داغداران تبریزی آزادی هدیه می‌دهند

سیدمرتضی احمدپور- روزنامه نگار-تبریز

همین چند سال پیش بود که تبریز لقب شهر بدون متکدی را از آن خود کرد تا به قول مسئولان، جمعیت نیازمندان زیر خط فقر این شهر با حمایت خیران کاهش یابد. این بار هم تبریزی‌ها با حمایت‌ از زندانیان نیازمند، سبب بازگشایی درهای بسته روی آنها شده‌اند و بار دیگر نام این شهر را بر سر زبان‌ها انداخته‌اند. در چند ماهی که به‌دلیل شیوع کرونا مراسم ترحیم و سوگواری تعطیل شده و خبری از تاج گل‌های گران‌قیمت و مجالس ترحیم پرهزینه نیست، عده‌ای یاد و نام عزیزانشان را در قالب دیگری زنده نگه می‌دارند؛ آزادسازی زندانیان جرایم غیرعمد مالی. به بهانه همین خبر بود که پای صحبت رئیس ستاد دیه آذربایجان‌شرقی نشستیم و هفته گذشته گپ کوتاهی با رسول تقی‌پور درباره روند آزادسازی این زندانیان در صفحه ایرانشهر همشهری به چاپ رسید. این بار هم سراغ مردمی رفته‌ایم که عزمشان را جزم کرده‌اند تا زندانیان جرایم غیرعمد مالی را به آغوش خانواده‌هایشان بازگردانند و البته با این کار کمی از غم درگذشت عزیزانشان بکاهند.

امیدوار به تأمین 15میلیون تومان دیه
نرگس 7ساله همراه با عمویش مقابل زندان تبریز ایستاده، اشک می‌ریزد و خواهان دیدار پدر است. مرد جوان همراه او می‌گوید: خانواده‌ برای دیدار با برادرم داخل زندان رفته‌اند، اما به دخترش اجازه ورود ندادند. سهل‌انگاری یک هفته‌ای برادرم در تمدید بیمه شخص ثالث و یک تصادف موجب مصدوم شدن فردی شد و نتوانست پول دیه آن فرد مصدوم را فراهم کند. برای آزادی او تنها به 15میلیون تومان نیاز داریم، اما مشکلات مالی‌مان آنقدر زیاد است که نتوانسته‌ایم این مبلغ را جور کنیم. حالا مسئولان ستاد دیه به ما امیدواری داده‌اند که با اقدام خداپسندانه خانواده‌های داغدار کرونایی، مبلغ دیه از هزینه‌های ترحیم فوت‌شدگان اختصاص می‌یابد تا برادر من به‌زودی آزاد شود.خانواده یک نقاش ساختمان هم چشم امیدشان به همین حمایت‌هاست. خودشان می‌گویند پدرشان پس از سال‌ها کار روزمزد و انجام کارهای کوچک تصمیم می‌گیرد نقاشی یک ساختمان 8طبقه را انجام دهد. فرزند 12ساله این خانواده می‌گوید: زمان عقد قرارداد قیمت‌ها کمتر بود، اما هنگامی که کار شروع می‌شود به‌دلیل گران شدن کالاها پدرم نمی‌تواند در زمان مقرر پروژه را تحویل دهد؛ به همین دلیل کارفرما از او شکایت کرده و راهی زندان می‌شود. برای تامین بخشی از بدهی پدرم مجبور شدم تبلتی که برای مدرسه خریده بودم را بفروشم، اما کافی نیست و امیدواریم از سوی ستاد دیه تبریز شرایط آزادی پدرم فراهم شود.

روزهای سختی که تمام شد
محمد، یکی از زندانیان پا به سن گذاشته است که به‌دلیل تقبل بدهکاری پسر جوانش در زندان به‌سر می‌برد. او پشت سفته‌های فرزندش را امضا کرده و حالا گرفتار شده است. تا همین چند روز پیش با وجود چند صدمیلیون بدهی و ورشکستگی فرزندش دیگر امیدی برای بازگشت به خانه نداشت، اما چند خانوار داغدار با تامین این پول، شرایط آزادی‌اش را فراهم کرده‌اند. محمد می‌گوید در این شرایط نه خودش و نه پسر جوانش دیگر شغلی برای امرارمعاش ندارند، اما خدا را شکر که آزاد می‌شود و دوباره می‌توانند از نو شروع کنند.
عباس هم که اکنون آزاد شده درباره شرایط زندانی شدنش می‌گوید: به‌خاطر بی‌دقتی در تنظیم قرارداد، 60میلیون تومان ضرر کردم. خانواده‌ام با فروش طلا و فرش بخشی از این هزینه را جبران کردند، اما شاکی برای رضایت دادن همه پولش را یکجا می‌خواست. 2ماه پیش با کمک چند خیر تبریزی که عزیزانشان را به‌خاطر کرونا از دست داده‌ بودند، قسمت دوم بدهی من پرداخت شد و از زندان بیرون آمدم.

