تأثیر موسیقی بر آلزایمر

کیوان پهلوان_نویسنده و پژوهشگر موسیقی

علائم ضعف حافظه و اختلال عملکرد آن، گیج بودن، ناتوانی در شناختن خود یا افراد دور و بر و همچنین ضعف روحی و بی‌علاقگی نسبت به پیرامون از جمله نشانه‌های آلزایمرند. این بیماری برای خانواده فرد بیمار نیز بسیار دشوار است. در صورت پیشرفت بیماری، فرد حتی بهترین و نزدیک‌ترین دوست خود و اعضای خانواده‌اش را هم نمی‌شناسد. این در حالی است که هنوز راه ثابت شده‌ای برای جلوگیری از ابتلا به آلزایمر وجود ندارد، چراکه عامل یا عوامل اصلی این بیماری ناشناخته‌اند. پژوهش‌ها نشان می‌دهند دیابت و هر بیماری دیگری که بر قند خون تأثیر داشته باشد، بر عملکرد مغز و سیستم اعصاب اختلال وارد می‌کند. افزایش قند خون، سبب افزایش سطح آمیلوئید بتا در بدن بیمار می‌شود.اما راهی که برای از بین بردن یا خفیف کردن علائم بیماری آلزایمر وجود دارد موسیقی است. موسیقی با مغز ما تعاملی بسیار قوی ایجاد می‌کند. تقریبا همه  قسمت های مغز، توسط موسیقی فعال می‌شوند. موسیقی بر ابعاد دیگری هم تاثیر دارد؛ مثلا  می‌توان بر تاثیر موسیقی بر احساسات و توانایی یادگیری اشاره کرد (عاطفه حیدری- مجله قرمز- ۲۱ اسفند ۱۳۹۵). نورولوژیستی به نام اُلیور در کتاب خود تحت عنوان عشق به موسیقی (Musicophilia)، درباره مردی نوشته است که بیماری آلزایمر پیشرفته داشته است. به طوری که تقریبا هیچ چیز را به یاد نمی‌آورده؛ نه جایی را که زندگی می‌کرده می‌شناخته، نه به یاد می‌آورده زندگی خودش را چطور می‌گذرانده است و نه حتی نحوه لباس پوشیدن و کارهای اینچنینی را به یاد می‌آورده است؛ اما او تقریبا همه آهنگ هایی را که زمانی می‌خوانده است، به یاد داشت. او حتی قادر بود همچنان در یک کنسرت شرکت کند و آواز بخواند، در حالی که راه رسیدن به کنسرت را نمی‌توانست به حافظه بسپارد! این موضوع بسیار جالبی است که موسیقی حتی با گذشت چندین سال، در ذهن فردی که به آلزایمر پیشرفته مبتلا بود هنوز وجود داشته و از ذهن وی پاک نشده بود. موسیقی، می‌تواند حتی باعث بهبود در علائم بیماری آلزایمر شود. اُلیور در کتاب خود، همچنین داستان واقعی درباره زنی را روایت می‌کند که او نیز از آلزایمر شدید رنج می‌برده است. او تمام طول روز را روی مبل می‌نشسته و تلویزیون تماشا می‌کرده‌است. یک روز، یکی از اعضای خانواده‌اش کانال تلویزیونیِ موسیقی کلاسیک را گذاشت. ۲۴ ساعت بعد، نشانه های بهبودی ظاهر شد؛ به طوری که فرد بیمار از روی مبل برخاست و تمایل نشان داد تا با خانواده اش شام بخورد و شروع به تعامل با دیگران کرد و به پیرامون خود توجه بیشتری نشان داد.
در واقع 2 ناحیه ساختاری مغز که شدیدا به موسیقی واکنش نشان می‌دهد، ناحیه هایی هستند که با احساسات و همچنین حافظه فرد مرتبطند. آهنگ‌های قدیمی، می‌توانند یادآور خاطرات و احساساتی باشد که فرد در گذشته با آن آهنگ داشته است. قسمت حافظه و احساسات مغز، با گذاشتن آهنگی که او قبلا و در دورانی که سالم بوده است گوش می‌داده، فعال می‌شود و این موضوع باعث به یاد آوری و بهبود بیماری آلزایمر در فرد بیمار می‌شود. اُلیور در کتابش بیان می‌کند که موسیقی برای فرد بیمار، ممکن است به یاد او بیاورد که در چه زمانی برای اولین بار به آن آهنگ گوش داده است و در نتیجه آن قسمت از مغز وی فعال شود. علاوه بر فعال‌تر شدن حافظه فرد، موسیقی باعث برانگیخته شدن احساسات او نیز می‌شود؛ به طوری که احساس شادی بیشتری کرده و تمایل بیشتری به ارتباط و تعامل با محیط و افراد از خود نشان می‌دهد. همچنین فرد بیمار لزوما یک موزیسین نیست؛ این اتفاق می‌تواند تقریبا در هر فرد رخ دهد. آنچه اهمیت دارد این است که برای فرد بیمار، آهنگ هایی پخش شود که می‌دانیم احتمالا او در گذشته آنها را گوش داده یا با آنها خاطره‌هایی دارد. در نتیجه می‌توان کمک کرد تا فردی که به بیماری آلزایمر دچار است، به بهبودی نزدیک شود یا از شدت علائم بیماری کاسته شود.
در روز جهانی آلزایمر هر سال ۲۱ سپتامبر (۳۱ شهریور) در دنیا مراسم و همایش‌های مختلفی برگزار می‌شود. این بیماری علاج‌ناپذیر را اولین بار روانپزشک آلمانی به نام آلویز آلزایمر در سال ۱۹۰۶ میلادی معرفی کرد.