پایان دورکاری اداره‌ها و سازمان‌ها میان موافقت‌ها و مخالفت‌های کارشناسان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد
دوراهی دورکاری
تعدادی از سازمان‌های دولتی به کارکنانشان اعلام کرده‌اند که دورکاری از ابتدای مهر اجرا نمی‌شود و همه آنها باید سرکارشان برگردند
حمیدرضا بوجاریان ـ خبرنگار
تقریبا همه استان‌های کشور در وضعیت قرمز قرار دارند. هیچ استانی وضعیت زرد یا نارنجی ندارد. به گفته رئیس دانشگاه علوم پزشکی قم، این استان وضعیت قرمز را هم رد کرده و شرایط فعلی‌اش نزدیک به وضعیت سیاه است. وضعیت قرمز به این معناست که به ازای هر 100هزار نفر جمعیت 3نفر در بیمارستان به‌دلیل کرونا بستری باشند اما این عدد در قم به ازای این تعداد جمعیت به 12نفر رسیده است؛ 4برابر بیشتر و بدتر از وضعیت قرمز. تهران در فاصله 120کیلومتری قم، وضعیت چندان بهتری ندارد. خیز سوم کرونا در ایران زودهنگام بروز کرده، پیش از اینکه پاییز بیاید. در آغاز موج سوم، خبرها گویای آن است که تعدادی از سازمان‌ها نیروهای دورکار را به کار حضوری فراخوانده‌اند.
بعد از موج دوم کرونا در ایران که اوایل تابستان آغاز شد، ستاد ملی مقابله با کرونا، دورکاری دست‌کم یک‌سوم کارکنان دولت را اجباری اعلام کرد؛ تصمیمی که تا پایان تابستان ادامه یافت و تمدید شد. با وجود دورکارشدن یک‌سوم کارمندان، نیمه‌حضوری شدن فعالیت‌های آموزشی در 3ماه گذشته، آمار روزانه ابتلا به کرونا در ایران بیست‌وهشتم شهریور از 3هزار نفر در روز فراتر رفت. پیگیری‌های همشهری نشان می‌دهد مسئولان وزارت بهداشت از تعدادی از بیمارستان‌های بخش خصوصی هم خواسته‌اند بخش‌های ویژه‌ای برای پذیرش و درمان بیماران مبتلا به کرونا آماده‌سازی کنند؛ اقداماتی که نشان می‌دهد مسئولان پیش‌بینی فوران بیماری در پایتخت را کرده‌اند. در چنین شرایطی بازگشت به کار کارمندان در سازمان‌ها و اداره‌ها سیاستی متناقض به‌نظر می‌رسد. فاصله‌گذاری اجتماعی و کم‌کردن ترددهای روزمره و تراکم افراد در فضاهای بسته از مهم‌ترین سیاست‌های کنترلی کرونا در کشورهای مختلف جهان است. بسیاری از کشورهایی که توانسته‌اند آمار مرگ‌ومیر ناشی از کووید-19 را به‌شدت کاهش دهند، همچنان در حال اجرای سیاست‌های دورکاری هستند. بسیاری از سازمان‌های بزرگ، نیروهای مورد نیاز جدید را از میان نیروهای دورکار انتخاب می‌کنند و با چشم‌اندازی که در پیش است تعداد کمی از افراد انتظار دارند با شرایط فعلی سیاست دورکاری ملغی شود. یافته‌های یک نظرسنجی جدید که شهریور امسال در آمریکا انجام شده نشان می‌دهد اکثر کارمندان فدرال در آمریکا که هم‌اکنون به‌دلیل بیماری همه‌گیر ویروس کرونا از خانه کار می‌کنند، انتظار ندارند به این زودی‌ها به سر کارشان برگردند. طبق یافته‌های این نظرسنجی، فقط 10درصد کارکنان انتظار دارند در 2ماه آینده برگردند و زمان دورکاری را در کمترین حالت یک‌سال دیگر فرض می‌کنند.
