پرهیز از فروش هیجانی سهام

روند نزولی بورس در مبادلات دیروز هم ادامه یافت. اگرچه به‌زعم فعالان قدیمی بازار سرمایه، این نزول یک روند طبیعی برای بازار سهام است، اما این نزول یک تفاوت آشکار با نزول‌های قبلی دارد و آن‌هم ورود خیل گسترده سهامداران تازه‌وارد و کم‌دانش به بازار سرمایه است که با نوسان‌های صعودی و نزولی بورس آشنا نیستند و همین عامل موجی از انتقاد‌ها را در جامعه و همینطور فضای مجازی به راه انداخته است. کارشناسان اما بر این باورند که نوسان بازار سهام پس از صعود‌های پرشتاب طبیعی است و به سهامداران توصیه می‌کنند که از فروش هیجانی سهامشان پرهیز کنند. به گفته آنها، روند نزولی بازار سهام ظرف چند روز آینده به‌پایان می‌رسد.
به‌گزارش همشهری، شاخص کل بورس تهران که از 11روز پیش وارد یک دوره اصلاح شده است، در مبادلات دیروز باز هم نزول کرد و با 3.2درصد کاهش به محدوده یک‌میلیون‌و608هزار واحد رسید. کارشناسان بر این باورند که احتمالا این منطقه، نقطه پایانی نزول یا اصلاح شاخص است و احتمالا به‌زودی دوره نزول به پایان خواهد رسید، به همین دلیل به سهامداران توصیه می‌کنند که از فروش هیجانی سهامشان که منجر به تشکیل صف‌های فروش سنگین در بازار سهام شده است، خودداری کنند. چند روز پیش محمود واعظی، رئیس دفتر رئیس‌جمهوری هم محدوده یک‌میلیون‌و600هزار واحد را نقطه پایان نزول شاخص و منطقه بازگشت بازار دانسته بود. باوجود این، سهامداران به‌ویژه تازه‌واردان این حرف‌ها را باور ندارند و همان که در دوره صعود مدام انتظار داشتند شاخص تا ابد رشد کند، این روز‌ها هم نقطه‌ای برای پایان نزول شاخص متصور نیستند و مدام به‌صورت هیجانی در صف‌های فروش قرار می‌گیرند. این رویکرد رفتاری در سهامداران غیرحرفه‌ای، موجی از واکنش‌ها و انتقاد‌های غیرعقلایی را در جامعه و شبکه‌های اجتماعی به‌راه انداخته است، اما کارشناسان و فعالان کهنه‌کار بازار سرمایه که بار‌ها چنین نزول‌هایی را تجربه کرده‌اند، این رفتار سهامداران تازه‌وارد را ناشی از دانش مالی اندک آنها می‌دانند و معتقدند نزول کنونی بازار سهام یک رفتار کاملا طبیعی برای بازار سهام است و به سهامداران توصیه می‌کنند که سهام خود را نفروشند.

نزول بورس طبیعی است
داریوش روزبهانه، یک کارشناس بازار سرمایه در پاسخ به این پرسش که علت نزول بورس چیست، می‌گوید: در یک جمله باید بگویم این نزول خیلی طبیعی، لازم و کاملا بدیهی است و علت آن رشد سریع و بی‌سابقه و تقریبا هیجانی ماه‌های اخیر بازار سهام بوده ‌و این یک واکنش کاملا طبیعی و منطقی برای بازار سهام است.
او با بیان اینکه نزول فعلی بورس درواقع، اصلاح روند ‌به رشد قبلی بازار سهام بوده است، تأکید می‌کند: هر رشدی که در بازار اتفاق می‌افتد با یک منطقی انجام می‌شود. منطق رشد قبلی بورس، افزایش قیمت دلار، تجدید ارزیابی دارایی شرکت‌ها و برآورد‌های جدید از ارزش جایگزینی شرکت‌ها بود و اکنون محرک‌ها و اثرات آن رشد به پایان رسیده است.
