تخریب ملودی به‌خاطر پلی‌فونی
شکل‌گیری «ارکستر فارابی» در رادیو، به‌منظور اجرای ترانه‌ها با بافت موسیقایی چندصدایی
حسین عصاران
مرتضی حنانه که سال 1333 به قصد یادگیری موسیقی به ایتالیا رفته بود، در سال 1340 به ایران بازگشت و مدتی در هنرستان موسیقی به‌کار آموزش هورن پرداخت. بازگشت او از ایتالیا با تغییر دیدگاه‌های محافظه‌کارانه شورای موسیقی رادیو نسبت به کیفیت اجرای ترانه‌های رادیو مقارن شد؛ پیش از این بیشتر ترانه‌ها به‌صورت «یک‌صدایی» (منوفون)، با کمترین میزان به‌کارگیری آموزه‌های علم هارمونی اجرا می‌شد تا این‌چنین و به تصور اعضای شورا، مبنای ایرانی آهنگ‌ها دست‌نخورده باقی بماند. اما رفته‌رفته با بروز سلیقه‌های متفاوت از سلایق اعضای شورای موسیقی و همچنین تکراری شدن فضای ترانه‌های رادیو، آنها نیز به گذر از این فضای موسیقایی متمایل شدند که نشانه‌های این تغییر نگرش را می‌توان در تصمیم‌‌های منتشر شده از شورای موسیقی در آن سال‌ها ردگیری کرد. با دعوت شورای موسیقی رادیو از مرتضی حنانه و سپس انحلال «ارکستر نوین» و جایگزینی آن با «ارکستر فارابی» به رهبری حنانه، در سال 1341 (به روایتی 1342)، این مسئله سمت و سوی مشخصی گرفت که طی آن در هرماه، 2 ترانه از آثار اجرا شده قبلی، انتخاب و توسط مرتضی حنانه و فریدون ناصری به‌صورت چند صدایی بازتنظیم و باز اجرا می‌شد. نظریات حنانه در انجام این کار بازگوکننده همه تفاوت‌هاست: «تمام[برنامه]گل‌ها با شعر پر می‌شد، ملودی با ضریب ده، هارمونی با ضریب صفر... آنها در واقع کار یک ارکستر تک‌صدایی را می‌کردند.[درحالی‌که] در موسیقی پیشرفته، ملودی به‌خاطر پولی‌فونی باید خراب شود...».
پیشنهاد: مطالعه شماره‌های ۲۴ و ۲۵ ماهنامه«گزارش موسیقی»؛ مهر و آبان ۱۳۸۸ ؛ ویژه‌نامه مرتضی حنانه
