اختلال علائم جسمانی

فرهاد فریدحسینی_ روانپزشک


باور عمومی بر این است که هر نشانه ناخوشایند جسمانی مانند درد، تنگی نفس یا ضعف عضلانی دلالت بر وجود یک بیماری دارد که با شرح حال‌گرفتن و انجام اقدامات تشخیصی می‌توان به منشا این علائم پی برد و آن را درمان کرد. اما آیا در پزشکی مواردی وجود دارد که نشانه‌های جسمانی ناخوشایند در فرد وجود داشته باشد، اما وی از نظر پزشکی فاقد بیماری طبی باشد؟ پاسخ مثبت است و در بسیاری از موارد مراجعه‌کنندگان به پزشکان شکایات جسمانی دارند که بیماری طبی دلیل این نشانه‌ها نیست. درصورتی که این نشانه‌ها باعث دغدغه خاطر طولانی مدت و تکرار‌شونده در فرد شوند، ما با اختلالی روانپزشکی به نام اختلال علامت جسمانی مواجه هستیم. افراد مبتلا به این اختلال روانپزشکی تمرکز زیادی بر جسم خود دارند و هرگونه نشانه جسمانی را که ممکن است به‌دلیل استرس و فشار روانی یا اضطراب ایجاد شده باشد، به‌عنوان یک بیماری شدید تفسیر می‌کنند و تعبیری فاجعه آمیز (مانند ابتلا به یک بیماری خطرناک) از آن دارند. آشفتگی هیجانی نیز در این بیماران علامت شایعی است که بیشتر آنها پس از توجه به علائم جسمی شروع می‌شود. مراجعه به پزشک و بررسی‌های طبی اکثراً سلامت جسمانی را نشان می‌دهند و وجود بیماری را تأیید نمی‌کنند، ولی فرد مبتلا از اطمینان بخشی پزشکان احساس آرامش نمی‌کند و همچنان نگران است، به‌ویژه اگر دوباره نشانه‌های جسمی را تجربه کند. در واقع خود آشفتگی هیجانی و استرس نیز منجر به احساس ناخوشی بیشتر و تشدید علامت جسمانی مربوطه می‌شود. این اختلال ممکن است ماه‌ها فرد را درگیر خود کند و ابعاد مختلف زندگی فرد (مانند شغل یا روابط نزدیک) را تحت‌تأثیر قرار دهد. مشکل دیگر این است که بیماران به جای مراجعه به روانپزشکان و درمان اختلال روانپزشکی به شیوه مناسب، به پزشکان متعددی در رشته‌های تخصصی مختلف مراجعه می‌کنند که البته منجر به احساس اطمینان و آرامش آنها نمی‌شود. پزشکان ممکن است بدون اطلاع از سوابق طبی قبلی برای بررسی تشخیصی نشانه‌ها بسیاری از اقدامات مانند تصویربرداری یا آزمایش‌هایی را تکرار کنند که منجر به صرف هزینه‌های غیرضروری برای بیمار و جامعه می‌شود. بنابراین آگاهی رسانی به جامعه درباره این اختلال و شیوه درمان آن مهم است.