او توضیح داد: زمانی که بازار سهام به مرز‌های این منطق رسید و اثرات این برآوردها بر سهام شرکت‌ها نمایان شد، بورس وارد دوره اصلاح شد. در واقع با تثبیت قیمت دلار، میزان رشد بازار از نظر جایگاه دلاری به بالاترین حد خود رسید. نسبت قیمت به درآمد بازار در سطوحی بالاتر از میانگین کل بازار قرار گرفت و رشدی که باید در قیمت‌ها دیده می‌شد، انجام شد.
روزبهانه با تأکید بر اینکه این نزول کاملا طبیعی است، ادامه می‌دهد: شما خواهید دید که به‌زودی همین منطق درکف کانال نزولی فعال خواهد شد و همین بازگشت از روند صعودی به نزولی در زمانی که اصلاح به کف محدوده خود برسد، اعمال می‌شود و منطق اصلی بازار فعال می‌شود.
روزبهانه در پاسخ به این پرسش که کف روند نزول بازار سهام کجاست، می‌گوید: به‌زودی و ظرف روزهای آینده که خیلی دور نیست، روند اصلاح قیمت‌ها به پایان می‌رسد.
این تحلیلگر بازار‌های مالی توضیح می‌دهد: بازارها در جهت‌های مختلف کنش و واکنش یا اصطلاحا
 overreaction دارند. زمانی که شاخص بورس به ‌بالاترین حد خود رسید، یک واکنش به این روند صعودی نشان داد و وارد دوره اصلاح شد و همین اتفاق در زمان نزول هم به‌زودی رخ خواهد داد.
او در پاسخ به این پرسش که چه توصیه‌ای به سهامداران دارد، می‌گوید: به‌نظر من سهامداران بهتر است از فروش سهامشان صرف‌نظر کنند. البته ممکن است بازار در یک محدوده مشخص برای مدتی با نوسان‌های مقطعی مواجه شود یعنی اینکه روند خاصی نداشته باشد و با نوسان‌های مثبت و منفی حرکت کند. با این حال، بهتر است سهامداران از فروش سهام صرف‌نظر کنند.
روزبهانه همچنین در پاسخ به این پرسش که بازار سهام دوباره از چه زمانی شروع به رشد خواهد کرد، می‌گوید: بازار به یک محرک یا اخبار بنیادی برای رشد نیاز دارد زیرا فعلا محرک‌های بنیادین قبلی که منجر به رشد شاخص بورس شده بودند، به پایان رسیده است اما می‌توان گفت احتمال اینکه بعد از پایان انتخابات آمریکا دوباره این محرک‌های بنیادین ظهور کند، وجود دارد و فعلا برای قضاوت زود است.

خودکشی از ترس تشکیل حباب
مهدی طحانی، یک کارشناس دیگر بازار سرمایه در پاسخ به این پرسش که دلایل نزول بازارسهام چیست، می‌گوید: ریشه این نزول، ترس، اضطراب، نبود تحلیل، هیجان و کج‌سلیقگی در اعمال قوانین و مقررات بازار سرمایه است.
او در پاسخ به این پرسش که آیا این ترس و اضطراب در سهامداران وجود دارد یا در مسئولان، می‌گوید: این ترس و اضطراب هم در سهامداران و هم در مسئولان وجود دارد، اما نقطه‌ای که منجر به نزول بازار سهام شد، ترس و استرسی بود که مسئولان بازار سرمایه از رشد بیش از حد شاخص داشتند.
به‌گفته او، مسئولان می‌ترسیدند بازار سهام دچار حباب شود، در نتیجه از ترس مرگ، خود‌کشی کردند.
