دوست دارید تبدیل به یک استاد کاردرست شطرنج شوید؟ پس توصیه‌های ما را جدی بگیرید
۱۰فرمان برای حرفه‌ای‌شدن در شطرنج
همه ما با بازی شطرنج آشنا هستیم. از همان روزگار کودکی درگیر این بازی بوده‌ایم. آنهایی هم که بیشتر پا به سن گذاشته‌اند، به‌خاطر دارند که در بوستان‌ها و جمع‌های خانوادگی و دوستانه، همیشه پای شطرنج بازی کردن در میان بوده است. یکی از خاطرات نوستالژیک ما ایرانی‌ها هم، رفتن به اسباب‌بازی‌فروشی‌ها و خریدن یک عدد از آن شطرنج‌های خوشگل بوده است. آنها که وضع‌شان بهتر بود، از نوع چوبی‌اش را می‌گرفتند. در نهایت اینکه با وجود گذشت این همه سال، هنوز هم شطرنج با قوت و قدرت تمام، دارد به فرمانروایی خودش در بازی‌های رومیزی و فیزیکی ادامه می‌دهد. هنوز هم رقابت‌های بین‌المللی شطرنج جزو مورد‌توجه‌ترین رقابت‌های ورزشی بوده و هنوز هم قهرمانان این رشته، جزو محبوب‌ترین‌ها هستند. ضمن اینکه برای این روزهای کرونایی و قرنطینه‌ای و خانه‌ماندن، می‌تواند گزینه‌ای فوق‌العاده‌ای باشد. در ضمن شطرنج، فعالیتی محسوب می‌شود که بخش استدلالی و محاسباتی و استراتژیک ذهن شما را به‌شدت فعال می‌کند. این است که به‌شدت توصیه می‌کنیم برای این روزها، حتماً به این بازی فکر کنید. این شما و این هم 10فرمان روز هفتم برای حرفه‌ای شدن در این بازی دوست‌داشتنی؛ که برخی از استادان از آنها استفاده می‌کنند تا همیشه برنده باشند.
1- سفید را بردارید
انتخاب رنگ سفید همانند امتیاز میزبانی در مسابقه فوتبال است. چرا که ابتکار عمل به‌دست بازیکنی خواهد بود که مهره سفید در اختیار دارد. او یک نوبت حرکت جلو است و از این امتیاز می‌تواند خیلی خوب بهره‌مند شود و شانس بیشتری برای خودش ایجاد کند. در مسابقات رسمی، انتخاب رنگ مهره‌ها اختیاری نیست و بر اساس قرعه‌کشی تعیین می‌شود. ولی در نهایت اینکه برای یک بازی هجومی، بهترین شانس این است که سفید در اختیارتان باشد. اگر اختیار با شما بود، حتماً سفیدها را بردارید.
2- پیاده‌ها به جلو
خیلی‌ها در ابتدای بازی سعی می‌کنند با حرکت پیاده یا همان سرباز بازی خودشان را شروع کنند. عده‌ای هم علاقه‌مندند تا با اسب کار را پیش ببرند. معمولاً در سطح مسابقات بین‌المللی و رسمی سرباز جلوی وزیر را دو خانه پیش می‌برند و بعد سربازی که جلوی شاه قرار دارد را حرکت می‌دهند. البته در حرکت سرباز مقابل شاه باید به حرکت حریف هم توجه داشته باشید.
3- این یک جنگ تمام‌عیار است
بیشتر استادان این رشته، این بازی را یک جنگ تمام‌عیار بدون خونریزی می‌دانند. همه بازیکنان باید تصور کنند که دو لشکر با تمام امکانات‌شان در مقابل هم ایستاده‌اند. تلاش کنید مهره‌ها را در وسط میدان به خوبی آرایش دهید و ابتکار عمل بازی را به‌دست بگیرید. بازیکنانی بخت کسب امتیاز دارند که اصطلاحاً عرض ۵ و ۶ را تحت کنترل خودشان دربیاورند.
