معضل 70 ساله

  حافظ روحانی  

رد پای انجمن هنرمندان ایران را می‌توان در روزشمار زندگی حسن‌علی وزیری (1333– 1269) جست‌وجو کرد. در زندگی‌نامه او می‌خوانیم که نخستین بار در 4آذر‌ماه سال1326 از وزیری دعوت می‌شود تا در جلسه انجمن به‌عنوان مشاور شرکت کرده و با اعضا همفکری کند. در دوم دی‌ماه همان سال، یعنی به فاصله کمتر از یک‌ماه او به‌عنوان عضو مشاور هیأت‌مدیره انتخاب می‌شود و به انجمن می‌پیوندد.
حسن‌علی وزیری، یکی از شاگردان کمال‌الملک بود که مانند چندی دیگر بعد از پایان تحصیلات در مدرسه راهی اروپا می‌شود. با این‌حال پیش از این سفر هم چهره‌ای فعال است و گویا در امور نظری هم اهتمامی داشته. چنانچه در تنظیم اساسنامه مدرسه صنایع‌ مستظرفه در سال‌های کهولت استاد پیر هم مشارکت کرده است.
در سال‌های دهه1320 او نیز جزو شاگردان تحصیل‌کرده کمال‌الملک است و از این‌رو در بسیاری از فعالیت‌های صنفی یا نظری حضور دارد. درباره تشکیل انجمن هنرمندان ایران چیز زیادی نمی‌دانیم. این نهاد بیشتر یک اسم است و اوراق و اسنادش در تاریخ گم شده. با این‌حال فکر تشکیل چنین نهادی به‌احتمال زیاد آن را به  یکی از نخستین اقدامات برای سامان دادن به امور هنرمندان قرار‌می‌دهد. در فاصله نیمه دهه1320 بسیاری از نهادهای دولتی و خصوصی در حال تشکیل هستند که در نهایت حدود 2دهه بعد با تشکیل نهاد بزرگی چون وزارت فرهنگ و هنر همراه می‌شود. با این‌حال مسئله حضور هنرمندان فارغ از دخالت دولتی تا همین امروز هم مسئله‌ای لاینحل در هنر ایران باقی مانده است؛ معضلی که بیش از 70سال سابقه دارد.