ماجرای لغو دورکاری در ایران از کجا شروع شد؟
حدود 10روز قبل انوشیروان محسنی بندپی، استاندار تهران به‌عنوان نماینده عالی دولت در پایتخت، خواستار پایان دادن به دورکاری کارکنان دستگاه‌های اجرایی از ابتدای ماه مهر و بازگشت به کار حضوری آن دسته از کارمندانی شد که بیماری زمینه‌ای ندارند. استانداری تهران در ماه‌های گذشته مرجع اصلی اطلاعرسانی درباره تمدید دورکاری در تهران بوده است. امروز آخرین روز شهریور است و اگرچه مسئولان هنوز به‌طور رسمی در این زمینه اعلام نظر نکرده‌اند اما پیگیری‌های همشهری نشان می‌دهد تعدادی از سازمان‌های دولتی به کارمندانشان اعلام کرده‌اند که از اول مهر سرکار حاضر باشند. تعدادی از کارمندان سازمان‌های مختلف در تماس تلفنی با همشهری گفته‌اند که به آنها اعلام شده درصورتی که از اول مهر سرکار حاضر نشوند برای آنها غیبت منظور شده و از حقوقشان کسر می‌شود. ستاد ملی مقابله با کرونا هنوز درباره اینکه شهریور پایان دورکاری یک‌سوم کارکنان دولت است یا اینکه این دورکاری تمدید می‌شود اعلام نظر رسمی نکرده، اما کم نیستند کارشناسان بهداشتی و درمانی که معتقدند در صورت لغو دورکاری‌ها در شرایط کنونی باید شاهد افزایش بیش از پیش تعداد بیماران مبتلا به کرونا بود. در عین حال موافقان پایان‌دادن به دورکاری که تعدادشان کم نیست، می‌گویند روش‌هایی مثل استفاده از ماسک و شستن مرتب دست‌ها می‌تواند جایگزینی برای دورکاری باشد. این گروه معتقدند پیامدهای دورکاری برای بهره‌وری سازمان‌ها و اقتصاد سنگین شده و تداوم آن به شکل کنونی خسارت‌بار است. استدلالهایی مشابه آنچه در زمان بازگشایی‌های دور اول شنیده‌ایم.
نگاه موافق؛ اداره‌ها تنها مراکز تجمع مردم نیستند
مصطفی قانعی، عضو کمیته علمی ستاد ملی مقابله با کرونا درباره لغو دورکاری کارمندان اداره‌ها در شهرهایی که در وضعیت قرمز قرار دارند به همشهری می‌گوید: «اینکه تصور کنیم تا یک‌ماه دیگر کرونا با محدودسازی‌ها تمام می‌شود تصور درستی نیست. برخی کشورها چنین تصوری داشتند و با اجرای سیاست‌های سختگیرانه در این حوزه تلاش کردند بیماری را مهار کنند اما موفقیت چندانی به دست نیاوردند. بنابراین نباید تصور کرد که دورکاری کمکی به پایان‌دادن شیوع بیماری می‌کند.»
عضو هیأت علمی و فوق تخصص ریه دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی بیمارستان بقیه‌الله معتقد است مسئولان کشور باید به این فکر کنند که اگر شیوع بیماری ادامه پیدا کرد به چه شکل اقتصاد کشور را اداره کنند تا جامعه دچار مشکل نشود: «تردیدی در این نیست که هرچه فاصله فیزیکی مردم از هم بیشتر باشد یا تعداد مراکز تجمع افراد کمتر شود، شانس انتقال بیماری نیز کمتر می‌شود، اما باید درنظر داشت تنها مراکز تجمع افراد در اداره‌ها نیست بلکه اتوبوس‌ها، مترو، پاساژها و ده‌ها مرکز دیگر از مراکزی هستند که تجمع مردم در آنها بعضا از اداره‌ها و سازمان نیز بیشتر است. مردم در همه این مراکز تردد دارند.»
قانعی تنها راه موفقیت مقابله با انتقال ویروس از فردی به فرد دیگر را استفاده از ماسک و شستن مرتب دست‌ها می‌داند و به همشهری می‌گوید: «اگر از ماسک استفاده شود و مردم دست‌های خود را به شکل مرتب بشویند، شانس انتقال بیماری از فردی به فرد دیگر تا 5درصد کاهش می‌یابد. از این رو رعایت پروتکل‌های بهداشتی و توجه به اجرای آنها اهمیت بالایی دارد.»
او در ادامه با ارائه پیش‌فرضی درباره اینکه اگر بیماری کرونا مهار شود و مردم اجرای پروتکل‌های بهداشتی را کنار بگذارند، شیوع آنفلوآنزا در راه است و ممکن است با همه‌گیری این بیماری روبه‌رو باشیم، می‌گوید: «از نظر علمی ماسک‌زدن می‌تواند به اندازه واکسن زدن مؤثر باشد، بنابراین اگر فکر می‌کنیم که واکسن می‌تواند ما را از بیماری در امان نگه دارد باید گفت که زدن ماسک به اندازه واکسن و حتی بیشتر از آن اهمیت دارد.»