4- حریف را زیرنظر داشته باش
سبک بازی شطرنج با بازی‌هایی مثل فوتبال و والیبال یا حتی دیگر ورزش‌های انفرادی کاملاً متفاوت است. در این بازی وضعیت حرکت‌های شما کاملاً به شرایط حرکت بازیکن مقابل شما بستگی دارد. بازیکنانی موفق‌تر خواهند بود که بازی‌خوانی قوی‌تری داشته باشند، بتوانند حرکت بعدی حریف را پیش‌بینی و تحلیل کنند و برای آن برنامه داشته باشند.
5- در پناه رخ
حفاظت از شاه و جلوگیری از تهدید او توسط مهره‌های مقابل مهم‌ترین هدف بازی شماست. در واقع بازیکنی می‌تواند ابتکار عمل را در دست بگیرد که خیالش از امنیت وضعیت شاه در بازی راحت باشد. برای این کار می‌توانید حرکت قلعه را انجام دهید. در این حرکت فاصله میان رخ و شاه کاملاً خالی می‌شود و شما می‌توانید جای این دو را با هم عوض کنید.
6-وقتی وزیر نداشتیم
گاهی اوقات پیش می‌آید که شما در یک حرکت عجیب یا نسنجیده مهره وزیر، یعنی باارزش‌ترین مهره خود را از دست می‌دهید. آیا این بدان مفهوم است که بازی را به‌صورت کامل از دست داده‌اید و امیدی به ادامه آن نیست؟ در چنین شرایطی بهتر است که وضعیت مهره‌ها را به شکل دفاعی آرایش کنید. به‌گونه‌ای که اصطلاحاً مهره‌ها به هم نگاه کنند و هوای هم را داشته باشند.
7-فراوان بازی کنید
بعضی‌ها دوست دارند در مهمانی‌ها و دورهمی‌ها وقتشان را با بازی شطرنج بگذرانند. اما معمولاً در پایان یک بازی مشخص نمی‌شود که وضعیت کدام بازیکن بهتر است؛ چرا که توانایی‌های بازی شطرنج تنها در یک بازی مشخص نمی‌شود. اگر دوست دارید بدانید که فاصله‌تان با حریف تا چه اندازه است، می‌توانید چند دست با هم بازی کنید تا در مجموع متوجه شوید که برد یا باخت شما اتفاقی بوده یا نه.
8-بیاموزید و بخوانید و دقت کنید
اگر با یکی از دوستان‌تان که فاصله بازی او با شما چندان زیاد نیست بازی می‌کنید و معمولاً نتیجه را واگذار می‌کنید نگران نباشید. برای خلاصی از کری‌خوانی‌های دائمی او می‌توانید توانایی‌هایتان را با مطالعه و کسب تجربه علمی دیگران افزایش دهید. به‌عبارت دیگر سطح بازی‌تان را بالا ببرید تا در رقابت‌های بعدی شما برنده باشید. ناتالیا پوگونیا، استاد بزرگ شطرنج زنان از روسیه می‌گوید: «من افراد بسیاری را دیده‌ام که استادان بین‌المللی شطرنج و حتی استاد بزرگ‌ها را شکست داده‌اند، بدون هیچ نرم‌افزار ویژه‌ای، فقط با مطالعه تعداد کمی از کتاب‌ها؛ راز موفقیت آنها این است که بسیار زیاد بازی کرده‌اند و از حریفان قوی‌تر از خود یاد‌گرفته‌اند». شما چرا چنین روشی را در پیش نمی‌گیرید؟
9- کی بازی کنیم؟
این بازی یک بازی ذهنی است و باید در شرایط خاصی انجام شود. بازی شطرنج باید در زمانی انجام شود که مغز انسان بیشترین آمادگی را برای رویارویی با محاسبات حرکت‌های طرف مقابل داشته باشد. معمولاً یک‌ساعت‌و‌نیم پس از صرف صبحانه مغز توانایی‌های خود را به حداکثر می‌رساند. هنگام عصر هم یک‌ساعت‌و‌نیم پس از صرف عصرانه یا بیدار شدن از خواب بعداز‌ظهر فرصت مناسبی برای بازی است.
