مناسب‌سازی‌ معابر شهر با توجه به نیازهای معلولان

معصومه علی‌نقی‌پور- کارشناس حوزه شهری

معلولان و سالمندان بخش بزرگی از ساکنان هر شهر را تشکیل می‌دهند که مانند دیگر اقشار جامعه نیاز به تردد در شهر دارند. ساختار شهر‌های ما در مقاطع زمانی مختلف شکل گرفته و مخصوصا معابر آن مناسب تردد این گروه کم توان نیست. این درحالی است که  بین 10تا 15درصد جمعیت کشور را افراد معلول و کم‌توان جسمی‌- حرکتی تشکیل می‌دهند و شبکه معابر در هر شهر، عامل ارتباطی فضاهای شهری است که با مناسب‌سازی‌ آن برای فرد معلول، بسیاری از مشکلات این قشر از جامعه حل می‌شود.
با وجود اینکه بخش قابل توجهی از جمعیت کشور ما را افراد معلول و سالمند و همینطور جانبازان تشکیل می‌دهند، اما متأسفانه مناسب‌سازی‌ محیط شهری آنچنان که باید، مورد توجه مسئولان قرار نگرفته است. موضوع مناسب‌سازی‌ از سال‌های دهه 70در کشور مطرح شد و در بحث توانبخشی این کار با همسطح کردن خیابان‌ها و ایجاد رمپ در ورودی ادارات و بانک‌ها و... آغاز شد که می‌توان آثار آن را دید، اما بعضی از معلولان حتی اگر بتوانند با خودروی شخصی در شهر تردد و در نقاط مخصوص به‌خود پارک کنند، باز هم برای ورود به ساختمان‌های اداری ناچار به استفاده از صندلی چرخ‌دار خواهند بود. مناسب‌سازی‌ مسیر ورود و خروج این ساختمان‌ها، از این جهت اهمیت پیدا می‌کند. ضروری است شهرداری‌های سراسر کشور برای مناسب‌سازی‌ اماکن عمومی اقدامات لازمی را در دستور کار خود قرار دهند و ضوابط مناسب‌سازی معابر و تجهیزات شهری برای 3 گروه عمده افراد معلول شامل جسمی- حرکتی، نابینا و ناشنوا اجباری سازند.
شهر سالم شهری است که تمامی شهروندان بتوانند از خدمات آن جامعه بهره‌مند شوند و این نیازمند درنظر گرفتن تسهیلات گوناگون برای رفت‌وآمد و استفاده از امکانات شهر است. این تسهیلات شامل مناسب‌سازی‌ شبکه پیاده و شبکه ارتباطی پیاده و سواره و طراحی مناسب تجهیزات و مبلمان شهری و نیز مناسب‌سازی‌ ورودی‌ها و نحوه دسترسی به مکان‌های عمومی است. محیط عمومی و وسایل حمل‌ونقل باید به‌گونه‌ای اصلاح شود که افراد معلول قادر باشند آزادانه و بدون خطر در محیط پیرامون خود اعم از اماکن عمومی، معابر، محیط شهری و بین شهری و ساختمان‌های عمومی حرکت کنند و از امکانات اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی با حفظ استقلال فردی لازم بهره‌مند شوند. طبق آیین‌نامه اجرایی ماده دوم قانون جامع حمایت از معلولان مصوب سال 1384در هیأت وزیران، دستگاه‌ها موظفند طی یک برنامه 3ساله از زمان تصویب و ابلاغ این آیین‌نامه هر ساله حداقل 30درصد از ساختمان‌های عمومی وابسته را برای استفاده معلولان، مناسب‌سازی کنند.
روند مناسب‌سازی‌ اکنون نیز از سوی شهرداری‌های مناطق و در پروژه‌های پیاده‌روسازی اجرا می‌شود و سازندگان ساختمان‌ها نیز برخی از این موارد مانند رمپ ورود به ساختمان را اجرا می‌کنند، اما معیار موفقیت زمانی است که تمام سطوح اصلی تردد در شهر برای معلول نشسته روی صندلی چرخ‌دار و بدون کمک گرفتن از شخص دیگر، قابل استفاده باشد.