قانعی ادامه می‌دهد: «در کمیته علمی ستاد ملی مقابله با کرونا درباره تاب‌آوری مردم و رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی بحث شده است. به این نتیجه رسیده‌ایم که وقتی مسئله‌ای طولانی می‌شود، حساسیت مردم برای رعایت بهداشت فردی به حداقل می‌رسد. مردم در ابتدا توصیه‌ها را به‌دلیل ترسی که از بیماری داشتند جدی می‌گرفتند اما این نگرانی رفته‌رفته کاهش پیدا کرده است.» او بر این باور است که باید روش‌های متقاعدسازی مردم به رعایت دستورات بهداشتی در مقایسه با گذشته تغییر کند: «با شیوه‌های قبلی نمی‌توان مردم را مجاب به رعایت دستورالعمل‌های قبلی کرد.»
قانعی معتقد است مردم به نسبت روزهای آغاز شیوع بیماری با فرایندهای خودمراقبتی و دیگرمراقبتی آشنا شده و درمقابل افراد مبتلا به بیماری، از خود و دیگران مراقبت می‌کنند: «امروز شاهد هستیم اگر کسی در اتوبوس سرفه می‌کند مردم نگاه شماتت‌باری به او می‌کنند. این نگاه ناشی از تقویت حس خودمراقبتی و دیگرمراقبتی در جامعه است.»
نگاه منتقد؛ فاصله‌گذاری فیزیکی مهم‌تر از ماسک و شستن دست
با وجود اینکه قانعی پایان‌دادن به دورکاری را با توجه به طولانی‌شدن فرایند بیماری کرونا، تصمیمی اجتناب‌ناپذیر می‌داند، مینو محرز، عضو دیگر کمیته علمی ستاد ملی مقابله با کرونا چنین دیدگاهی ندارد و به همشهری می‌گوید فاصله‌گذاری فیزیکی، اصلی غیرقابل حذف در جلوگیری از شیوع بیماری است: «اگر فردی فاصله‌گذاری فیزیکی را رعایت نکند اما با ماسک در جایی که تهویه مناسب ندارد به‌مدت طولانی قرار بگیرد، ابتلای فرد به بیماری قطعی است.» او می‌گوید شستن دست‌ها، زدن ماسک و حفظ فاصله فیزیکی و دوری از مکان‌های تجمیع افراد، زنجیره مقابله با ویروس است و نمی‌شود با حذف یکی از آنها امیدوار بود بیماری در جامعه شیوع پیدا نکند: «تعداد بیماران مبتلا به کرونا در مقایسه با روزهای ابتدای خردادماه گذشته به‌شدت افزایش یافته است. ویروس جهش داشته و اکنون با حضور افرادی به‌عنوان بیمار روبه‌رو هستیم که به شکل خانوادگی به مراکز بیمارستانی مراجعه می‌کنند.»
محرز با ابراز تأسف از اینکه دیدگاه‌های کارشناسی و علمی متخصصان از سوی سیاستگذاران در این حوزه جدی گرفته نمی‌شود به همشهری می‌گوید: «مدت‌هاست دیدگاه‌های علمی مورد توجه قرار نمی‌گیرد. در موضوع کنکور، بازگشایی مدارس و برخی دیگر از اتفاقات، نظرات ارائه‌شده کارشناسان مورد توجه قرار نگرفته است. از سوی دیگر، مردم هم با انجام سفرهای میلیونی موجب شدت‌گرفتن بیماری شده‌اند و آنها هم توصیه‌ها را جدی نمی‌گیرند.»
او تأکید می‌کند پزشکان وضعیت بیماران را می‌بینند اما سیاستگذاران با بیماران در ارتباط نیستند و به این دلیل اثر تصمیم‌های خود را در جامعه نمی‌بینند: «شدت سرایت بیماری رو به افزایش است. اگر این روند ادامه پیدا کند مطمئناً به سمت فاجعه پیش خواهیم رفت. بنابراین هرگونه تصمیمی که منجر به افزایش تجمع در جامعه شود مطلقاً مورد تأیید نیست. یک کارمند بیمار می‌تواند بیماری را به مراجعان منتقل کند. هر مراجعه‌کننده هم بیماری را به خانواده منتقل می‌کند. با این روند زنجیره بیماری گسترش خواهد یافت؛ اتفاقی که می‌تواند عوارض جدی در پی داشته باشد.»
