوانی برای مشارکت داده تا سطح خدمات بالاتر برود. در این فراخوان 3محور طراحی گرافیکی، دکوراسیون و چیدمان داخلی موبایل سنتر (مرکز سیار)؛ طراحی بدنه خودروهای اتوبوس با بهره‌گیری از اصول روانشناسی و ارائه مدل‌های مشابه در سایر کشورها با تحلیل عملکرد تخصصی مورد تأکید قرار گرفته است. علاقه‌مندان برای شرکت در این فراخوان می‌توانند آثار و پیشنهادهای خود را تا تاریخ 15آبان به آدرس اینترنتی
Info. swsc@tehran. ir ارسال کنند. شماره تلفن ۵۵۵۱۸۸۱۸ نیز برای کسب اطلاعات بیشتر اعلام شده است.
جوانکده صبح رویش
از دیگر فعالیت‌هایی که برای توانمندسازی کودکان کار با سن بین 15 تا 18سال در حال انجام است، جوانکده صبح رویش نام دارد. برنامه، با تلاش مدرسه صبح رویش برای به حرکت درآمدن فعالیت‌های آموزشی و تولیدی مهارت‌آموزان در حوزه‌های فرهنگی، هنری، علمی، فنی و مهارتی و ورزشی و... به‌منظور اشتغال‌زایی و کارآفرینی صورت می‌گیرد. جوانکده صبح رویش همانگونه که از نامش پیداست، همراه نوجوانان و جوانان است تا محیطی امن و مفید را از لحاظ آموزشی، فرهنگی، اجتماعی و روانشناختی فراهم آورد. هدف این مرکز، استعدادسنجی، برنامه‌ریزی و آموزش حرفه‌ای طی چندین مرحله است تا مهارت‌آموزان با شناسایی استعدادها و علایق و پرورش توانایی‌ها و مهارت‌هایشان بتوانند آینده بهتری برای خود رقم بزنند. رشته‌های گوناگونی مانند کامپیوتر، زبان انگلیسی، برقکاری، جوشکاری، لوله‌کشی، صحافی، مکانیک، نجاری، خیاطی، آشپزی، شیرینی‌پزی، هنرکده خلاقیت هنری، تکنیک‌های مختلف در نقاشی کودک، طراحی با مداد کنته، مدادرنگی، پاستیل گچی و روغنی و سایر تکنیک‌های استفاده از انواع رنگ‌ها(رنگ روغن روی بوم، گواش، اکریلیک، رنگ‌های طراحی پارچه با استفاده از برگ درختان، انگشت، شیشه، اسفنج و...)، لعابکاری، سرامیک شکسته، سفال، هویه‌کاری، فرشینه، عروسک‌سازی، گل‌سازی، پتینه و چرم، در این مراکز ارائه می‌شود.
