مریض‌خانه‌ای برای نفس‌کشیدن

فرزانه ابراهیم زاده  

ساعت 5بعد‌از‌ظهر روز ۲۴مرداد۱۳۱۶ با حضور محمود جم، رئیس‌الوزرا و حسن اسفندیاری، رئیس مجلس شورای ملی آسایشگاه و بیمارستان مسلولین تهران در شمال کاخ صاحبقرانیه تهران با عنوان آسایشگاه شاه‌آباد رسما افتتاح شد؛ بیمارستانی که این روزها به یاد پزشکی که باعث راه‌اندازی این بیمارستان شد یعنی دکتر مسیح دانشوری می‌شناسیم؛ بیمارستانی که در آخرین سال قرن نامش با مرکز اصلی مبارزه با پاندمی کرونا در تهران قرین شد.
آسایشگاه شاه‌آباد استراحتگاه تابستانی مظفرالدین‌میرزا ولیعهد ناصرالدین‌شاه بود که از کودکی با بیماری‌های مختلف درگیر بود. در نهایت هم طبیبان در سال۱۲۷۳ شمسی یکی،دو سال پیش از رسیدن به سلطنت تشخیص دادند که او احتمالا مبتلا به سل است و باید در جایی خوش‌آب‌و‌هوا استراحت کند. پس از بررسی نقاط مختلف تهران قریه دارآباد برای اسکان مظفرالدین شاه انتخاب شد. «علی‌اصغر‌خان اتابک‌اعظم» باغ بزرگی را در روستای دارآباد به مساحت۲۶۰ هزار مترمربع خریداری کرد. به دستور «محمد‌خان حکیم‌الملک»، وزیر دربار، عمارت زیبایی در آن بنا شد و به کاخ شاه‌آباد معروف شد تا شاه بیشتر زمان حکومتش را در این کاخ و کاخ تابستانی صاحبقرانیه بگذراند.
پس از فوت مظفرالدین‌شاه کاخ شاه‌آباد دارآباد برای بیماران مسلول در اختیار حفظ‌الصحه عمومی قرار‌گرفت و به آسایشگاهی برای بیماران مسلول تبدیل شد. اما این تغییر کاربری در پس وقایع سیاسی چون به توپ بستن مجلس، فتح تهران، جنگ‌جهانی اول و کودتای۱۲۹۹ بدون استفاده ماند و در نهایت کاخ شاه‌آباد بدون استفاده ماند تا سال۱۳۱۰ که یک پزشک نیشابوری الاصل به اسم دکتر مسیح دانشوری تصمیم به تغییر کاربری آسایشگاه شاه‌آباد گرفت. دکتر مسیح دانشوری، نخستین پزشک ایرانی بود که تخصص‌اش را در بیماری‌های ریه و تنفسی گرفت. دکتر دانشوری در سال۱۲۷۸ در کاشمر متولد شد. پدرش «سیدعلی دانشوری» از اهالی نیشابور و پزشکی معروف و حاذق در منطقه خراسان بود که به «حافظ‌الصحه مجدالحکماء» مشهور بود. پدربزرگ دکتر مسیح دانشوری «سید اسماعیل محض‌اله» از علمای معروف نیشابور بود. دکتر مسیح تحصیلات ابتدایی را در کاشمر و بعد در مشهد ادامه داد و برای تکمیل تحصیلاتش به مدرسه سن‌لویی تهران آمد. از آنجا که به‌ خاطر همراهی با پدرش به پزشکی علاقه‌مند بود در سال۱۳۰۲ برای ادامه تحصیل در این رشته به فرانسه رفت و در نهایت با تخصص بیماری‌های ریوی و سل به ایران بازگشت. در آن زمان سل یکی از شایع‌ترین بیماری‌های ایران به‌خصوص در مناطق محروم بود. دکتر دانشوری با این هدف در این رشته تحصیل کرد و به ایران بازگشت و بیماران مهمی را مداوا کرد. از بیماران معروف او بی‌تردید ملک‌الشعرای بهار و آقای رزاق‌منش، تاجر معروف  است که بعدها بیمارستان رزاق‌منش را ساخت.
دکتر دانشوری در سال ۱۳۱۰شمسی مدرسه پرستاری ویژه‌ای را در محل کاخ مظفری شاه‌آباد راه‌اندازی کرد. اما ایده اصلی او ساخت بیمارستانی برای کمک به ریشه‌کنی بیماری سل و بیماری‌های ریوی در ایران بود. او از بسیاری از نهادها و سازمان‌های دولتی چون وزارت بهداری و اشخاص خیر مانند فخرالدوله امینی، دختر مظفرالدین‌شاه دعوت کرد که ساختمان‌های این بیمارستان را تکمیل کنند. یکی از این ساختمان‌های قدیمی که به ساختمان فخرالدوله معروف است همان ساختمانی است که توسط دختر مظفرالدین‌شاه ساخته شد که هنوز هم به نام او است. آسایشگاه سرانجام در مرداد۱۳۱۶ به پایان رسید و در مراسمی رسمی افتتاح شد. دکتر دانشوری در مراسم افتتاح آسایشگاه شمه‌ای از روند جدیدترین درمان‌های متداول بیماران ریوی را روایت کرد و گفت که تلاش می‌کند با کمک بهترین پزشکان ایرانی و فرنگی این مرکز را به‌عنوان مرکزی برای کمک به بهبود بیماری سل و بیماری‌های ریه تبدیل کند.