رمزگشایی از برق‌مجانی

رضا کربلائی ـ روزنامه‌نگار

برق 30میلیون ایرانی مجانی می‌شود! این نه یک وعده رئیس‌جمهور در سال پایانی عمر دولت تدبیر و امید که تصمیمی است قطعی. دوم شهریور امسال در آستانه هفته دولت، هیأت وزیران به ریاست حسن روحانی به پیشنهاد وزارت نیرو به این جمع‌بندی رسید که هزینه برق از مشترکان خانگی کم‌مصرف گرفته نشود. حسن روحانی می‌گوید: دولت تصمیم دارد برای حدود ۳۰ میلیون جمعیت ایرانی که خانواده‌هایی هستند که مصرف برقشان زیاد نیست و جزو لیست کم‌مصرف‌ها هستند پولی برای برق پرداخت نکنند به‌شرط اینکه در همان رده کم‌مصرف باقی بمانند. او با بیان اینکه حتی گروه میانه مصرف هم می‌تواند با کاهش مصرف، وارد این لیست شود، گفت: نخستین بار بعد از انقلاب می‌توانیم اعلام کنیم که برق مستضعفان جامعه مجانی خواهد بود. به گزارش همشهری، ماجرای آب و برق مجانی برای مستضعفان داستانی تاریخی در تاریخ انقلاب اسلامی ایران است تا جایی که گفته می‌شود بنیانگذار فقید انقلاب اسلامی در ابتدای پیروزی انقلاب وعده آب و برق مجانی را داده بود. حسن غفوری فرد، که از مردادماه سال 60مسئولیت وزارت نیرو را برعهده گرفته بود، روایت می‌کند: حضرت امام (ره) روز نهم اسفند 1357 از ضرورت آب و برق مجانی برای طبقات کم‌بضاعت سخن می‌گویند و فردای همان روز در اجتماع مردم قم بر آب و برق مجانی برای مستضعفان تأکید و یک روز بعد هم اعلام می‌کنند«هر چه زودتر باید مشکل مسکن برای بی‌خانمان‌ها و فقرای ایران حل شود و برای هر خانواده مسکن موردنیازشان تأمین شود، آب و برق برای فقرا و بی‌بضاعت‌ها باید مجانی شود. صحبت‌های حسن روحانی در جریان دیدار مجازی کابینه‌اش با رهبر معظم انقلاب یادآور همان تکرار دستور بنیانگذار فقید انقلاب در 3روز پیاپی است و اصرار رئیس‌جمهور بر مجانی شدن برق مستضعفان البته باعث شد تا به سراغ وزارت نیرو برویم و بپرسیم ماجرا چیست؟ 
مصطفی رجبی مشهدی، سخنگوی صنعت برق در گفت‌وگوی اختصاصی با همشهری از جزئیات این مصوبه دولت با عنوان طرح برق امید نام می‌برد و در پاسخ به شائبه سیاسی مبنی بر احتمال کاندیداتوری رضا اردکانیان، وزیر نیرو در انتخابات سال آینده ریاست‌جمهوری می‌گوید: این یک برنامه سه‌ساله است و وزارت نیرو به‌عنوان یک‌نهاد تخصصی و حاکمیتی به برداشت‌های احتمالی کاری ندارد. گفت‌وگو را بخوانید.


آیا پیشنهاد مجانی شدن برق مشترکان کم‌مصرف یا آنگونه که گفته شده برق مستضعفان را وزارت نیرو داده یا اینکه ایده‌ای بوده خارج از وزارت نیرو؟
پیشنهاد اعمال تخفیف 100درصدی به مشترکان کم‌مصرف برق را وزارت نیرو مطرح کرده و از سال گذشته اجرایی شده است. توجه داشته باشید که وزارت نیرو طی سه سال گذشته سیاست راهبردی خود را بر مدیریت توأمان عرضه مطمئن برق از طریق ساخت نیروگاه‌ها و شبکه‌های انتقال و توزیع در اولویت خود قرار داده که نتیجه ملموس و میوه این سیاست در قالب افتتاح طرح‌های مهم بخش برق و آب کشور با عنوان هر هفته الفبا ایران برای مردم مشهود است. بنابراین ما توسعه صنعت برق و ساخت نیروگاه و شبکه‌های توزیع برق را فراموش نکرده‌ایم و در حال تقویت زیرساخت‌ها هستیم.
