سفر شاه به آمریکا
نخستین پادشاه از یک کشور شرقی که از آمریکا دیدار می‌کند
آرش نهاوندی
روزنامه نیویورک تایمز در تاریخ 20نوامبر 1949(19آبان 1328) خبر خود را به سفر شاه به آمریکا اختصاص داد و تیتر زد: شاه ایران برای خرید اسلحه و درخواست کمک اقتصادی به آمریکا آمده است. به نوشته این روزنامه، یک مسافر مهم در این هفته در شهر واشنگتن بود. سفر شاه ایران به آمریکا ۲ دلیل حائز اهمیت؛ اول اینکه او نخستین پادشاه از یک کشور شرقی است که از آمریکا دیدار کرده و دوم اینکه او و مشاورانش درباره خواسته اصلی‌شان از آمریکا رک و بی‌پرده سخن گفته‌اند (در خواست برای خرید تسلیحات). شاه ایران خواستار خرید سلاح‌های پیشرفته و شناخته‌شده آمریکایی شده است، او همچنین خواسته که آمریکا به کشورش کمک اقتصادی ارائه دهد. در قبال این کمک‌ها نیز شاه روابط نزدیک ایران با آمریکا را پیشنهاد می‌کند. ایران با شوروی و ترکیه هم‌مرز است و شاه نیز به همین دلیل اهمیت مرزهای جنوبی شوروی را به آمریکا یادآور شده است.در آن زمان میان شوروی و آمریکا دو متحد قبلی جنگ جهانی دوم اختلافات زیادی درگرفته و جنگ سرد در مراحل آغازینش بود و برای آمریکا نیز بسیار اهمیت داشت که به‌منظور مهار شوروی با کشورهای هم‌مرز شوروی به‌ویژه در جنوب این کشور روابط بسیار دوستانه و نزدیکی داشته باشد. ایران در واقع به‌طور استراتژیک به آمریکا پیشنهاد داده است که می‌تواند به‌عنوان مانعی ایده‌آل در برابر هر نوع نفوذ نگران‌کننده شوروی در ورای مرزهای جنوبی خود، عمل کند. آمریکا تا‌کنون تا حدی به اهمیت تامین امنیت مرزهای ایران پی برده است، به همین دلیل نیز از کمک 1.3میلیارد دلاری تسلیحاتی آمریکا به اروپا و کشورهای غیرکمونیست، 27.640.000دلار به کشورهای ایران و کره اختصاص یافته که البته قرار است میان این دو کشور تقسیم شود. علاوه بر این متخصصان نظامی آمریکا نیز به‌عنوان مشاور و مستشار در خاک ایران حضور دارند.
شاه و همراهانش به‌طور واضح مشخص کرده‌اند که از این کمک اختصاص یافته به ایران استقبال می‌کنند اما همچنین اعلام کرده‌اند که این میزان کمک برای بازسازی ارتش و رساندن نیروهای نظامی ایران به اوج کارآمدی به‌شدت ناکافی است. ایرانی‌ها هنوز به‌طور مشخص اعلام نکرده‌اند که دنبال خرید چه سلاح‌هایی از آمریکا هستند.
درخواست 250 میلیون دلاری
روزنامه نیویورک تایمز در 19 نوامبر 1949(28 آبان 1328) به سخنان محمدرضا پهلوی در کنفرانس مشترک با هری ترومن، رئیس جمهور آمریکا پرداخت و تیتر زد: «فرمانروای ایران سرمایه‌گذاران آمریکایی را به کشورش دعوت کرد». به نوشته نیویورک تایمز، محمدرضا پهلوی در جریان کنفرانس مشترک 40 دقیقه‌ای با هری ترومن خواستار افزایش حضور سرمایه‌گذاران بخش خصوصی آمریکا در کشورش شد. شاه در سخنانی افزود: ایران می‌تواند زمینه مساعدی را برای اجرای اصل 4 فراهم کند. (اصل4 در اولین سخنرانی ترومن مطرح شده بود و اشاره به سخنان وی درباره وظیفه اخلاقی کشورهای غنی به کشورهای فقیر داشت). شاه همچنین در پاسخ به سوال‌های خبرنگاران گفت: ایران از کمک‌های مالی در زمینه ساخت پروژه‌های برق- آبی و سرمایه‌گذاری در بخش ساخت کارخانه‌ها استقبال می‌کند. سرمایه‌گذاران سود ناشی از سرمایه‌گذاری خود را به دلار دریافت خواهند کرد. درصورت ملی‌شدن این صنایع، دست‌کم سرمایه اولیه به سرمایه‌گذاران عودت داده خواهد شد.
همزمان با اعلام خبر درخواست شاه از آمریکا برای ارائه کمک مالی به ایران، بانک بازسازی و سرمایه‌گذاری آمریکا اعلام کرد که به‌رغم وجود شایعاتی مربوط به درخواست شاه برای دریافت وام از این بانک تا‌کنون مقامات ایرانی با این بانک گفت‌و‌گویی درباره دریافت وام نداشته‌اند. براساس گزارش‌های دریافتی، شاه ایران به احتمال زیاد از آمریکا درخواست وامی به مبلع 250 میلیون دلار خواهد کرد.
شاه در باشگاه نویسندگان آن سوی آب‌ها نیز در سخنانی گفت: ما امیدواریم که بتوانیم کمک‌های فنی و مادی از آمریکا دریافت کنیم. امیدواریم بتوانیم با تضمین‌های مناسبی سرمایه‌گذاران آمریکایی را به سرمایه‌گذاری در ایران جذب کنیم. شاه ایران پیش‌تر نیز گفته بود که کشورش پیش از آنکه قرارداد دفاعی مشابه پیمان آتلانتیک شمالی(ناتو) در خاورمیانه به امضا برسد، باید از نظر اقتصادی قوی شده باشد. در این راستا بودجه برنامه هفت‌ساله توسعه در ایران قرار است توسط حق الامتیازهای دریافتی از کمپانی‌های نفتی خارجی تامین شود. این برنامه توسعه گامی در جهت بهبود توسعه اقتصادی ایران ارزیابی شده است.
