بالاتر از انفجار

سبا ثروتی- روزنامه‌نگار

موج انفجار بندرگاه بیروت کابینه لبنان را هم لرزاند و پس از هجوم معترضان به مدیریت سیاسی و اقتصادی کشور به خیابان‌ها، دولت را مجبور به استعفا کرد. این انفجار و موج پس از آن، توجه رسانه‌ها و کارشناسان را بار دیگر متوجه ضعف تاریخی‌ای کرد که در نظام سیاسی این کشور سال‌هاست فساد و فقر به بار آورده است. عده‌ای معتقدند این کشور نیازمند تحولی ریشه‌ای و بنیادین است و عده‌ای دیگر درتلاشند تا از آب گل‌آلود ایجاد‌شده نهایت بهره را ببرند. اما چرا لبنان، به‌عنوان یکی از کوچک‌ترین کشورهای جهان، تا این حد برای کشورهای منطقه و کشورهای غربی از اهمیت برخوردار است؟

اهمیت لبنان در جهان
    کوچک‌ترین کشور خاورمیانه
    مجاورت با مدیترانه و همسایگی با سوریه و سرزمین‌های اشغالی
    راه داشتن به دریای آزاد و آب‌های بین‌المللی
    داشتن موقعیت ژئوپلیتیک و ژئواستراتژیک خاص در منطقه
    تأثیرپذیری بالای جامعه و حکومت از عوامل خارجی به‌دلیل موقعیت جغرافیایی و چند دستگی در حکومت

وضعیت سیاسی
   قرارداد طائف، توافقی غیرکتبی که در سال1943 حاصل شد، تعیین کرده است که حکومت لبنان مبتنی بر دموکراسی اشتراکی باشد. بر این اساس تمامی فرقه‌ها، گروه‌های سیاسی و مذاهب در مدیریت کشور نقش دارند، اما قدرت اصلی به‌دست نخبگان سیاسی است.
    ائتلاف بزرگ، یکی از عناصر نظام اشتراکی فرقه‌گرایانه دینی لبنان است. این ائتلاف در کابینه لبنان، متشکل از 6مارونی، 4 ارتدوکس یونانی، 3کاتولیک یونانی، 3ارتدوکس ارمنی، 7سنی، 5شیعه و 2دروز، به‌خوبی نمود دارد.
    براساس توافق میثاق ملی، رئیس‌جمهور لبنان باید یک مسیحی، نخست‌وزیر یک سنی و رئیس مجلس یک شیعه باشد.
    تمامی اقلیت‌های دینی در مدیریت کشور سهم دارند و همین موضوع مانع از ایجاد دیکتاتوری اکثریت می‌شود.
    رئیس‌جمهور توسط مجلس برای دوره‌های شش‌ساله انتخاب می‌شود و مجلس در این 6سال اجازه تغییر رئیس‌جمهور را ندارد. نخست‌وزیر توسط رئیس‌جمهور و با مشورت مجلس انتخاب می‌شود. رأی مثبت نصف نمایندگان مجلس به‌اضافه یک رأی، به تعیین نخست‌وزیر منجر خواهد شد.
    مجلس توسط مردم و طی انتخابات تشکیل می‌شود.
     مجلس لبنان از 128کرسی برخوردار است که 64کرسی به مسیحیان و 64کرسی به مسلمانان تعلق دارد.
     از کرسی‌های مسلمانان، 27کرسی متعلق به سنی‌ها، 28کرسی متعلق به شیعه‌ها، 8کرسی متعلق به دروزی‌ها و 2کرسی متعلق به علوی‌هاست.
    از 64کرسی مسیحیان، 34کرسی به مارونی‌ها، 14کرسی به ارتدوکس‌ها‌، 8کرسی به ارتدوکس‌های ارمنی، یک کرسی به ارمنیان کاتولیک و 8کرسی به دیگر شاخه‌های مسیحیت رسیده است.
    دولت حسان دیاب، حاصل ائتلاف 3حزب بزرگ و چندحزب کوچک و توافق 68نماینده مجلس بود؛ حزب ملی آزاد لبنان، حزب شیعه امل و حزب‌الله لبنان، حزب المرده، حزب ناسیونالیست ارمنی، حزب کرامه و چندین حزب دیگر.