زالی: دورکاری را لغو نکنید
تهران در وضعیت کاملا قرمز قرار دارد، نه تنها باید دورکاری ادامه داشته باشد که بخشی از محدودیت‌های تردد هم باید برگردد
رئیس ستاد کرونای استان تهران با بیان اینکه تهران وارد موج سوم کرونا شده و اگر مداخلات جدی صورت نگیرد هفته‌های سختی را خواهیم داشت، گفته است که نامه‌ای از طرف ستاد کرونای استان تهران برای بازگشت محدودیت‌های کرونایی به‌ویژه بحث دورکاری در استان تهران به وزیر بهداشت ارسال شده است.
به‌گزارش همشهری، علیرضا زالی صبح دیروز در حاشیه جلسه‌ای در ستاد کرونای استان تهران در جمع خبرنگاران، گفت: طی این نامه درخواست بازگشت محدودیت‌ها ازجمله بحث دورکاری مطرح شده، به نظر می‌رسد در میان شهرهای کشور، تهران شرایط سخت‌تری دارد. به همین دلیل درخواست کرده‌ایم که مجموعه محدودیت‌های کمیته امنیتی و انتظامی ستاد ملی در گروه‌های ۳ و ۴، به‌خصوص بحث دورکاری در سطح استان تهران مجددا بازگردانده شود. او با تأکید بر اینکه تهران شرایط کاملا قرمزی دارد، افزود: آمار روزهای اخیر نشان از آن است که در تهران وارد موج سوم شده‌ایم، به‌گونه‌ای که فاصله بین موج دوم و موج سوم، فاصله بسیار کوتاهی بوده است. با توجه به اینکه از روز شنبه تا به امروز در حال رصد وضعیت هستیم، به‌نظر می‌رسد که آمار رو به افزایش است و طبیعتا این آمار موج گذرا تلقی نمی‌شود، آماری که الان تجربه می‌کنیم در تطابق با شکل‌گیری موج سوم است.
زالی با بیان اینکه در آستانه پاییز و تغییرات اقلیمی و آب و هوایی هستیم، گفت: دراین شرایط میزان حضور در محیط‌های بسته بیشتر می‌شود و همچنین همزمانی پاندمی کرونا با سایر بیماری‌های تنفسی پاییز می‌تواند در گسترش بیماری نقش زیادی داشته باشد. او در ادامه سخنانش 5دلیل اصلی برای افزایش آمار ابتلا به کرونا در هفته‌های اخیر را مطرح کرده است. 5عاملی که به گفته او باید در تصمیم‌گیری‌های کنونی درباره دورکاری مورد توجه قرار گیرد.
1ـ کاهش رعایت پروتکل‌ها
زالی با بیان اینکه در طول 2 هفته گذشته میزان رعایت شیوه‌نامه‌های بهداشتی در محیط‌های عمومی و خدماتی بالای ۸۵درصد بود که امروز به 70 رسیده و با یک افت ۱۵درصدی روبه‌رو هستیم، ادامه داد: این آمار در موج دوم تا زیر ۱۰درصد در تهران افت کرده؛ بنابراین بخشی از دلایل شکل‌گیری موج سوم به‌دلیل کم شدن رعایت شیوه نامه‌های بهداشتی است.
2ـ تأثیر تجمعات
رئیس ستاد کرونای تهران تجمعات را به‌عنوان عامل بعدی مؤثر در شکل‌گیری موج سوم، عنوان کرد: اگرچه بسیاری از هیأت‌های مذهبی شیوه نامه‌های بهداشتی را رعایت کردند، اما برخی هیأت‌ها با وجود تأکیدات سازمان تبلیغات اسلامی برخی از شیوه‌نامه‌ها را مورد توجه قرار ندادند و طبیعتا تجمع در محیط‌های بسته و مسقف، بدون تهویه کافی و بدون رعایت اصول بهداشتی، در انتقال ویروس تأثیرگذار است.
3ـ بازگشایی زودهنگام
او شتاب در برخی از بازگشایی‌ها را عامل بعدی دانست و گفت: با تغییر شرایط مشاغل آموزشی و با توجه به بازگشایی مدارس و دانشگاه‌ها طبیعتا تعداد زیادی از افرادی که تا امروز در منزل بودند وارد عرصه شدند که این مسئله نیز در افزایش انتقال و ابتلا تأثیرگذار است.