او توضیح می‌دهد: یک ترسی در مسئولان بازار سرمایه ایجاد شده بود که بازار سهام در حال رشد بی‌رویه و حباب‌گونه است درحالی‌که بازار در حال رشد نبود و فقط سهام چند صنعت یا شرکت بزرگ که تأثیر زیادی در شاخص دارند، در حال رشد بود، با این حال مسئولان بازار سرمایه تلاش کردند با اخبار و قوانین و مقررات بازار را کنترل کنند که منجر به نزول بازار سهام شد. طحانی ادامه می‌دهد: یک سری دستورالعمل‌ها مثل محدودیت در معاملات سهام صندوق‌های سرمایه‌گذاری، کاهش درصد اعتباری کارگزاران و آزاد‌سازی‌ سهام عدالت ازجمله مقرراتی بود که زمینه نزول شاخص را فراهم کرد و انتشار اوراق سلف نفتی هم مزید بر علت شد. در واقع بازار سهام یکباره متوجه برنامه‌های پیش‌روی بازار سرمایه با توجه به وضع مقررات جدید شد و همین عاملی برای ورود به روند نزولی بود.
طحانی در پاسخ به این پرسش که روند نزولی بازار سهام تا کجا ادامه دارد، می‌گوید: طبق صحبت‌های رئیس دفتر رئیس‌جمهوری، کف نزول بازار سهام محدوده‌های فعلی است و بازار سهام هم‌اکنون آماده بازگشت است. او به سهامداران توصیه کرد که سهامشان را نگهداری کنند و صبور باشند.

عوامل بنیادی مؤثر بر بازار
مهدی رضایتی، یک تحلیلگر دیگر بازارهای مالی درباره دلایل نزول بازار سهام، می‌گوید: همزمانی چندین عامل در چند هفته دست به‌دست هم داد تا شرایط موجود پدید بیاید. عامل بنیادی نخست، تثبیت نرخ ارز بود که منجر به روشن‌تر‌شدن چشم‌انداز پیش‌رو، حداقل برای چند‌ ماه آینده یعنی تا زمان انتخابات آمریکا شد و عامل دوم رشد آرام نرخ بهره است. این 2عامل گپ تورم مورد انتظار و نرخ بدون ریسک را به‌شدت کاهش دادند.
او می‌افزاید: سایر عوامل عمدتا مربوط به جریان ورود و خروج پول است. سرعت ورود پول تاحدی کاهش یافته بود، اما شدت خروج را به افزایش گذاشت. آزاد‌سازی‌ سهام عدالت، کاهش سقف اعتبار کارگزاران، کاهش سقف سرمایه‌گذاری صندوق‌ها در سهام به 5درصد، عرضه‌های اولیه و افزایش حجم عرضه در نمادهای دولتی همه خروج پول‌هایی را رقم زدند که تا حد‌ زیادی تعادل بازار را برهم ریخت. می‌شود خبر عرضه سلف پرابهام نفتی را هم به نگرانی‌های بازار اضافه کرد.
رضایتی تأکید می‌کند: در هر صورت اندازه بازار بزرگ شده و حمایت با تزریق پول بسیار دشوار است. بهتر است سیاستگذار به فکر استفاده از ابزارهای دیگری باشد. اگر انتظارات تورمی کنترل‌شده باشد، کاهش نرخ سود مشکلی پیش نمی‌آورد و در این برهه بسیار مفید است. بالاخره اگر قرار است تامین مالی از بازار انجام شود، باید جریان ورود پول از بانک به بازار سرمایه تداوم داشته باشد.
به‌گفته او، افزایش تدریجی سقف اعتبار کارگزاران و سقف معاملات سهام صندوق‌های سرمایه‌گذاری می‌تواند کمک‌کننده باشد. همچنین کاهش سرعت عرضه‌های اولیه، مدیریت فروش سهام عدالت و مدیریت عرضه‌ها توسط دولت همگی ابزاری هستند که دولت می‌تواند استفاده کند تا بازار به تعادل برسد.
این تحلیلگر بازار‌های مالی اضافه می‌کند: سناریوی خوب برای بازار به تعادل‌رسیدن در محدوده‌های فعلی است و احتمالا هرگونه برگشت پرشتاب با عرضه زیاد مواجه خواهد شد. در این بین نمادهایی هستند که با بیش‌واکنشی افت شدیدی را تجربه کرده و در یک بازار متعادل می‌توانند رشد قیمتی داشته باشند. می‌شود امیدوار بود که در روزهای آینده از فشار فروش کاسته شده و نمادها به‌تدریج مسیر خود را جدا کنند.