روابط با ایران
1912 گشایش نخستین کنسولگری ایران در لبنان
1930 ایجاد روابط دوستانه میان کامیل شمعون رئیس حزب آزادگان و پی‌یر جمیل مؤسس حزب کتائب با امیرعباس هویدا
1943 ایران لبنان را به‌عنوان کشوری مستقل به رسمیت شناخت و ایجاد نمایندگی سیاسی در بیروت
1955 ارتقای نمایندگی سیاسی ایران در لبنان به سفارت
1965 گسترش روابط 2کشور با به قدرت رسیدن کامیل شمعون و امیرعباس هویدا
1969 قطع روابط لبنان با ایران و فراخواندن سفرا از سوی 2کشور بر سر اختلافات سیاسی
1971 سفر کامیل شمعون به ایران برای تجدید روابط با ایران
1982 محکوم کردن حمله رژیم صهیونیستی به لبنان از سوی جمهوری اسلامی ایران و گسترش روابط ایران با حزب‌الله لبنان
1983 قطع روابط دولت ایران با لبنان و ادامه روابط با حزب‌الله
1990 تا به امروز:  بهبود روابط 2کشور پس از پایان جنگ ایران و عقب‌نشینی رژیم صهیونیستی از خاک لبنان، پشتیبانی مداوم ایران از حزب‌الله لبنان، بازدید و ملاقات مقامات ارشد 2کشور با یکدیگر، اعطای کمک‌های چندصدمیلیون دلاری از سوی ایران برای بازسازی لبنان و راه‌اندازی ستاد کمک به بازسازی لبنان

ویژگی‌های لبنان
مساحت: 10452کیلومترمربع
جمعیت: 6میلیون و 825هزار و 232نفر
مناطق هم‌مرز: از غرب با دریای مدیترانه، از شمال و شرق با سوریه و از جنوب با رژیم صهیونیستی
تولید ناخالص ملی: 53.367میلیارد دلار
سرانه تولید ناخالص ملی: 5858دلار
رشد سرانه تولید ناخالص ملی به نسبت سال 2018: منفی 5.731درصد
حجم صادرات: 3.7میلیارد دلار
حجم واردات: 19.2میلیارد دلار
اصلی‌ترین اقلام صادراتی: مروارید، فلز و سنگ‌های قیمتی، تجهیزات ماشینی و الکتریکی و محصولات شیمیایی
اصلی‌ترین اقلام وارداتی: نفت تصفیه‌شده، خودرو، دارو، طلا، تجهیزات مخابره و پخش
استان‌ها: بیروت، جبل لبنان، استان شمالی لبنان، بقاع، نبطیه، استان جنوبی لبنان

مذاهب در لبنان
مسلمانان
57.7درصد از جمعیت لبنان را مسلمانان تشکیل می‌دهند که معادل 28.7درصد سنی، 28.4درصد شیعه و 0.6درصد را صوفی‌ها و علوی‌ها تشکیل می‌دهند.
مسیحیان
اکثریت مسیحیت در لبنان با مارونی‌هاست و 21درصد از جمعیت مسیحیان را تشکیل می‌دهند.ارتدوکس‌های شرقی (8درصد)، کاتولیک‌های شرقی (5درصد) و پروتستان‌ها (یک درصد) بقیه ساختار مسیحیت لبنان را تشکیل داده‌اند. آشوری‌ها، سریانی‌ها، کاتولیک‌های رومی و کلدانی‌ها از دیگر اقوام مسیحی ساکن لبنان هستند.
دروزیان
5.2درصد از جمعیت لبنان را دروزیان تشکیل می‌دهند.
یهودیان
جمعیت بسیار ناچیزی از یهودیان ساکن بیروت هستند.

