سقوط آزاد صنعت گردشگری

فاطمه عباسی- خبرنگار

شیوع ویروس کرونا در چند ماه گذشته، صنعت گردشگری را که قرار بود جایگزینی برای درآمدهای نفتی باشد و موجب ارزآوری در کشور شود، دستخوش رکود کرد. بسته شدن مرزها و ممنوعیت تردد استانی، تعطیلی اجباری مشاغل مرتبط با بازار گردشگری را در پی داشت. پیش از این نیز در ماه های پایانی سال 98 صنعت گردشگری ایران با افزایش قیمت بنزین و ارز با رکود مواجه شده بود و در این زمینه بسیاری از آژانس‌ها و شرکت‌های گردشگری ورشکست شدند، اما با آمدن کرونا تمام معادلات برای رونق گردشگری به هم خورد. هتل‌ها، اقامتگاه‌های بومگردی، خانه مسافر‌ها و مشاغل وابسته به آن‌ها مانند تولیدکنندگان و فروشندگان صنایع دستی، رستوران‌ها و کافه‌ها، اماکن تفریحی و تاریخی و... خسارت زیادی دیدند. هر چند با اتمام موج اول بیماری برخی از محدودیت‌ها برداشته شد و گمان می‌رفت فعالیت‌های گردشگری به رونق سابق خود بازگردند، اما با آغاز موج دوم و قرمز شدن وضعیت بسیاری از استان ها، این تصور نیز رنگ باخت.
مسئولان وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کشور، میزان خسارت ناشی از کرونا به صنعت گردشگری در 6 ماه گذشته را 12 هزار میلیارد تومان برآورد کرده اند که بخش قابل توجهی از آن در استان های گردشگر پذیر مانند اصفهان، فارس، یزد، گیلان، مازندران، خراسان رضوی و آذربایجان شرقی بوده است. در این گزارش زیان ناشی از رکود گردشگری در این استان‌ها در روزهای کرونایی را بررسی کردیم که در ادامه می خوانید.

رکود شدید در مثلث طلایی گردشگری
سال گذشته بود که مثلث طلایی گردشگری بین 3 استان اصفهان، یزد و فارس ایجاد شد تا با معرفی ظرفیت‌های این 3 استان مرکزی کشور، حوزه‌های سرمایه گذاری و مبادلات بین استانی تقویت شود اما طولی نکشید که کرونا همه معادلات را بر هم زد و کمر صنعت گردشگری و هتلداری را خم کرد.  شهر یزد در بهار سال گذشته میزبان 20 هزار گردشگر بود و گردشگران خارجی از 66 کشور جهان از این شهر قدیمی بازدید کردند اما مسئولان به تازگی اعلام کردند امسال بازدید گردشگران از استان یزد به دلیل همه‌گیری کرونا 99 درصد کاهش یافته است. مدیرکل میراث فرهنگی استان یزد در این زمینه از خسارت هزار میلیارد تومانی در سه ماه ابتدای سال خبر می دهد و به همشهری می گوید: بسیاری از تاسیسات گردشگری از مجموعه های اقامتی و پذیرایی گرفته تا مجموعه‌های تفریحی و صنایع دستی وابسته در حال تعطیل شدن هستند. امسال تعداد گردشگران داخلی و خارجی در استان به 200 نفر رسیده بود که در مقایسه با سال گذشته کاهش چشمگیری را نشان می دهد.  سید مصطفی فاطمی درباره وضعیت شاغلان در حوزه گردشگری استان اضافه می کند: حدود ۱۵ هزار نفر در حوزه گردشگری، صنایع دستی و میراث فرهنگی در استان اشتغال داشته اند که ۶۵۰۰ نفر از آنها که در حوزه صنایع دستی مشغول فعالیت بودند، اکنون درآمدی ندارند. همچنین ۶۰۰ نفر از راهنماهای تور نیز از روزی که کرونا آمده، بیکار شده اند و حالا با مشکلات جدی معیشتی روبرو هستند. وی ادامه می‌دهد: اکنون بزرگترین نگرانی ما خروج زیرساخت‌های گردشگری و نیروی انسانی متخصص از  این حوزه است. به همین منظور در حال تدوین برنامه ای هستیم تا دستگاه های اجرایی و صنایع و معادن بزرگ به عنوان معین برخی از مجموعه ها و تاسیسات گردشگری عمل  کنند و ضمن دریافت خدمات از آنان کمک کنند تا زیرساخت‌های گردشگری از دست نرود. فاطمی با اشاره به پیش‌رو بودن هفته دولت، بیان می کند: در این هفته با مشارکت سرمایه‌گذاران بخش خصوصی ۴۰ طرح گردشگری بهره‌برداری می‌شود که می تواند زمینه‌ اشتغال مستقیم بیش از ۲۸۰ نفر را فراهم کند. به گفته این مقام مسئول با ارائه تسهیلات با بهره کم، بخشودگی مالیاتی، بیمه و غیره به صنعت گردشگری، در ایام پساکرونا می‌توان جانی تازه به این صنعت بخشید.