ایده تخفیف 100درصدی به مشترکان کم‌مصرف برق از کجا آمد؟
وزارت نیرو به‌طورجدی مدیریت سمت تقاضا و مصرف برق را هم طی سه سال گذشته دنبال کرده که نتیجه آن دست‌کم در بخش مدیریت مصرف برق در بخش‌های صنعت و کشاورزی در قالب پرداخت پاداش مشارکت در کاهش مصرف منعکس شده است. برای همین سیاست وزارتخانه به‌جای اعمال سیاست سخت و تنبیه مشترکان برق به سمت سیاست تشویق و آموزش تغییر کرد و طرح «برق امید» با هدف اعمال تخفیف 100درصدی برای مشترکان خانگی کم‌مصرف را پیشنهاد داده‌ایم.
برآوردها از وضعیت مشترکان خانگی برق از حیث الگوی مصرف چگونه است و چه میزان از شهروندان می‌توانند با کاهش مصرف خود عملاً برق مجانی دریافت کنند؟
هم‌اکنون ما حدود 59.5میلیون مشترک برق خانگی داریم که 8.4میلیون از این مشترکین در بخش کم‌مصرف‌ها قرار می‌گیرند که بسته به جغرافیای سکونت آنها و الگوی تعرفه مصرف برق در ماه‌های گرم و غیرگرم و همچنین قرار گرفتن شهرها و روستاها در زمره مناطق گرمسیر، سردسیر و عادی، این تعداد مشترک در سطح کشور توزیع شده‌اند. الگوی تعیین شده میزان مصرف براساس شاخص‌های یادشده تفاوت می‌کند. اکنون حدود 30درصد از 8.4میلیون مشترک خانگی که در الگوی موجود جزو کم‌مصرف‌ها قرار دارند، به‌دلیل کاهش میزان مصرف خود از تخفیف 100درصدی برخوردار هستند و صورتحساب صفر برای آنها صادر می‌شود. بسته به تغییررفتار مصرف‌کنندگان در هرماه، ممکن است عده بیشتری در زمره مشترکان مجانی قرار گیرند و یا اینکه مشترکان پرمصرف با اصلاح الگوی مصرف خود به جمع خوش مصرف‌ها بپیوندند و پول برق کمتری بپردازند. بنابراین اگر مشترکانی که در بخش کم‌مصرف‌ها قرار می‌گیرند، بسته به موقعیت جغرافیایی و تعرفه‌های شهر و روستای محل سکونت خود، بتوانند مصرف خود را کم کنند می‌توانند برق را با تخفیف 100درصدی مصرف کنند. نکته اینجاست که هم‌اکنون 15درصد از مشترکان برق خانگی جزو پرمصرف‌ها قرار می‌گیرند که آنها هم با اصلاح الگوی مصرف خود هزینه کمتری بابت مصرف برق پرداخت خواهند کرد.
مشترکان پرمصرف چگونه می‌توانند مصرف خود را کاهش دهند تا هزینه کمتری بپردازند؟
وزارت نیرو 2برنامه جدی برای این دسته از مشترکان دارد، برنامه نخست اطلاع‌رسانی به آنها درباره میزان مصرف ماهانه برق آنها و مقایسه آن با دوره‌های قبلی و آموزش رایگان آنها از طریق مراجعه خانه به خانه کارشناسان شرکت‌های خدمات ممیزی انرژی. این کارشناسان با رصد وضعیت مصرف برق، نحوه استفاده از وسایل پرمصرف برق را در ساعت‌های غیرپیک به آنها آموزش می‌دهند و برنامه دیگر ما تشویق پرمصرف‌ها به استفاده از مولدهای کوچک خورشیدی است. اگر امکان نصب این مولدها وجود داشته باشد، انتظار می‌رود مصرف برق آنها کمتر شود و به آنها یارانه سود تسهیلات دهیم. اقساط هم به‌تدریج دریافت خواهد شد تا پرمصرف‌ها به طیف خوش مصرف‌ها بپیوندند.
تا چه اندازه امیدوارید که میزان مصرف برق خانگی کمتر شود و انرژی آزادشده در چه بخش‌هایی مصرف خواهد شد؟
پیش‌بینی می‌شود میزان مصرف برق خانگی که هم‌اکنون یک‌سوم کل برق کشور را مصرف می‌کند با اجرای سیاست‌های جدید در قالب طرح برق امید تا 10درصد کاهش یابد. طبیعی است که بااعمال تخفیف 100درصدی برای مشترکانی که طبق الگوی مصرف، برق مصرف کنند، درآمدهای وزارت نیرو از محل دریافت بهای برق خانگی کمتر شود. اما روی دیگر سکه این است که هزینه‌های کاهش یافته از محل اختصاص برق به سایر بخش‌های صنعتی، کشاورزی و خدماتی و همچنین صادرات مازاد مصرف برق و افزون بر این کاهش نیاز به سرمایه‌گذاری برای تولید برق جبران خواهد شد.