بخشیدن زندگی دوباره
بسیاری از خانواده‌ها هنوز هم در غم از دست دادن عزیزانشان بر اثر کرونا داغدارند؛ آن هم درحالی‌که نتوانسته‌اند هیچ مراسمی برای یادبودشان برگزار کنند، اما معتقدند صرف هزینه‌های ترحیم برای آزادی زندانیان ارزشمندترین کاری بوده که می‌توانستند انجام دهند. مصطفی 2ماه پیش پدرش را از دست داده و با 35میلیون تومان پول اهدایی به ستاد دیه توانسته 2زندانی را آزاد کند. خودش معتقد است این اقدام‌ مثل اهدای عضو است که به دیگران زندگی دوباره می‌بخشد؛ چراکه برخی زندانیان به‌خاطر بدهی‌های سنگین امیدی به آزادی ندارند، اما با این کمک‌ها دوباره به زندگی بازمی‌گردند. نریمان هم دیگر خیر تبریزی است که تمام هزینه‌های مراسم ترحیم مادرش را صرف آزادی زندانیان مالی کرده است؛ اقدامی که البته وصیت مادر مرحومش هم بوده: مادرم تا زمانی که زنده بود هرسال در جشن گلریزان شرکت می‌کرد. کرونا او را از ما گرفت و ما برای شادی روح مادرم و طبق وصیت خودش هزینه‌های مراسم ترحیم را به آزادسازی زندانیان اختصاص دادیم. او ادامه می‌دهد: با موافقت دیگر برادرانم تصمیم داریم تا از محل اجاره مغازه‌ای که به اسم مادرم است، هرماه برای آزادی زندانیان مبلغی را اهدا کنیم.
تا‌کنون تعداد افراد آزاد شده در این پویش مردمی به 156 نفر رسیده که از این تعداد 114مورد بدهی مالی، 37مورد مهریه و نفقه و 5مورد هم مربوط به تصادفات و حوادث کارگاهی است. همچنین مبلغ کل بدهی پرداخت شده از سوی خیران تا‌کنون به 56میلیارد تومان رسیده است.

مکث
طرح‌های ابداعی دیگر شهروندان
اختصاص هزینه‌ مراسم سوگواری درگذشتگان ناشی از بیماری کرونا، تنها حمایت تبریزی‌ها از زندانیان و خانواده‌های آنان نیست. برخی دیگر از مردم این شهر نیز با کارهایی هر چند کوچک برای این کار خیر پیشقدم شده‌اند. هانیه اسدنسب که ساکن تبریز است عروسک‌ها و اسباب‌بازی‌های کوچک دست‌ساز زندانیان را در فضای مجازی می‌فروشد و هزینه آن را برای آزادی زندانیان اختصاص می‌دهد. به گفته خودش تاکنون 20میلیون تومان درآمدزایی داشته و 2زندانی را آزاد کرده است. حمید صفری هم عضو صنف موبایل‌فروشان تبریز است و از اقدام مشترک اعضای این صنف برای تقبل هزینه‌های آزادسازی 2زندانی در هر‌ ماه می‌گوید: مهم نیست که هر کسی چقدر کمک می‌کند، از 10هزار تومان تا یک میلیون تومان، اما هر قدر که پول جمع شود، برای آزادسازی 2زندانی در ‌ماه است. همانگونه که تبریز شهر بدون متکدی لقب گرفته، دوست داریم تا لقب شهر بدون زندانی جرایم مالی هم به این شهر تعلق بگیرد. این کار نیازمند مشارکت و همکاری همه شهروندان به‌ویژه همراهی اصناف مختلف تبریز است.

دریچه
ویژگی‌های جامعه‌شناسی خیریه در تبریز
یک جامعه‌شناس معتقد است فعالیت‌های خیریه در تبریز از گذشته هوشمند و هدایت شده انجام می‌شده و به همین دلیل است که توانسته عناوینی همچون شهر بدون گدا را کسب کند.
 امیر‌رضا حاتم‌بیگی‌ می‌گوید: سابقه فعالیت‌های خیریه در تبریز به‌صورت مدرن، مربوط به چند ده سال قبل است؛ زمانی که مؤسسه‌های خیریه و سازمان‌های تامین اجتماعی نه‌تنها در ایران بلکه در اغلب کشورهای جهان وجود نداشت و چند خیر تبریزی با الگوگیری از مؤسسه‌های خیریه مطرح بین‌المللی، اقدام به تاسیس مؤسسه‌هایی مشابه در تبریز کردند که اکنون هم فعالند.
وی ادامه می‌دهد: فعالیت‌های خیریه در این مؤسسات، اغلب هدفگذاری شده است و شهروندان تبریزی معمولا بهترین انتخاب‌ها را دارند.
در شرایط کنونی هم آزادسازی زندانیان با اختصاص هزینه‌های مراسم سوگواری بیماران فوت‌شده ناشی از کرونا یکی از بهترین گزینه‌ها برای امور خیریه از نظر جامعه‌شناسی است. خانواده‌های تبریزی با آزاد کردن زندانیان مالی که جزو شهروندان عادی هستند و آسیب اجتماعی برای جامعه ندارند، موجب بازگشت آنها به جمع خانواده‌شان می‌شوند تا در شرایط کرونایی خانواده از هم نپاشد. حاتم‌بیگی‌ تأکید می‌کند: معرفی این الگوی موفق به استان‌های دیگر هم ضروری است تا در شرایط فعلی هرچه بیشتر از تجمع در زندان‌ها کاسته شود.
حال که دولت با مشکلات مالی دست به گریبان است‌، مردم می‌توانند در این زمینه به یاری یکدیگر بشتابند؛ ضمن اینکه آزاد شدن سرپرستان خانوار در این روزهایی که مشکلات اقتصادی خانواده‌ها به‌دلیل تورم و گرانی سنگین‌تر شده، می‌تواند مانع از به‌وجود آمدن بسیاری از آسیب‌های اجتماعی شود.