راه اندازی سفرهای هوشمند در اصفهان
ضلع دیگر این مثلث یعنی استان اصفهان نیز با محدودیت‌های قانونی اعمال شده توسط ستاد مقابله با کرونا و لغو سفرها، خسارت مالی سنگینی را متحمل شد. قرار بود با آغاز سال نو میلادی، طرح «اصفهان ۲۰۲۰» در مرکز استان اصفهان آغاز به کار کند تا زمینه‌ساز رونق صنعت گردشگری شهر باشد، اما کرونا حتی همین طرح‌ها را نیز از کارایی انداخت. حیدر صادقی، معاون گردشگری میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری اصفهان در این باره به همشهری می گوید: از همان ابتدای شیوع ویروس در چین، شاهد کاهش چشمگیر گردشگران چینی بودیم و پس از آن نیز با شیوع کرونا در ایران، ناچار به تعطیلی تاسیسات گردشگری شدیم. وی با بیان اینکه تاسیسات گردشگری اصفهان تاکنون 800 میلیارد تومان خسارت دیده‌اند، اضافه می کند: اکنون ضریب اشغال هتل ها به کمتر از 10 درصد رسیده و 70 درصد مشاغل حوزه گردشگری در معرض خطر نابودی قرار دارند. نزدیک به 100درصد بازارهای خارجی را از دست داده ایم. صادقی با تاکید بر راه اندازی سفرهای هوشمند و اکوتوریسمی می گوید: با توجه به شرایط ویژه کنونی می توان به جای حذف مسافرت، سفرهای اکوتوریسمی و غیر انبوه را جایگزین و با رعایت پروتکل های بهداشتی‏، مردم را به دیدن مناطق کویری و عشایری و روستاهای بکر ترغیب کرد. استاندار اصفهان نیز از تشکیل ستاد ویژه احیای صنعت گردشگری اصفهان زیر نظر شورای گفت‌ و گوی دولت و بخش خصوصی استان خبر می دهد و می گوید: باید تمهیدات زندگی با کرونا را در تمامی امور بیندیشیم و در این راستا این ستاد موظف است تا 15 شهریور نسبت به تهیه و تدوین آیین ‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های خود اقدام کند.

پیشنهاد ویژه فارس
معاون گردشگری میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی استان فارس نیز با اعلام خسارت حدود 600 میلیارد تومانی کرونا به زیر ساخت‌های حوزه گردشگری و صنایع دستی این استان می‌گوید: سال گذشته نیز این استان در پی وقوع سیل فروردین آسیب های زیادی دید و امسال نیز کرونا استان فارس را از حضور گردشگران محروم کرده است. موید محسنی‌نژاد معتقد است این دوران می تواند فرصت خوبی برای دو روزه شدن تعطیلات آخر هفته باشد تا با حفظ پروتکل های بهداشتی موجبات سفر برای گردشگران داخلی فراهم و زیان اقتصادی وارده به حوزه گردشگری تا حدی جبران شود.
عنایت‌الله رحیمی،  استاندار فارس نیز تاثیر تعطیلی پنج‌شنبه‌ها در توسعه گردشگری داخلی را قطعی می‌داند و می گوید: این تصمیم می‎تواند قسمتی از هزینه‌های تحمیل شده کرونا بر اقتصاد و صنعت گردشگری را جبران و منجر به رونق این صنعت شود.

فعالیت 3 درصدی هتل‌های مشهد
یکی از استان هایی که بیشترین تاسیسات گردشگری را در کشور دارد و به تبع آن بیشترین خسارت را هم از شیوع کرونا دیده، استان خراسان رضوی است که به گفته معاون گردشگری میراث فرهنگی این استان، میزان این خسارت از ابتدای اسفند تا پایان مرداد 2 هزار و 140 میلیارد تومان بوده است. یوسف بیدخوری با بیان این که در حال حاضر فقط ۶۱ هتل با ۳ درصد اشغال در استان فعالیت دارند و حدود دو سوم دفاتر خدمات مسافرتی استان نیز تعطیل شده‌اند به همشهری می گوید: تسهیلاتی برای حمایت مشاغل آسیب دیده و هتل ها از سوی ستاد مبارزه با کرونا در نظر گرفته شده که به واقع تسهیلات نیست، زیرا این اعتبار باید طی یکسال با سود ۱۲ درصد بازپرداخت شود و به همین دلیل عملا گره ای از مشکلات حوزه گردشگری و هتلداری باز نمی‌کند. هیچ دوره و تنفسی برای بازپرداخت اقساط این تسهیلات تعیین نشده و کسانی که متقاضی استفاده از آن باشند باید در هر صورت اقساط آن را طی حداکثر یک سال به طور کامل تسویه کنند، در صورتی که احتمالا ویروس کرونا حداقل میهمان یکی دو سال آینده ما است.