10-با وزیر بازی کنیم یا نه؟
وزیر در بازی شطرنج از ارزش امتیازی و ابتکار عمل بسیار بالایی برخوردار است. یک وزیر همانند همراه شاه، خود را کمتر درگیر مبارزه با مهره‌های مقابل می‌کند. اولویت اول وزیر حفاظت از شاه در برابر تهدیدهاست. پس بهتر است که در ابتدای بازی از حرکت دادن وزیر تا آنجا که امکان دارد، اجتناب کنید. در وسط بازی از توانایی‌های اسب و فیل برای پیشبرد اهداف‌تان بهره ببرید.
آشنایی با انواع روش‌های مسابقه شطرنج
رقابت مهره‌های سیاه و سفید
رقابت‌های شطرنج بر خلاف بیشتر رشته‌های ورزشی به روش‌های گوناگونی انجام می‌شود. امروز بعضی از آنها نسبت به بقیه متداول‌ترند. هر روش نیز تابع قوانین خاص خود است و بازیکنان باید توانایی‌هایشان را نسبت به همان رشته ارزیابی کنند. با این روش‌های رقابت روی صفحه سیاه و سفید بیشتر آشنا شوید.
مسابقه چندجانبه
تورنمنت شطرنج یا مسابقات چندجانبه شطرنج به مجموعه‌ای از بازی‌های شطرنج گفته می‌شود که به‌طور رقابتی برای تعیین یک قهرمان به‌صورت انفرادی یا تیمی برگزار می‌شود. از زمان برگزاری نخستین تورنمنت بین‌المللی شطرنج در سال۱۸۵۱ میلادی در لندن، این روش مسابقه تبدیل به شیوه استاندارد برگزاری رقابت‌های شطرنج میان بازیکنان حرفه‌ای این رشته شده است. امروزه تورنمنت شطرنج لینارس و تورنمنت شطرنج کروس ویکانزی که هر سال میان بهترین شطرنج‌بازان برگزار می‌شوند، معتبرترین تورنمنت‌های انفرادی شطرنج به شمار می‌روند.
مسابقه کلاسیک
در این نوع بازی، دو شطرنج‌باز زمانی بیش از ۲ ساعت برای پیروز شدن در مسابقه در اختیار دارند. در واقع این نوع روش برای تفکر بیشتر و مرور تکنیک‌های حریف طراحی شده و زمان در آن از اهمیت کمتری برخوردار است.
مسابقات سوئیسی
هم‌اکنون بیشتر مسابقات به روش سوئیسی برگزار می‌شود. در این روش همه شرکت‌کننده‌ها در یک جدول بازی می‌کنند. شیوه رو‌در‌رو شدن بازیکنان بدین صورت است که آنها بر اساس رنکینگ و رتبه‌بندی‌هایشان مقابل هم قرار‌می‌گیرند. مثلاً اگر ۳۰ شرکت‌کننده حضور داشته باشند، نفر اول با نفر پانزدهم و نفر دوم با نفر شانزدهم مسابقه می‌دهند. در این روش هیچ بازیکنی به‌دلیل شکست در مسابقه حذف نمی‌شود؛ چرا که پس از انجام بازی در مرحله اول، هم‌امتیازها دوباره با هم مسابقه می‌دهند. همچنین هیچ‌گاه 2بازیکن بیش از یک‌بار رو‌در‌روی هم قرار‌نمی‌گیرند. تعیین رنگ مهره در روش سوئیسی هم تابع مقررات خاصی است تا عامل شانس در آن چندان دخیل نباشد.
