پرونده خزر روی میز عراقچی

حدود 22سال بعد از شروع مذاکرات درباره دریای خزر تدوین رژیم حقوقی بزرگ‌ترین دریاچه جهان در آستانه نهایی شدن قرار دارد تا شاید دو‌ماه دیگر در حضور سران 5کشور ساحلی دریای خزر این پرونده پیچیده و پر چالش بسته شود.
حسن روحانی، رئیس‌جمهور ایران هفته قبل برای شرکت در اجلاس سران کشورهای ایران، ترکیه و روسیه به آنکارا رفت و در جریان دیدار با ولادیمیر پوتین همتای روس خود درباره موضوعات مختلف ازجمله تدوین رژیم حقوقی دریای خزر مذاکره کرد.
در 4سال گذشته ابراهیم رحیم‌پور، معاون آسیا و اقیانوسیه وزیر خارجه، نماینده ویژه ایران در امور خزر بود اما با تغییر چارت در وزارت خارجه پرونده دریای خزر هم دچار تحول شد، در چارت جدید معاون آسیا و اقیانوسیه حذف شد و به‌صورت همزمان ابراهیم رحیم‌پور به بازنشستگی نایل آمد و اخباری مبنی بر انتقال پرونده دریای خزر به معاونت سیاسی وزارت خارجه به گوش رسید.
سیدعباس عراقچی، معاون سیاسی وزیر خارجه یک‌ماه قبل در رابطه با تغییر چارت وزارت خارجه به خبرنگار همشهری گفته بود: هم‌اکنون بحث خزر در قالب یک اداره کل جدید تحت عنوان ابتکارات منطقه‌ای در معاونت سیاسی پیگیری می‌شود. موضوع خزر یکی از مباحث این اداره کل است.
عراقچی ادامه داد: معاون ذی‌ربط خزر معاون سیاسی وزیر خارجه است و علاوه بر این، مدیرکل ابتکارات منطقه‌ای و مسئول دبیرخانه خزر هرکدام نیاز باشد مذاکرات را دنبال می‌کنند.
معاون وزیر خارجه در رابطه با وضعیت نماینده ایران در مذاکرات دریای خزر خاطرنشان کرد: ما دیگر به آن مفهوم نماینده ویژه نخواهیم داشت. در سطوح مختلف مذاکره می‌کنیم؛ یک زمان در سطح وزیر، یک زمان معاون.
عراقچی مذاکره‌کننده ارشد ایران در جریان توافق هسته‌ای بود و همچنان مسئولیت مذاکرات در برجام و شرکت در نشست‌های کمیسیون مشترک ایران و 1+5را  عهده‌دار است.
نیمه آذرماه سال گذشته محمد‌جواد ظریف، وزیر خارجه به مسکو رفت تا در نشست وزیران خارجه 5کشور ساحلی دریای خزر شرکت کند. او آن مذاکرات را بسیار خوب، جدی و سودمند توصیف کرده بود.
سرگئی لاوروف، وزیر امورخارجه روسیه نیز در کنفرانس مطبوعاتی پایان نشست خزر گفت که کشورهای ساحلی خزر در مورد تمام مسائل باقی مانده کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر به توافق رسیده‌اند و متن آن آماده شده است. خبرگزاری اسپوتنیک به نقل از وزیر امور خارجه روسیه نوشت: در اجلاس امروز بر تنظیم کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر توجه خاص شد. با خرسندی خاطرنشان می‌کنم که به راه‌حل‌هایی برای مسائل کلیدی باقی مانده مربوط به تنظیم این سند دست یافتیم. این سند آماده شده است.
مهم‌ترین موضوع چالش‌برانگیز در مذاکرات خزر تعیین سهم کشورها از این دریاست. بعد از نشست مسکو اخباری مبنی بر تعیین سهم کشورها منتشر شد اما بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت خارجه ایران این اخبار را رد کرد و گفت: مسائل مربوط به تحدید دریای خزر نه‌تنها به هیچ وجه نهایی نشده بلکه در دستور کار مذاکرات اجلاس مسکو هم نبوده است.
ابراهیم رحیم‌پور، نماینده وقت ایران در مذاکرات هم بعد از شرکت در آخرین دور مذاکرات دریای خزر در رابطه با سهم ایران از دریای خزر با انتقاد از برخی القائات به افکار عمومی مبنی بر اینکه نصف دریای خزر سهم ایران است یا اینکه سهم کشورمان از این دریا 20درصد است، اظهار کرد: این سخنان با منطق حقوقی و بین‌المللی سازگار نیست و معلوم نیست که منشأ این القائات از کجاست.
نشست‌های پیشین سران کشورهای ساحلی دریای خزر در سال 2002در عشق آباد، 2007در تهران، 2010در باکو و 2014در آستاراخان برگزار شد و قرار است نشست 2018نیز در آستانه قزاقستان برگزار شود. اولین نشست تدوین رژیم حقوقی دریای خزر در خرداد‌ماه 1376در شهر آلماتی برگزار شده بود، با این تفسیر خرداد امسال کشور قزاقستان بعد از 21سال یک‌بار دیگر میزبان نشستی با موضوع دریای خزر خواهد بود. ایران، آذربایجان، ترکمنستان، قزاقستان و روسیه 5کشور ساحلی دریای خزر هستند که قرار است تا دو‌ماه دیگر در سطح سران در آستانه قزاقستان آخرین دور مذاکرات دریای خزر را برگزار و رژیم حقوقی تدوین شده برای خزر را اعلام کنند؛ هرچند گفته می‌شود موضوع تقسیم دریای خزر از روند مذاکرات تدوین رژیم حقوقی خارج شده و در آستانه، تصمیمی در این رابطه گرفته نخواهد شد.