خیابان سپه قزوین، بزرگ‌ترین مهمان‌پذیر!

نیما صفدریان| کارشناس شهرسازی: 


تعریف ذهنی ما از خیابان چیست؟ محلی برای رفت و‌ آمد خودروها؟ تعریف ما از قدیمی چیست؟ چیزهایی متعلق به گذشته دور؟ خیابان سپه قدیمی‌ترین و اولین خیابان ایران است، اما به نظر من این محل با تعریفی که ما از خیابان و از قدیمی داریم اصلاً نه قدیمی است و نه خیابان! اینجا محلی است برای زندگی. تمام مناسبات آن نیز به بهترین صورت برای زمان خود طراحی شده بودند و اتفاقاً بسیار مدرن و به‌روز بوده‌اند و هنوز هم از رونق و شکوه آن‌ها چیزی کم نشده است و از خیلی از خیابان‌های تازه‌ساز ‌ما استانداردتر و به‌روز‌تر است. 

مردم این محله هنوز خاطرات روزهایی را به یاد می‌آورند که معابر خاکی بود و اسب و درشکه‌ها می‌گذشتند و هر از گاهی خودرویی قدیمی دیده می‌شد. مسافران می‌رفتند و می‌آمدند، در حمام‌های این محل غبار از تن می‌گرفتند، از بازار خرید می‌کردند، در مسجد نماز می‌خواندند، در خانه‌های قدیمی بزرگ استراحت می‌کردند و با انبوهی خاطره ارزنده به شهر خود باز می‌گشتند. مردم هنوز آب‌تنی در جوی‌های این خیابان را فراموش نکرده‌اند. از آب‌انبار جن‌زده محل هنوز خوف دارند و هنوز صدای تمرین‌های صبحگاهی ارتشیان را می‌شنوند. خیابان سپه از پرجمعیت‌ترین مناطق تاریخی شهر بوده که همچنان ساختار سنتی خود‌ را حفظ کرده است و آخر شب‌ها که خلوت می‌شود کاملاً حس دوران قاجاریه را به آدم القا می‌کند. انگار خیابان برایت خاطره می‌گوید از روزگاری که مردم با اسب وگاری در آن می‌رفتند و می‌آمدند؛ تشنه و گرسنه به دامان خیابان سپه پناه می‌آوردند و این خیابان مانند یک مهماندار از آنها پذیرایی می‌کرد‌. 

خیابان سپه در واقع بزرگ‌ترین هتل بدون سقف محسوب می‌شود چرا که تمام خیابان بر اساس نیازهای اهالی و مسافران طراحی شده ‌ و این سطح از خدمات‌رسانی در آن زمان حتی در مدرن‌ترین هتل‌های جهان نیز ارائه نمی‌شد. همه‌چیز متناسب با زمان و نیاز‌های روز بود‌. طرح مرمت این خیابان‌ تأثیر بسزایی در گردشگری استان داشته ‌‌و فضاهای دلنشینی ‌‌ایجاد کرده است اما تا زمانی که سعی بر حفظ هویت و اصالت محلی نشود، چیدن آجر‌های سرخ روی هم معجزه‌ای نمی‌کند زیرا هویت محله را نمی‌شود فقط با مرمت بناها حفظ کرد. 

احیای فیزیکی محل از ملزومات است، اما کافی نیست و باید به ساختار اجتماعی آن نیز توجه ویژه‌ای کرد. مردم هنوز هم دوست دارند سر کوچه‌ها روی تخت بنشینند و با یکدیگر گپ بزنند و میزبان اصلی مسافران و گردشگران باشند. آنها هنوز خلق وخوی خود‌ را حفظ کرده‌اند؛ خصوصاً سالمندان و افراد باسابقه محل که تحت هیچ شرایطی از سنت‌های خود کوتاه نمی‌آیند و همچنان امید دارند که‌ چرخ گردون دوران آنها را بازگرداند. ما نیز امیدواریم مسئولان مدیریت شهری، پژوهشگران میراث فرهنگی و اهالی محل دست به دست هم دهند تا هرچه زودتر ارزش‌های اصلی و اصیل محل شناخته و احیا شود.