مسابقه دوره‌ای
در این روش بازیکنان به‌صورت دوره‌ای و رفت و برگشت مقابل هم قرار‌می‌گیرند. به‌طوری که در دور اول یک بازیکن با مهره سفید بازی کرده و در دور بعدی با مهره سیاه مبارزه خواهد کرد.
مسابقه تک حذفی
همانطور که از نام این نوع مسابقه پیداست، رقبا مقابل یکدیگر قرار‌می‌گیرند و پس از باخت در نخستین مسابقه از دور رقابت‌ها حذف می‌شوند.
مسابقه به روش برق‌آسا
نوعی بازی شطرنج هست که هریک از دو حریف مدت زمان بسیار محدود ۵ یا ۱۰ دقیقه برای انجام دادن حرکات تا کیش و مات در اختیار دارد. در کنار بازیکنان یک ساعت قرار دارد که هر بازیکن پس از انجام هر حرکت دکمه مخصوص خود را فشار می‌دهد. بازیکنی که در پایان بازی زمان تعیین شده را از دست بدهد بازنده خواهد بود؛ حتی اگر امتیاز بیشتری نسبت به رقیبش به‌دست آورد. این نوع بازی برای افزایش سرعت و تصمیم‌گیری بازیکنان طراحی شده است.
مسابقات سنتی
البته این نوع بازی به‌صورت رسمی در هیچ‌یک از مسابقات به‌کار نمی‌رود. مسابقات سنتی یا همان دوستانه روشی از بازی‌هاست که میان دو رقیب شکل می‌گیرد و معمولاً حالت مساوی ندارد. بازی‌های سنتی تابع زمان نیستند و تا شکست یکی از حریفان ادامه می‌یابند. این روش در میان غیرحرفه‌ای‌ها و آنها که به تازگی با ورزش شطرنج آشنا شده‌اند رواج دارد.
دوست دارید شطرنج بخرید؟ شاید نکته‌های
بازار سیاه و سفیدها
دعوا هنوز میان ایرانی‌ها و هندی‌ها وجود دارد. اینکه آیا ایرانی‌ها ابتدا «چترنگ» را اختراع کردند یا هندی‌ها که آن را چاتورانگا می‌نامیدند. اما یک چیز کاملاً مسلم است؛اینکه شطرنج از راه ایران به اروپا رسید و در همه جای دنیا فراگیر شد. قدمت این بازی فکری حالا به بیش از ۱۴ قرن می‌رسد. اما شطرنج چه ایرانی باشد و چه هندی، حالا تبدیل به یکی از جذاب‌ترین رشته‌های ورزشی در سراسر جهان شده است. در شهر ما هم این ورزش طرفداران بسیاری دارد و هر روز به تعداد علاقه‌مندان آن افزوده می‌شود. در فصل تابستان عده زیادی تصمیم می‌گیرند تا این بازی را به خانه‌هایشان ببرند یا شطرنج قدیمی‌شان را با یک مدل جدیدتر عوض کنند. اگر قصد دارید یک شطرنج جدید بخرید، این گزارش را بخوانید تا انتخاب مناسبی داشته باشید.
شطرنج‌ها از کجا می‌آیند؟
بیشتر شطرنج‌های موجود در بازار ساخت داخل هستند. این شطرنج‌ها در استان‌های مرکزی و غربی کشور ساخته و به تهران فرستاده می‌شوند. اما در این میان سهم شهرهای سنندج و ارومیه از دیگر شهرها بیشتر است. به‌ویژه شطرنج‌هایی که از شهر سنندج می‌آیند از اصالت بیشتری برخوردارند. برخی از شطرنج‌ها پس از پرداخت اولیه به اصفهان فرستاده می‌شوند تا خاتم‌کاری و سایر تزئینات روی آنها صورت بگیرد. این شطرنج‌ها پس از تکمیل به همه جای کشور فرستاده می‌شوند و هر کدام می‌توانند نمادی از صنایع‌دستی کشورمان باشند. البته برخی از شطرنج‌های فانتزی وارداتی هستند. این شطرنج‌ها عمدتاً از کشور چین به بازار چهار‌راه اسلامبول راه پیدا‌کرده‌اند. شطرنج‌های چینی اما نه زیبایی و هنر ایرانی‌ها را دارند و نه کیفیت و رنگ و لعاب وطنی‌ها را.