مهم‌ترین گروه‌های سیاسی لبنان
گروه‌های مسیحی
حزب ملی آزاد لبنان، حزب نیروهای لبنانی، حزب کتائب، حزب آزادگان ملی، جریان المرده، اتحاد ملی لبنان، حزب دموکرات مسیحی، حزب همکاری، حزب الوعد، جنبش التغییر، جبهه آزادی
گروه‌های مسلمان
حزب‌الله لبنان، جنبش امل، حزب سوسیال دموکرات، جریان المستقبل، جماعت اسلامی لبنان، جمعیت خیریه اسلامی، حزب آزادی عربی، حزب نجاد، حرکت توحید اسلامی، حزب اتحاد، جنبش عربی لبنان، کنگره مردمی لبنان
گروه‌های دروزی
حزب سوسیال ترقی‌خواه، حزب دموکراتیک لبنان، جنبش مبارزه عربی لبنان، جریان توحید

رویدادهای مهم تاریخی
1926 تشکیل جمهوری لبنان توسط فرانسه
1943 اعلام استقلال لبنان و تدوین میثاق ملی
1948 آغاز جنگ اعراب و رژیم صهیونیستی
1967 آغاز جنگ شش‌روزه
1975 آغاز جنگ داخلی لبنان
1990 پایان جنگ داخلی و امضای پیمان طائف
2000  خروج نیروهای رژیم صهیونیستی از جنوب لبنان
2004 تصویب قطعنامه شورای امنیت برای خروج نیروهای خارجی از لبنان و تمدید دوران ریاست‌جمهوری امیل لاحود برای 3سال توسط مجلس
2005 ترور رفیق حریری، نخست‌وزیر سابق لبنان و تظاهرات بزرگ در میدان شهدای لبنان، خروج نیروهای سوری از لبنان و استقلال لبنان از سوریه، برگزاری انتخابات پارلمانی و امضای پیمان خلع سلاح میان میشل عون و حزب‌الله لبنان
2006 آغاز جنگ سی‌و‌سه‌روزه و صدور قطعنامه1701 شورای امنیت برای توقف آن
2008 انتخاب میشل سلیمان به‌عنوان رئیس‌جمهور و فواد سینیوره به‌عنوان نخست‌وزیر و آغاز روابط دیپلماتیک میان سوریه و لبنان
2009 انتخاب سعد حریری و تشکیل دولت متحد
2011 استعفای وزرای حزب‌الله لبنان از کابینه حریری و سقوط دولت
2013 استعفای دولت نجیب میکاتی و تشکیل دولت جدید توسط تمام سلام. اعلام حزب‌الله لبنان به عنوان گروه تروریستی توسط اتحادیه اروپا، بمب‌گذاری انتحاری در خارج از سفارت ایران در بیروت
2014 پایان دوره ریاست‌جمهوری سلیمان و تمدید دوره فعالیت مجلس لبنان برای 3سال دیگر
2016 انتخاب میشل عون به‌عنوان رئیس‌جمهور جدید
2020  استعفای دولت سعد حریری و انتخاب حسان دیاب و استعفای دولت دیاب پس از انفجار بیروت

بهبود روابط دوکشور پس از پایان جنگ ایران و عقب‌نشینی رژیم صهیونیستی از خاک لبنان، پشتیبانی مداوم ایران از حزب‌الله لبنان، بازدید و ملاقات مقامات ارشد دوکشور با یکدیگر، اعطای کمک‌های چندصد میلیون دلاری از سوی ایران برای بازسازی لبنان و راه‌اندازی ستاد کمک به بازسازی لبنان از جمله اقدامات و تحولات بین دوکشور از سال 1990 تاکنون بوده است