از مدرسه مروی تا دل دانشگاه تهران

سعید برآبادی   

نوشتن از معماری در سال1320، یکی از عجیب‌ترین کارهاست؛ سال ورود متفقین به کشوری که از پیش، بی‌طرفی‌اش را در جنگ اعلام کرده بود، خلع رضاشاه و در نهایت تعطیلی دستگاهی که هزینه پروژه‌های معماری بزرگ و کوچک کشور از دل آن تامین می‌شد. برای فرار از چنین موقعیتی است که در این تاریخ به معرفی دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران می‌پردازیم که در چنین سالی یکی از مهم‌ترین تحولات خود را پشت سرگذاشت اما پیش از آن، خلاصه‌ای از آنچه بر آموزش رشته‌های هنری در ایران گذشته بود: نطفه هنرکده دانشگاه تهران، احداث مدرسه صنایع مستظرفه به‌دست کمال‌الملک و در مکان فعلی باغ نگارستان بود. چند سال بعد  و در ابتدای مهر 1317، نام این مدرسه به مدرسه عالی معماری تغییرکرد و مکانش را به مدرسه ایران و آلمان در انتهای خیابان سرهنگ سخایی تغییر دادند. دو سال بعد، باز هم یک اسباب‌کشی دیگر و در نهایت هنرکده معماری وزارت پیشه و هنر به شبستان مسجد مدرسه مروی منتقل شد و با تصویب کمیسیون دانشگاه تهران، نامش را دانشکده هنرهای زیبا نهادند. این فهرستی از مدیران این دانشکده از 1319تا 1357است؛ آندره گدار باستان‌شناس، محسن فروغی باستان‌شناس، هوشنگ سیحون معمار، محمدامین میرفندرسکی معمار و مهدی کوثرمعمار. بعد از انقلاب نیز برای دو سال محمدرضا لطفی موزیسین رئیس این دانشکده بود و بعدها کارش را به حبیب‌الله آیت‌الهی نقاش و بعد از آن هم به غلامحسین مجتهدزاده معمار تحویل داد تا نوبت به مهدی چمران و خلف بعد از او رسید. چند نکته درباره این دانشکده مهم و نقش‌آفرین در معماری پهلوی دوم  وجود دارد؛ اول اینکه الگوی آموزشی در این دانشکده به‌طور مستقیم تحت‌تأثیر مکتب بوزار فرانسه بود، شاید به‌خاطر حضور ابوالحسن صدیقی در مقام ریاست دانشکده مهندسی معماری و شاید هم به‌خاطر انتخاب مدرسان این دانشکده توسط آندره گدار که عموما معماران فرانسوی شرکت سنتاب بودند. ساخت ساختمانی در دل دانشگاه تهران برای استقرار دانشکده هنرهای زیبا از زمان خروج این فضای آموزشی از دل مدرسه مروی آغاز شد و بنای آن با نظارت مهندس دوبرول و محسن فروغی انجام شد. رولاند مارسل دوبرول یکی از معماران مهجور و کمتر شناخته شده در ایران است. او که ساخت ورزشگاه منظریه را در پرونده خود دارد، یکی از استعدادهای جوان معماری فرانسه بود که یک روز به‌خاطر برنده نشدن در کنکوری که رتبه نخست آن را کسب کرده بود، از کشورش دل کند، به ایران آمد و همراه محسن فروغی یکی از اثرگذارترین آتلیه‌های معماری را در ایران بنا‌نهاد. اما چرا تاریخ 1320را برای یادآوری این بنا استفاده کردیم؟ در سال1320، دانشگاه تهران تصویب کرد که این مدرسه به نام مدرسه هنرهای زیبا جزئی از بدنه بزرگ دانشگاه تهران شود.