روز جهانی آموزگار 2020

مهدی بهلولی-  آموزگار و کنشگر صنفی

 5اکتبر(13گاهی هم همچون امسال 14مهر) روز جهانی آموزگار است. یونسکو در سال1994 این روز را به یادبود تصویب «سفارش نامه یونسکو/سازمان جهانی کار درباره جایگاه آموزگاران» تصویب کرد و از آن سال تاکنون آن را جشن می‌گیرد. در چند سال گذشته، آن را با یک شعار نیز همراه کرده است؛ برای نمونه «آموزگاران برای برابری جنسیتی(2011)» یا «آموزش در آزادی، اختیار بخشیدن به آموزگاران(2017)». «آموزگاران: پیشگام در بحران، بازانگاران آینده» شعار امسال(2020) است که با توجه به بحران کووید-19 و پیشگامی آموزگاران در آموزش در دوران کرونا و به‌ویژه نقشی که به گفته یونسکو می‌توانند در «انعطاف‌پذیری و شکل بخشیدن به آموزش و پرورش و به پیشه آموزش» بازی کنند اشاره دارد. ناگفته پیداست که روز جهانی آموزگار امسال باید در پیوند با بیماری سراسرگیر کووید-19 باشد و این مسئله در یادداشت مفهومی و نسبتا بلند یونسکو به مناسبت روز جهانی آموزگار2020 نمود یافته است. تأکید یونسکو در این یادداشت مهم، رهبری آموزگاران در آموزش و پرورش به‌طور کلی و به‌طور ویژه در آموزش دوران بحران‌های همه‌گیر و سراسرگیری همچون کووید-19، ایبولا، ایدز، جنگ‌های داخلی و... است. رهبری آموزگاران، آنگونه که یونسکو بر آن تأکید می‌کند، در 3سطح خرد، میانه و کلان می‌تواند و می‌باید نمود بیابد. سطح خرد به کلاس درس (رودررو یا برخط) برمی‌گردد، سطح میانه به مدرسه، و سطح کلان به کل سیستم آموزشی و همچنین به جامعه. یونسکو در یادداشت خود این نکته را می‌پذیرد که متأسفانه تاکنون در واقعیت آموزش و پرورش در سطح جهان، و حتی در سندهای رسمی جهانی آموزش و پرورش، آنچنان که باید و شاید به مسئله رهبری آموزگاران در آموزش و پرورش توجه نشده است. بحران کووید- 19 البته فرصتی به‌دست داد که رهبری آموزگاران در آموزش، گستردگی و ژرفای بیشتری بیابد که در هر 3سطح خرد، میانه و کلان خود را نشان داد. یونسکو البته امیدوار است که این رهبری فزون‌یافته، ادامه یابد و به همین‌خاطر سفارش یک سری پژوهش و نوشته‌ها را داده است که مسئله رهبری آموزگاران در دوران‌های بحران از زاویه‌های گوناگون بررسی شود و به‌ویژه «بینش‌هایی تازه درون رهبری آموزگاران در زمینه گسترده‌تری از رهبری آموزشی پدید آورد.»  نکته مهم دیگری که یونسکو در یادداشت خود به آن می‌پردازد بحث جایگاه پیشه آموزشگری و به‌ویژه احترام به آموزگاران در سطح جهان است: «آموزگاران با چالش‌های دیگری ورای بحران کنونی و بحران‌های دیگر روبه‌رو هستند؛ روی‌هم‌رفته سال‌های نخست سده 21میلادی زمان خوبی برای آموزگار بودن، نبوده است. بی‌گمان در سطح جهان، افتی در جایگاه پیشه آموزشگری و در سطحی گسترده‌تر، در احترام به آموزگاران رخ داده است.
در سراسر جهان، نگرانی رشد یابنده‌ای درباره سطوح شایستگی و صلاحیت آموزگاران وجود دارد تاحدی که خانواده‌ها دیگر به‌طور نظام‌وار از اقتدار آموزگاران یا مفهوم «به جای پدر- مادر» پشتیبانی نمی‌کنند. در بسیاری از کشورها، این رخداد می‌تواند به سطح پایین مدرک‌های تحصیلی و کارآموزی آموزگاران نسبت داده شود. برای نمونه، داده‌ها نشان می‌دهند که در آموزش دبستانی و دبیرستانی در آفریقای سیاه [زیر صحرایی] به‌ ترتیب تنها 64و 50درصد آموزگاران، آموزش دیده‌اند. در برخی کشورها از جمله در آفریقای غربی و آسیای جنوبی، این مسئله به عمل پر کردن کمبود آموزگار با کادر رشدیابنده‌ای از شبه‌حرفه‌ای‌ها و داوطلبان اجتماعی برمی‌گردد. اگر همین کافی نباشد [باید بگوییم که] نگرانی توامان درباره شایستگی و تمایل به [بهره‌گیری از] آموزگاران مهارت‌زدایی شده، به اینجا رسیده است که برخی چهره‌های دانشگاهی برجسته نیز احساس ضرورت یک بازاندیشی از خود مفهوم «خبرگی» کنند با این پیشنهاد که فناوری و هوش مصنوعی به‌زودی می‌تواند بسیاری از وظیفه‌های انسانی را با جایگزین کردن آنها با خودکاره‌ها زائد کند؛ وظیفه‌هایی که زمانی حق مسلم تاریخی «پیشه ها» بودند.» و این مسئله‌ای است که شوربختانه در آموزش و پرورش ما هم دیده می‌شود. در آموزش و پرورش ما هرسال چیزی حدود 30تا 50هزار آموزگار دبستانی و دبیرستانی بازنشسته می‌شوند اما تنها حدود 5هزار آموزگار تازه از دانشگاه فرهنگیان به نیروی انسانی آموزش و پرورش افزوده می‌شود و بقیه نیروها، با برگزاری آزمون، بیشتر از میان دانش آموختگان دانشگاهی برگزیده می‌شوند که برخی از آنها به استخدام رسمی درمی‌آیند و برخی هم به‌طور حق‌التدریس و پیمانی و خرید خدماتی و برون‌سپار و... مشغول به‌کار می‌شوند که البته این دسته دوم که به استخدام رسمی درنمی‌آیند به محض یافتن یک کار با درآمد و شرایط بهتر، آموزشگری را رها می‌کنند و از آموزش و پرورش می‌روند.