بازگشت نا آرامی به جنوب عراق

سیاوش فلاح‌پور ـ خبرنگار

بار دیگر شهرهای جنوبی عراق شاهد آشوب و نا‌امنی است؛ وضعیتی که مصطفی الکاظمی، نخست‌وزیر این کشور را ناچار کرد بلافاصله پس از پایان سفر خود به واشنگتن عازم بصره شود. براساس آخرین تحولات، معترضان عراقی در شهرهای بصره و ذی‌قار، در واکنش به ترورهای سریالی فعالان اجتماعی-سیاسی به خیابان‌ها آمده و پایگاه‌های برخی احزاب سیاسی، ازجمله حزب‌الدعوه، جریان حکمت و جنبش صادقون (جریان‌های اسلامگرای شیعی) را به آتش کشیدند. در این درگیری‌ها که تا ساعات بامدادی روز شنبه ادامه داشت، دست‌کم 11تن از معترضان و نیروهای امنیتی مجروح شده‌اند. روزنامه العربی الجدید در این‌باره می‌نویسد: بار دیگر فضای تنش به شهرهای جنوبی عراق، مخصوصا بصره بازگشته؛ استانی که در ساختار اقتصادی و فرهنگی عراق از موقعیت استراتژیک برخوردار است.
ماجرا از آنجا شروع شد که طی دو هفته گذشته، 4تن از فعالان مشهور جریان اعتراضی عراق در شبکه‌های اجتماعی، به طرز مشکوکی به قتل رسیدند. مخالفان مدعی هستند این قتل‌ها توسط گروه‌های مسلحی صورت گرفته که خارج از کنترل دولت و ارتش، به شکل آزادانه در عراق فعالیت دارند. پیش از این، ترور مشکوک هشام الهاشمی، تحلیلگر مشهور عراقی در بغداد نیز فضای مشابهی را در میان جریان‌های اعتراضی به‌وجود آورده بود. تمام اینها در حالی است که براساس برآوردهای دولتی، استان بصره در سطح عراق به‌عنوان کانون پدیده‌ای شناخته می‌شود که از آن با نام «سلاح غیرقانونی» یادشده است. یکی از شعارهای دولت الکاظمی، پایان دادن به این پدیده و برخورد با تمام جریاناتی است که بدون مجوز و خارج از چارچوب دولت مشغول فعالیت‌های مسلحانه در داخل خاک عراق هستند.
سفر فوری الکاظمی به بصره، پس از وقوع دو ترور مشکوک از اهمیت بالایی در تحولات سیاسی عراق برخوردار است. جالب آنکه در جریان این سفر، علاوه بر ژنرال ساعدی (فرمانده سازمان مبارزه با تروریسم که به نوعی رقیب حشد شعبی شناخته می‌شود)، فالح الفیاض، رئیس سازمان حشد نیز الکاظمی را همراهی می‌کند. شبکه الجزیره در این‌باره نوشت: الکاظمی تلاش می‌کند از طریق همراهی مداوم با تمام رهبران امنیتی، موضع قاطع دولت و نه صرفا یک طیف از نیروهای امنیتی را برای طرف مقابل به نمایش بکشد.
همزمان با این تحولات برخی از فعالان سیاسی و اجتماعی به‌دلیل نگرانی از ترورهای مشابه، بصره را به مقاصد کربلا، نجف و بغداد ترک کرده‌اند؛ امری که عمق بحران امنیتی در این استان را به خوبی نشان می‌دهد. روزنامه العرب در تحلیل این وضعیت، با اشاره به اختلافات درونی احزاب عراقی می‌نویسد: جریان حزب‌الدعوه و مشخصا ائتلاف دولت قانون که اکنون خود را خارج از دولت به شمار آورده، با ایجاد بحران‌های امنیتی به‌دنبال تضعیف دولت الکاظمی و بر هم زدن تمام برنامه‌های اجرایی این دولت طی یک سال آینده است. این در حالی است که روند گفت‌وگوهای استراتژیک عراق و آمریکا پس از سفر الکاظمی به واشنگتن پیشرفت خوبی داشته و انتظار می‌رود نتایج مثبتی بر وضعیت اقتصادی عراق طی یک سال آینده داشته باشد.
از سوی دیگر اما برخی رسانه‌های سعودی و آمریکایی با تأکید بر ابعاد بین‌المللی بحران عراق تلاش داشتند تحولات اخیر در استان‌های جنوبی این کشور را به نزاع میان ایران و آمریکا در منطقه پیوند دهند. برای مثال خبرنگار شبکه الحره در گزارش خود با اشاره به اتفاقات بصره مدعی شد: به‌نظر می‌رسد ایران از نتایج مذاکرات الکاظمی در واشنگتن راضی نبوده و بر این اساس زمینه را برای افزایش تنش‌ها در پایگاه‌های هواداران خود در عراق فراهم کرده است. این ادعا در حالی مطرح می‌شود که ازجمله موارد اساسی توافق میان هیأت‌های عراق و آمریکا، تعیین برنامه زمانی 3ساله برای خروج نیروهای ائتلاف از خاک عراق بوده است.

خروج ائتلاف از هشتمین پایگاه نظامی در عراق
ائتلاف بین‌المللی آمریکا روز یکشنبه به‌طور رسمی پایگاه التاجی در 25کیلومتری شمال بغداد را تخلیه کرد و در اختیار ارتش عراق قرار داد. مطابق معمول در روند تخلیه سایر پایگاه‌های نظامی طی یک سال گذشته، نیروهای آمریکایی عازم پایگاه عین‌الاسد شده و نیروهای غیرآمریکایی خاک عراق را ترک کردند. گفته می‌شود نیروهای ائتلاف در آینده‌ای نزدیک، تمام پایگاه‌های زیرنظر خود به استثنای پایگاه «حریر» در اقلیم کردستان، پایگاه «عین‌الاسد» در استان الانبار و همچنین «مرکز فرماندهی عملیات در فرودگاه بغداد» را تخلیه خواهند کرد. پایگاه التاجی (هشتمین پایگاه تخلیه شده) طی یک سال گذشته عملا کارکرد عملیاتی نداشته و از آن برای آموزش نیروهای عراقی استفاده می‌شد.


ریهام یعقوب؛ 
قربانی قتل‌های سریالی



در میان قتل‌های سریالی اخیر، ترور ریهام یعقوب، پزشک جوان عراقی بازتاب بسیار گسترده‌ای در فضای اجتماعی این کشور داشته است. ریهام ازجمله فعالان حقوق زنان بود که مشارکت پر رنگی در اعتراضات اکتبر سال 2019در استان بصره داشت. او روز چهارشنبه در خودروی شخصی خود به همراه یکی از دوستانش توسط موتورسواران ناشناس به قتل رسید. ریهام یعقوب همچنین ازجمله فعالان نزدیک به کنسولگری آمریکا در بصره به شمار می‌رفت. ساعاتی پس از انتشار خبر ترور وی، مصطفی الکاظمی طی حکمی مسئول امنیت استان بصره را از سمت خود برکنار کرد. معترضین عراقی این ترورها را تلاشی برای ایجاد فضای رعب و وحشت و جلوگیری از تکرار اعتراضات خیابانی قلمداد می‌کنند.