4ـ فشار بر حمل‌ونقل عمومی
به گفته زالی، مسئله دیگر درباره لغو دورکاری افزایش تردد در تهران است. او ادامه داد: همچنین در طول 2هفته اخیر، فشار بر حمل‌ونقل تهران بسیار افزایش پیدا کرده، الان به‌طور متوسط بالای950 تا 960 هزار نفر از مترو و تعداد قابل‌توجهی در مجموع از اتوبوس استفاده می‌کنند. در این شرایط انتظار ما این است که برای حل این معضل باید ابتدا مشکلات زیرساختی حمل‌ونقل فعلی تهران به‌خصوص در بخش مترو برطرف شود، چراکه در شرایط فعلی تنها می‌تواند تا ۳۰درصد نیازها را پوشش دهد، درصورتی که این مسئله باید تا 3 برابر افزایش پیدا کند.
5ـ ضعف خدمات الکترونیکی
او با بیان اینکه حضور مردم در اجتماع نیز به میزان کافی کم نشده است، ادامه داد: متأسفانه بحث خدمات الکترونیک در حوزه خدمات عمومی نیز به میزان مورد نظر، مورد توجه قرار نمی‌گیرد.
نگاه مخالف؛ مشاوره‌های غلط می‌دهند
حسین قناعتی، عضو سابق اتاق فکر ستاد فرماندهی مقابله با کرونای استان تهران نیز در گفت‌وگو با همشهری می‌گوید توقف دورکاری در شرایط کنونی تصمیم قابل دفاعی نیست. به گفته او، با وجود درس‌ها و عبرت‌هایی که پس از شیوع کرونا در 8ماه گذشته گرفته‌ایم، در مسیر درست مبارزه با کرونا قرار نداریم و استراتژی‌های تدوین‌شده در این حوزه مبتنی بر محورهای مؤثر برای کاهش شیوع بیماری نیست: «پیشگیری، فاصله‌گذاری فیزیکی، اقتدار در برخورد با تخلف‌های ضد‌کرونا و نیز بیماریابی فعال و قرنطینه‌کردن افراد به روش‌های قانونی از مواردی است که از آغاز شیوع کرونا در کشور به‌درستی اجرا نشده است.» رئیس سابق اتاق فکر ستاد فرماندهی مقابله با کرونای تهران به همشهری می‌گوید تنها راه کنترل و جلوگیری از شیوع بیش از پیش کرونا در جامعه افزایش فاصله‌گذاری فیزیکی و برخورد جدی با کسانی است که قوانین این حوزه را نقض می‌کنند: «در کره‌جنوبی شاهد بودیم که دولت، با اقتدار کسانی را که قوانین ضد‌کرونا را نقض می‌کردند مورد تعقیب قانونی قرار می‌داد. حالا در کشور ما قوانین وضع شده اما با نصیحت و موعظه از مردم می‌خواهیم قوانین را رعایت کنند که بی‌شک با این روش در کنترل بیماری موفق نخواهیم شد.» قناعتی، تولید واکسن کرونا را راه درمان بیماری نمی‌داند و می‌گوید: «حتی اگر افرادی واکسن کرونا دریافت کنند، ممکن است دوباره به بیماری مبتلا شوند. بنابراین استفاده از واکسن هم کمکی به کاهش بیماری در جامعه نمی‌کند و نباید انتظارها درباره تولید واکسن کرونا را در جامعه بالا برد.» قناعتی، دورکاری را بهترین فرصت برای تحول در ساختارهای اداری و آموزشی کشور می‌داند و می‌گوید هنوز موفق نشده‌ایم از این فرصت برای تحول در ساختار اداری و آموزشی و در نهایت کاهش شیوع بیماری در جامعه استفاده کنیم: «وقتی مدارس به شکل آنلاین فعالیت خود را شروع کردند، بهترین فرصت برای تحول در ساختار آموزشی به سمت خودآموزی ایجاد شد اما هنوز در این زمینه موفق نیستیم و نمی‌دانیم قرار است به چه سمتی حرکت کنیم.» او با انتقاد از عملکرد و برخی تصمیم‌های مسئولان در لغو یا کاهش دورکاری در ادارات پایتخت به همشهری می‌گوید: «رفتار و تصمیم‌های برخی مسئولان به سمتی پیش می‌رود که به‌نظر می‌رسد جان مردم اهمیتی ندارد. به‌نظر می‌رسد در برخی تصمیم‌گیری‌ها، افراد و مشاورانی به غلط مشغول ارائه آمارهای اشتباه هستند و این آمارها مبنای تصمیم‌گیری‌ها شده است.»
در همینه زمینه :