ورود افراد کم‌دانش به بازار
محمد گرجی‌آرا، یک کارشناس دیگر بازار سرمایه با طرح این سؤال که در وضعیت فعلی چه اتفاقی رخ داده که اصلاح بازار شدیدتر به‌نظر می‌رسد، می‌گوید: همان هیجانی که در صعود بازار شاهد آن بودیم، در نزول هم در حال رخ‌دادن است.
او توضیح می‌دهد: در ماه‌های اخیر برخی افراد که دانش و چشم‌انداز روشنی از ارزش ذاتی سهم ندارند، به‌صورت مستقیم وارد بازار شدند و با هیجان خرید کردند؛ رفتار هیجانی در بورس باعث شده که در نزول هم در همه قیمت‌ها فروشنده وجود داشته باشد و از طرفی با افت قیمت‌ها، فشار فروش هم افزایش پیدا کند.
این کارشناس بازار سرمایه در تبیین راهکارهای فعلی برای گذر از هیجان در بازار سرمایه، می‌گوید: مهم‌ترین کاری که دولت می‌تواند برای کاهش هیجان انجام دهد، این است که با سیاست‌های مشخص و معین، اعتماد را برگرداند و با فعالان اقتصادی در بازار سرمایه به‌طور مستقیم گفت‌وگو کند. او می‌افزاید: برای کنترل هیجان، سیاستگذاری‌ها باید برای سرمایه‌‌گذاران قابل پیش‌بینی باشد و به سیاست‌های اعلامی نیز پایبند باشیم. همچنین ابعاد طرح‌های اقتصادی کاملا مشخص و روشن باشد و اطلاع‌رسانی‌ها کامل و غیرقابل تفسیر انجام شود.
گرجی‌آرا ادامه می‌دهد: موضوع بعدی این است که افراد حقیقی هم باید به سمت استفاده از خدمات نهادهای مالی حرکت کنند؛ سهامداران بر ارزش ذاتی سهم‌هایی که می‌فروشند، آگاه باشند و درباره آن مطالعه کرده باشند و اگر تحلیلی از سهم ندارند، مبالغ را به صندوق‌های سرمایه‌گذاری بسپارند تا آنها درمورد آن تصمیم‌گیری کنند.
به‌گفته گرجی‌آرا، این حجم از هیجانی که هم‌اکنون در بازار وجود دارد، باعث شده که برای برخی سهم‌ها که پیش از این صف خریدهای سنگین داشتند، صف‌های فروش ایجاد شود.

پیشنهاد تغییر دامنه نوسان
 ولید هلالات، یک تحلیلگر بازار‌های مالی هم درباره اینکه برای توقف نزول شاخص چه باید کرد، می‌گوید: یکی از راهکار‌های جلوگیری از نزول فرسایشی بازار این است که دامنه نوسان به 20درصد یا 50درصد افزایش یابد. یا مدل‌های دیگری نظیر اینکه دامنه نوسان 10درصد باشد و هر نمادی که برای زمان مشخصی با صف خرید یا فروش مواجه شد، دامنه نوسان آن به 15درصد برسد. او ادامه می‌دهد: اگر این کار انجام شود، اولا سهامدارانی که تصمیم قاطع گرفته‌اند سهام خود را بفروشند، سریع‌تر خارج می‌شوند و ثانیا بازار خیلی سریع به تعادل می‌رسد. در برگشت بازار هم اگر نمادی ارزنده باشد، به‌سرعت به جایگاه قبلی خواهد رسید. از این زاویه به‌نظرم باید دامنه نوسان را بالا برد و بدترین اتفاق برای بازار کاهش دامنه نوسان است. او با بیان اینکه مهم‌ترین کار هم‌اکنون این است که به هر طریقی، پدیده صف‌محوری حذف شود، تأکید می‌کند: پدیده صف‌محوری عامل تشدید هیجان هم در صعود و هم در نزول است. حال اگر افزایش دامنه نوسان به 20درصد نیازمند بازارگردان است، می‌توان آن را حداقل به 10درصد افزایش داد و تبصره‌هایی برای آن درنظر گرفت.