شطرنج‌ها از چه چیزی ساخته شده‌اند؟
اولین و واضح‌ترین جوابی که می‌توان به این سؤال داد این است که شطرنج‌های بازارهای داخلی بیشتر از چوب تهیه می‌شوند. چرا که این ماده بیش از مواد دیگر در دسترس هنرمندان صنایع‌دستی کشورمان قرار دارد. برای تهیه شطرنج معمولاً از چوب درخت گردو، گلابی و کیکم بهره‌می‌برند. گاهی اوقات هم پیش می‌آید که یک شطرنج را از 3یا 4 نوع چوب مختلف می‌سازند؛ مثلاً مهره‌های سیاه را با چوب گلابی و مهره‌های سفید یا روشن را با چوب درخت کیکم طراحی می‌کنند. پس از تهیه مهره‌ها و صفحه آن، نوبت به رنگ‌زدن آن می‌رسد. رنگ چوب‌ها معمولاً از جنس پلی‌استر است تا مهره‌ها در برابر خط و خش و رطوبت مقاومت پیدا کنند.
چقدر هزینه کنیم؟
شطرنج‌های عرضه شده در فروشگاه‌های خیابان جمهوری با قیمت‌های مختلف عرضه می‌شوند. هر چه جنس شطرنج مرغوب‌تر بوده و کار بیشتری برده باشد، طبعاً قیمت آن هم به همان میزان بالاتر می‌رود. قیمت شطرنج‌های دست‌ساز چوبی از 125هزار‌تومان شروع می‌شود. آنها که گران‌ترند معمولاً نقش و نگار و حاشیه‌های رنگ‌آمیزی شده و طرح‌های منبت‌کاری زیادی دارند و مزین به برخی تزئینات خاص شده‌اند. شطرنج‌ها در ابعاد مختلف ساخته می‌شوند. شطرنج‌های معمولی چیزی حدود ۴۰ در ۴۰سانتی‌متر و کاملاً مربع شکل هستند.
برای چه کاری بخریم؟
اگر قصد دارید شطرنج‌تان را از خانه بیرون نبرید می‌توانید سراغ شطرنج‌های پرنقش و نگار بروید که اندازه‌ای بزرگ‌تر دارند. در این شطرنج‌ها فضایی حاشیه‌ای هم ایجاد شده تا مهره‌ها پس از خروج از میدان بازی در آنجا قرار بگیرند. اما اگر می‌خواهید شطرنج را هر روز زیر بغل‌تان بزنید و با دوستان و رقبا به نزدیک‌ترین بوستان محل بروید، می‌توانید شطرنج‌های ۳۰ تا ۴۰ سانتی‌متری تهیه کنید. شطرنج‌های مسافرتی هم برای تفریح در داخل اتومبیل و هواپیما طراحی شده‌اند. این شطرنج‌های آهنربایی به صفحه فلزی سبک سیاه و سفید می‌چسبند و در هر دست‌انداز یا تکان جابه‌جا نمی‌شوند.
سفارش‌های خاص برای افراد خاص!
فروشگاه‌ها معمولاً کار سفارشی نمی‌گیرند. اما بعضی از آنها حاضرند سفارش ساخت مشتری‌ها را هم بپذیرند. اما سفارش مشتری‌ها شامل چه مواردی می‌شود؟ شطرنج‌های خاص دارای قطعات جواهر و فلزات گرانبها یا عاج طبیعی و مصنوعی هستند. برخی از سازندگان و سفارش‌گیرنده‌ها می‌توانند عکس مورد‌نظر مشتری را روی صفحه یا حاشیه شطرنج حکاکی کنند.
در همینه زمینه :