ارائه تسهیلات به واحدهای زیان دیده مازندران
  اشکان جهان‌آرای-مازندران: هرساله زمان پیک حضور مسافران در مازندران، تعطیلات نوروز است و درآمد اصلی فعالان حوزه گردشگری استان در همین مدت به دست می‌آید. اما درآمد از این صنعت تا اردیبهشت امسال تقریبا صفر بود. معاون گردشگری مازندران به همشهری می‌گوید: میزان خسارت وارد شده به تأسیسات گردشگری استان به استناد ارقام ثبت شده از سوی فعالان گردشگری استان بیش از 530 میلیارد تومان بوده است. مهران حسنی می‌گوید: در این زمینه 303 واحد با مجموع درخواست 17 میلیارد و 300 میلیون تومان تسهیلات به بانک‌ها معرفی شدند که تاکنون 11 میلیارد تومان با بهره 12 درصد به آنها پرداخت شده است.  اما در مازندران ده‌ها هزار خانه مسافر بدون مجوز در کنار مشاغل جنبی گردشگری وجود دارد که مالکان آن‌ها این چند ماه درآمد چندانی نداشتند. بنابراین زیانی که به کل گردشگری مازندران وارد شده بیش از مبلغ اعلام شده است.

گیلان به دنبال تزریق سرمایه درگردش
  فرشته رضایی- گیلان: گیلان در سال‌های اخیر همواره جزو پنج استان اول گردشگری کشور بوده، اما در ایام کرونا بسیاری از هتل ها خالی ماندند. معاون گردشگری میراث فرهنگی گیلان به همشهری می گوید: مجموع آسیب‌های مالی اعلام شده به بیش از 2 هزار و 600 واحد تأسیسات گردشگری گیلان تا پایان تیر 723 میلیارد و 22 میلیون تومان بوده است. به گفته حمیدرضا آذرپور، همچنین از این میزان 24 میلیارد و 568 میلیون تومان خسارت هم متوجه بخش صنایع دستی شده است. او می افزاید: درباره پرداخت تسهیلات به واحدهای گردشگری گیلان قرار بود بانک ها استمهال بدهی را انجام دهند، یعنی با سه ماه تاخیر اقساط را دریافت کنند که بسیاری از بانک ها در این زمینه همکاری نکردند. از سوی دیگر در حال رایزنی با مسئولان در تهران هستیم که مبلغی با عنوان سرمایه درگردش به این واحدها پرداخت شود تا بخشی از ضررهای خود را پوشش دهند.

بهره برداری از پروژه های جدید گردشگری
  سید مرتضی احمدپور– آذربایجان شرقی: آذربایجان شرقی در سال‌های اخیر تلاش زیادی کرده تا جایگاه خود در پذیرش گردشگر را افزایش دهد اما با شیوع کرونا تمام تلاش‌‌ها بی‌نتیجه ماند. به گفته احمد حمزه زاده، مدیرکل جدید میراث ‌فرهنگی، گردشگری و صنایع ‌دستی استان، خسارت بر حوزه گردشگری استان تا اواخر خردادماه بیش از
 500 میلیارد تومان شد و 30 هزار نفر نیز در این زمینه آسیب دیده اند.
مدیر کل  میراث ‌فرهنگی، گردشگری و صنایع ‌دستی استان برای رونق گردشگری استان از افتتاح  13 پروژه گردشگری در هفته دولت خبر می‌دهد. ویژگی عمده این پروژه ها توجه به نقاط جدید گردشگر پذیر، افتتاح پروژه هایی مانند پارک آبی و هتل به سبک سنتی و گردشگری بر محوریت بوم گردی است که در فضای باز امکان خدمات دهی را دارد .
 
آنچه مسلم است این که دیر یا زود ویروس کرونا از سراسر جهان رخت برمی‌بندد و دوباره مرزها گشوده شده و تعاملات بین‌المللی آغاز می‌شود؛ شرکت‌های هواپیمایی، هتل‌ها و… فعالیت خود را از سر گرفته و مردم مجددا اقدام به سفر و گردشگری خواهندکرد. اما سوالی که در اینجا پیش می‌آید این است که دولت و وزرات میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی برای دمیدن روحی دوباره بر پیکر بی‌جان صنعت گردشگری کشور چه تمهیداتی اندیشیده ‌است؟ اکنون صنعت گردشگری کشور به روز‌های پساکرونایی و وعده‌های مسئولان چشم دوخته تا از بحران «ورشکستگی» خارج شود.

مسئولان وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کشور، میزان خسارت ناشی از کرونا به صنعت گردشگری در 6 ماه گذشته را 12 هزار میلیارد تومان برآورد کرده اند که بخش قابل توجهی از آن در استان های گردشگر‌پذیر مانند اصفهان، فارس، یزد، گیلان، مازندران، خراسان رضوی و آذربایجان شرقی بوده است