رئیس‌جمهور اعلام کرده با مصوبه اخیر دولت تعداد 30میلیون نفر از جمعیت کشور برق مجانی دریافت خواهند کرد. آیا چنین امکانی وجود دارد؟
تعداد جمعیت برآورد شده جزو 8.4میلیون مشترک برق خانگی کم‌مصرف 30میلیون نفر را شامل می‌شود و بیشتر این شهروندان جزو مشترکان برق روستایی به‌حساب می‌آیند. یعنی 60درصد از 8.4مشترکان روستایی هستند و 40درصد باقی‌مانده در مناطق شهری سکونت دارند. براساس برآوردهای وزارت نیرو می‌توان با تشویق این 8.4میلیون مشترک برق خانگی به رعایت میزان مصرف براساس الگوهای تعیین شده در عمل برق رایگان در اختیار 30میلیون نفر از شهروندان کشور قرار داد. باور و سیاست ما این است که منافع اقتصادی زیادی با اجرای طرح برق امید نصیب کشور خواهد شد و حساسیت خانواده‌ها نسبت به ارزش اقتصادی برق تولیدی کشور افزایش می‌یابد و همه در تلاش خواهند بود تا میزان مصرف برق خود را بهینه کنند تا از تخفیف بیشتری بهره‌مند شوند. به‌نظر این رویداد مهمی است که هم ساختار مصرف برق را اصلاح می‌کند و هم وزارت نیرو می‌تواند برق موردنیاز بخش‌های صنعتی، کشاورزی و خدماتی را که سالانه 5درصد رشد دارد تأمین کند.
تصمیم دولت از چه زمان اجرا خواهد شد؟
این تصمیم دوم شهریور به تصویب دولت رسیده و در آن پیش‌بینی شده تا وزارت نیرو در کمتر از 2‌ماه دستورالعمل اجرایی را نهایی کند تا به شرکت‌های زیرمجموعه ابلاغ شود. ساختار اطلاع‌رسانی به مشترکان از طریق شرکت‌های تابعه وزارت نیرو به‌صورت پیامکی خواهد بود و حتی مشترکان می‌توانند خودشان کنتورهای برقشان را کنترل کنند تا مصرفشان پایین بیاید. آموزش به خانواده‌ها هم بلافاصله شروع خواهد شد.
شایعه شده که هدف از طرح برق مجانی برای مستضعفان یک طرح عوام‌گرایانه و سیاسی است و حتی ممکن است شخص وزیر نیرو سودای ریاست‌جمهوری داشته باشد.
رشد مصرف برق خانگی به‌طور میانگین در 40سال گذشته سالانه 7.1درصد بوده و در سال‌های گذشته به‌تدریج از سرعت آن کاسته شده و در سال 97به 5.2درصد و در سال گذشته به کمتر از 3درصد و امسال هم به کمتر از یک درصد رسیده است. درصورت اجرای طرح برق امید انتظار می‌رود نیاز به سرمایه‌گذاری برای تولید 4200مگاوات برق آن‌هم در ساعت‌ها و زمان‌های محدود سال نباشد به‌ویژه اینکه برای تولید 4200مگاوات برق نیاز به سرمایه‌گذاری 60هزار میلیارد تومانی داریم. جالب اینکه ما سال گذشته مشترکان کم‌مصرف را تشویق کردیم و بالغ‌بر 107میلیارد تومان تخفیف دادیم و در بخش صنعت هم میزان تشویق و پاداش مشارکت در مدیریت مصرف برق 350میلیارد تومان بوده است. ما در وزارت نیرو، مسئولیت تأمین مطمئن انرژی مورداستفاده مردم و بخش‌های اقتصادی را داریم و یک سیاست روشنی را هم در بخش عرضه و هم در بخش مصرف از 3سال پیش شروع کرده‌ایم که نتایج آن به نفع مردم و کشور بوده و در یک وزارتخانه تخصصی و فنی مسئولیت ما، تصمیم‌گیری فنی و کارشناسی است و به برداشت‌های حاشیه‌ای کاری نداریم.


وزارت نیرو با تمرکز بر مدیریت تقاضا و مصرف برق طی سه سال گذشته، اجرای سیاست پرداخت پاداش مشارکت در کاهش مصرف را در دستور کار قرار داده است؛ بر این اساس مقرر شده سیاست تشویق و آموزش، جایگزین سیاست تنبیه مشترکان پرمصرف برق شود تا با اجرای طرح «برق امید» مشترکان کم مصرف تخفیف 100 درصدی بگیرند