آغاز یک پایان

  حافظ روحانی  

برگزاری نخستین دوسالانه نقاشی تهران در فروردین‌ماه سال1337 در کاخ ابیض مجموعه کاخ گلستان به واقع یک رخداد کلیدی در تاریخ هنر مدرنیستی ایران به‌حساب می‌آید. اول از همه از این جنبه که برای نخستین بار هنرمندان مدرنیست ایرانی را در کنار هم جمع کرد و فرصتی طلایی را برای آنها فراهم ساخت تا آثارشان را نمایش دهند. از سوی دیگر تأثیر مارکو گریگوران بر برگزاری این رخداد مقدمه‌ای برای حضور ایران در دوسالانه ونیز را فراهم کرد؛ یعنی نخستین تلاش ایران برای حضور در یکی از مشهورترین رخدادهای جهانی هنر. به این ترتیب ایران نخستین‌بار در سال1958 (1339) با حضور منیر شاهرودی فرمان‌فرمائیان در این دوسالانه بین‌المللی شرکت کرد.
اما از طرف دیگر برگزاری نخستین دوسالانه نقاشی تهران در سال 1337به معنی پایانی بر یک جدال به‌حساب می‌آمد؛ به این معنی که برگزاری این رخداد مهم توسط اداره کل هنرهای زیبا به معنی پیروزی مدرنیست‌ها در رقابتی بود که با کم‌و‌بیش از 2 دهه قبل و با ورود نخستین نشانه‌ها از مدرنیسم میان نوگراها و جریاناتی چون نگارگری و نقاشان پیرو کمال‌الملک آغاز شده بود.
دوسالانه نقاشی تهران تنها 5دوره تداوم یافت و در سال1345 برای آخرین بار برگزار شد و بدون هیچ توضیحی به پایان رسید. این در حالی بود که آخرین دوره این دوسالانه با حضور دو کشور ترکیه و پاکستان برپا شد و به‌نظر می‌رسید که گامی مهم در سیطره فرهنگی ایران در منطقه باشد که ناتمام ماند.