خانه‌هایی برای مدرنیست‌های جوان

  حافظ روحانی  

مدرنیست‌های جوانی که به‌تازگی برای تحصیل در رشته هنر به خارج از کشور رفته بودند حال به کشور بازگشته‌اند. با این‌حال و با وجود برگزاری دو دوره از بی‌ینال نقاشی تهران در سال‌های 1337و 1339، هنر مدرنیستی همچنان نوپاست. در اواخر دهه 1330تعداد نهادهای مدافع هنر مدرنیستی هنوز اندک است و تعداد هنرمندان محدود. از این‌رو بسیاری از این تحصیل‌کردگان در خارج از کشور خود دست به‌کار می‌شوند تا نهادهای حامی هنر مدرنیستی را بسازند. سنت هنرمند / نگارخانه‌دار از ابتدای قرن آغاز شده بود؛ چنانچه در سال‌های نخستین سده جدید رسام ارژنگی، آتلیه‌اش را به یک نگارخانه اولیه تبدیل کرده بود و بعدتر محمود جوادی‌پور، حسین کاظمی و هوشنگ آجودانی، آپادانا را در اواخر دهه 1320در تهران تأسیس کرده بودند. نسل جوان‌تر از میانه دهه 1330تأسیس گالری برای نمایش آثار مدرن را شروع کرده بودند و مارکو گریگوریان و ژازه تباتبایی در نیمه اول دهه 1330دو گالری را بنا کردند. هم پرویز تناولی و هم هانیبال الخاص در خارج از کشور تحصیل کرده بودند؛ اولی در ایتالیا و دومی در آمریکا و تقریباً همزمان به ایران بازگشته بودند و با فاصله‌ای اندک آتلیه کبود و گیلگمش را در اواخر دهه 1330بنا کردند. مهرداد پهلبد که در آن‌ سال‌ها ریاست اداره کل هنرهای زیبای کشور را عهده‌دار بود از تأسیس گالری‌ها حمایت می‌کرد. پرویز تناولی هیچ‌گاه کمک این نهاد دولتی را انکار نکرد. تلاش هر دو هنرمند اما بناکردن نهادی برای هنر مدرنیستی بود و بی‌تردید کارنامه دو هنرمند میزان موفقیت این دو نهاد را نشان می‌دهد.