سال کم‌فروغ

  محمد مقدسی     

ترور ناموفق شاه جوان در بهمن ‌ماه سال۱۳۲۷، آثارش را در سال بعد نشان داد. دوباره صدای پای استبداد شنیده می‌شد؛ فعالیت حزب توده در ایران ممنوع شد. این اتفاق محافل عمومی وابسته به این حزب را هم تعطیل کرد. تنها اثر معروف و قابل‌ذکر ادبیات ایران در این سال، چاپ مجموعه داستان «انتری که لوطی‌اش مرده بود» نوشته صادق چوبک بود. یکی از بهترین داستان‌های کوتاه فارسی، «چرا دریا طوفانی شد»، در این مجموعه چاپ شده بود. چوبک سبک خاصی داشت؛ او با توصیف غیرمستقیم، احوالات شخصیت‌های داستانش را نشان می‌داد و به جای گزارش کردن و تعریف ماجرا، توصیف می‌کرد، به‌گونه‌ای که خواننده آنچه را که روی می‌داد، می‌دید.
اما از سوی دیگر، ادبیات داستانی در پاورقی‌ها، همه‌خوان‌ها و داستان‌های تاریخی، رونقی شگفت‌آور داشت. میدان‌دار این روزها مجلات هفتگی «امید»، «صبا»، «ترقی»، «تهران مصور» و «اطلاعات هفتگی» با تیراژهایی در حدود 5هزار تا 15هزار بودند. برای نمونه رمان 5جلدی «ده نفر قزلباش» به‌صورت هفتگی در اطلاعات به‌صورت پاورقی چاپ می‌شد. در این میان، سعید نفیسی با توجه به دانش ادبی خود راه دیگری برای نوشتن داستان تاریخی برگزید؛ او داستان‌های پهلوانان ایرانی را نه در رمان‌های چندجلدی، بلکه در قالب داستان کوتاه نوشت و در کتابی با عنوان «ماه نخشب» چاپ کرد. دیگر اثر تاریخی این سال، رمان «شراره‌های خاموش‌شده» نوشته ناصرالدین شاه‌حسینی با طرحی ضعیف و ساختاری کم‌مایه روایتی عشقی-حماسی از زندگی لطفعلی‌خان زند بود.